گفتگو با آقای دکتر سید محسن خوش‌نیت
قندهای مصنوعی که محصولاتی آزمایشگاهی هستند، حدود 2 دهه است که در مواد غذایی استفاده می‌شود و بیشترین مصرف‌کنندگان آن، بیماران دیابتی هستند؛ افرادی که مصرف قند طبیعی برای آنها محدودیت‌ها و مضرات زیادی دارد.
آسپارتام از معروف‌ترین قندهای مصنوعی است که استفاده از آن، مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفته است. در سال‌های اولیه قرن بیست‌و‌یکم در آمریکا و استرالیا، جنجال‌هایی در ارتباط با استفاده از آسپارتام مطرح شد و گروهی مدعی شدند این قند مصنوعی باعث بروز عوارضی نظیر کم‌بینایی، ضایعات مغزی و حتی سرطان در بیماران دیابتی می‌شود. بررسی‌های جهانی آغاز شد و بسیاری از کشورها اعلام کردند که تا مشخص‌نشدن نتیجه قطعی، مصرف آسپارتام در مواد خوراکی ممنوع است. دکترسید محسن خوش‌نیت، فوق‌تخصص بیماری‌های غدد درون‌ریز و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به سوالات ما در این خصوص پاسخ داده‌اند تا ابهامات بیماران دیابتی را برطرف کنند.
آقای دکتر! جنجالی که در دهه‌های اخیر در آمریکا بر سر مصرف آسپارتام به وجود آمد، مخالفت‌های زیادی را برانگیخت. این مخالفت چگونه آغاز شد؟
آسپارتام در سال 1974 میلادی برای استفاده در نوشابه‌ها و در سال 1995 برای استفاده در همه مواد خوراکی اعم از نوشیدنی‌ها، غذاها، کیک‌ها، مرباها و... مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفت اما جنجالی که به آن اشاره کردید، در دهه اخیر شدت پیدا کرد. گروهی از پزشکان مدعی شدند که سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده آمریکا به اشتباه و طی زدو‌بندهایی با مافیای دارویی آمریکا، این قند را تایید کرده و عوارض مصرف آن را بررسی نکرده است. آنها اعلام کردند سود بالای خرید و فروش این قند مصنوعی،سازمان غذا و داروی آمریکا را هم وسوسه کرده است! برخی سایت‌ها و روزنامه‌ها با لحن بدی در مورد این موضوع نوشتند و فهرست طویلی از عوارض آسپارتام را منتشر کردند؛ کم‌بینایی، نابینایی، عوارض مغزی، افسردگی و خلاصه، نزدیک به 60 عارضه را عنوان کردند. اما به نظر می‌رسد این عارضه تنها در مصرف دوز بالای آسپارتام اتفاق می‌افتد. برخی از عوارضی که نام برده‌اند، نتیجه تحقیقاتی است که روی حیوانات انجام شده؛ حیواناتی که به آنها مقدار زیادی از این قند خورانده شده و درنهایت به اختلالات رفتاری آنها منجر شده است.
این مباحث تنها در حد یک ادعا بوده‌اند یا مواردی از این فهرست بلندبالای عوارض، تایید شده است؟
همه اینها مواردی بودند که گزارش شده بودند اما هیچ بررسی پزشکی و دقیقی روی آن انجام نشده بود. واقعا مشخص نبود این عوارض ناشی از مصرف آسپارتام است یا روند بیماری یا عوارض داروهای دیگر. هیچ گزارش علمی در این خصوص ارائه نشد و در حقیقت پشت هیچ‌کدام از این حرف‌ها مطالعه علمی نبوده است. در سال 2007 کنگره‌ای با نام «آسپارتام» در اروپا برپا شد و پزشکان و دانشمندان بسیاری از سراسر دنیا، مجموعه مطالعاتی را که درباره این قند مصنوعی بیان شده بود، بررسی کردند. در این کنگره اعلام شد که آسپارتام به هیچ‌وجه برای بیماران دیابتی خطرناک نیست ولی بیماران دیابتی تنها می‌توانند 10 درصد مقدار مجازی را که سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده، روزانه مصرف کنند. این مقدار برای بیماران دیابتی هیچ ضرری ایجاد نخواهد کرد. در حقیقت جنجالی که بر سر استفاده از آسپارتام به وجود آمد، یک جنجال تبلیغاتی و صرفا تجاری بین شرکت‌های دارویی بود.
