سرویس فرهنگی فردا؛ یاسین قاسمی: فیلم غیرانگلیسی زبانِ «زیر سایه» (Under The Shadow) نخستین اثر سینمایی بلند بابک انوری، فیلمساز ایرانی ساکن بریتانیا است که در ژانر وحشت تولید شده است. اثری به زبان فارسی که محصول مشترکی میان اردن، قطر و بریتانیا است و به عنوان نماینده بریتانیا در چند جشنواره و جشن سینمایی از جمله هشتاد و نهمین دوره جایز اسکار شرکت کرده است.
هر چند که در شناسنامه این اثر نام کمپانی انگلیسی به نام ویگوام فیلمز به عنوان تولید کننده آن آمده است؛ اما شنیده‌ها حاکی از آن است که موسسه فیلم دوحه که اخیرا به واسطه سرمایه‌گذاری بر فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی در میان مخاطبان ایرانی شناخته شده بود، سرمایه‌گذار اصلی فیلم است.
اولین ساخته سینمایی انوری که در ظاهر اثری در ژانر وحشت محسوب می‌شود؛ در واقع اثری سرگردان در میان دو ژانر تاریخی و سیاسی است که ظاهراً به دنبال بیان داستانی ترسناک در ارتباط با زنی است که همراه با دخترش در یک خانه جن‌زده گیر کرده‌اند ولی در پس این قصه خیالی به دنبال نمایش چهره‌ای کریه از ایران در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلابی اسلامی است.
«زیر سایه» روایتگر داستان زنی به نام شیده است که دانشجوی رشته پزشکی بوده اما به واسطه اتهامی مبهم توسط متصدیان انقلابی دانشگاه، از ادامه تحصیل منع می‌شود. همسر شیده که یک پزشکی عمومی است به اجبار به جبهه اعزام می‌شود و در غیاب او موشکی به خانه آن‌ها اثبات می‌کند که عمل نمی‌کند ولی ارواح خبیثه را همراه با خود به آنجا می‌آورد. این اتفاق باعث ترک ساختمان توسط سایر ساکنان می‌شود ولی شیده که اساسا اعتقادی به مسائل ماورایی ندارد؛ همراه با دخترش در خانه می‌مانند و این سرآغاز اتفاقات بعدی می‌شود که به واسطه حضور ارواح خبیثه و تلاش آن‌ها برای تسخیر دخترش به وقوع می‌پیوندد.
در این میان اما تلاش فیلمساز برای پرداختن به موضوعاتی که اساسا ربطی به جریان اصلی قصه ندارند، نکته‌ای است که نمی‌توان از آن چشم پوشید. موضوعاتی که به نظر می‌رسد صرفا برای بیان فهرستی از عقده‌های فیلمساز در ارتباط با جامعه ایرانی پس از انقلاب بیان شده‌اند و کارکردی در جریان اصلی قصه و پیشروی آن ندارند.
برای نمونه پرداختن به موضوعاتی همچون حجاب اجباری، ایست بازرسی در خیابان‌های تهران، ترسناکی زندگی در ایران، همسایه‌های فضول و همچنین زیر سوال بردن تنها خانواده محجبه و معتقد به مسائل دینی مستقر در ساختمان محل رخداد فیلم و در نهایت اینکه کارگردان، جنگیدن ایرانیان در دفاع از ناموس و وطن را راهی بسوی مصیبت، جدایی و تباهی قلمداد می‌کند؛ تنها بخش‌هایی از حرف‌ها و شعارهایی بود که انوری به عنوان سازنده اثر سعی کرده در پوشش یک داستان مثلا ترسناک! برای مخاطبانش بیان کند.
بابک انوری اعزام داوطلبانه و خالصانه رزمندگان ایرانی را به جبهه‌های دفاع مقدس را به عنوان مسیری ناگزیر از فرآیندی جانانه به فرآیندی فرمایشی تقلیل داده است و با نمایش یک پسر نوجوان آبادانی به عنوان نشانه‌ای از نیروهای شر در داستان، او را مسبب رخ دادن اتفاقات ناگوار در ساختمان مسکونی معرفی می‌کند تا همه عذاب و وهمناکی رخدادها به حساب این پسر جنگ زده و مهاجر نوشته شود!
بابک انوری کارگردان «زیر سایه» در جشنوراه فیلم ساندس
تصویری که فیلمساز از جمهوری اسلامی به مخاطبش نشان می‌دهد، از یک سو جامعه‌ای سراسر سیاه است که سلطه نظام آنارشیستی در آن زندگی را بر مردم تنگ کرده است و از سوی دیگر حرکت انقلابی مردم را غیر ایرانی و تحمیلی نشان می‌دهد.
اما گذشته از همه تلاش‌های سازندگان «زیر سایه» برای زیرسوال بردن ارزش‌های ملی و مذهبی مردم کشورمان و البته عدم استقبال ایرانیان خارج از کشور از این اثر، نکته قابل توجه در ارتباط با این اثر، حضور پررنگ و پرتکرار آن در جشنواره‌های مختلف به نمایندگی از سینمای انگلستان است. «زیر سایه» پس از حضور در جشنواره فیلم ساندس، از سوی بفتا به عنوان نماینده بریتانیا در بخش اسکار خارجی‌زبان امسال معرفی شد و روز گذشته نیز در جریان برگزاری هفتادمین مراسم بفتا جایزه بهترین اثر یک نویسنده، کارگردان یا تهیه کننده فیلم اولی را از آن خود کرد تا یکی از ضعیف‌ترین آثار ضد ایرانی سینمای بریتانیا بیش از پیش مورد حمایت انگلیسی‌ها قرار گیرد هر چند که این آثار ضعیف و دست چندم دیگر تاثیری بر مخاطبان داخلی و خارجی نخواهد گذاشت.