یعنی بیماران دیابتی روزانه چقدر آسپارتام می‌توانند مصرف کنند؟
با توجه به بیانیه کنگره «آسپارتام»، این مقدار، روزانه بین40 تا 50 میلی‌گرم است که این دوز اصلا استفاده نمی‌شود و اگر فردی در روز چند بار هم از مواد به اصطلاح شوگار‌فری یا بدون قند استفاده کند، باز هم تنها حدود 10درصد این میزان را مصرف کرده است. آنچه تحقیقات علمی ثابت کرده، نشان می‌دهد که مصرف آسپارتام برای بیماران دیابتی خطر و عوارضی ندارد.
این مقدار از آسپارتام در موادغذایی بدون شکری که در کشور تولید می‌شود هم مراعات می‌شود؟ یعنی وزارت بهداشت نظارتی بر این موضوع دارد؟
روی محصولاتی که از قندهای مصنوعی استفاده می‌کنند، معمولا نوشته شده است که با نظارت وزارت بهداشت این کار انجام می‌گیرد و مواد تشکیل‌دهنده را روی آنها می‌نویسند. این موضوع ادعا می‌شود اما اینکه در عمل به چه شکلی است و آیا وزارت بهداشت نظارتی دارد یا خیر، من شخصا تحقیقی ندیده‌ام.
غیر از بیماران دیابتی، افرادی که رژیم غذایی دارند هم از محصولات غذایی بدون شکر استفاده می‌کنند. این افراد هم در استفاده از قندهای مصنوعی محدودیت دارند؟
بله، همه افراد باید این میزان را رعایت کنند. ضمن اینکه این قندهای مصنوعی به هر حال مزه شیرینی را به همراه دارد و مذاق افراد را به شیرینی عادت می‌دهد. اگر افرادی برای کاهش وزن و تناسب اندام از موادغذایی بدون قند استفاده می‌کنند، باید به این موضوع توجه داشته باشند که مصرف این قندها آنها را به شیرینی خوردن عادت می‌دهد و در رژیم‌های‌شان شکست می‌خورند. هر چند که در همان کنگره «آسپارتام» این موضوع هم رد و اعلام شد که در رژیم‌های لاغری هم می‌توان از قندهای مصنوعی استفاده کرد.
توصیه شما به بیماران دیابتی چیست؟ شما استفاده از قندهای مصنوعی را به بیماران دیابتی توصیه می‌کنید یا نه؟
ببینید؛ برخی از بیماران دیابتی می‌گویند ما به هیچ‌وجه نمی‌توانیم عادت خوردن چای شیرین در صبحانه را ترک کنیم یا مربا دوست دارند و نمی‌توانند از مصرف آن خودداری کنند؛ یعنی اراده ترک مواد شیرین را ندارند و اگر به طور کامل از مصرف قندها منع شوند، از لحاظ ذهنی درگیری‌های بسیاری پیدا می‌کنند. عمده قندهای مصنوعی در ایران در نوشابه و آدامس‌ها کاربرد دارد؛ گروهی از مواد خوراکی که به راحتی می‌توان مصرف آنها را قطع و جایگزین‌هایی مانند آبمیوه طبیعی یا دوغ به جای آنها مصرف کرد. طبیعی است که به این افراد، مصرف موادغذایی شیرین با قندهای مصنوعی را پیشنهاد می‌کنیم؛ هر چند که بهتر است مصرف آنها را تا جایی‌که امکان دارد کم کنند؛ چرا که موادی مانند نوشابه، حتی اگر قند کمی هم داشته باشند، عوارضی مانند پوکی استخوان را به همراه خواهند داشت.
منبع:www.salamat.com
/ع
