موزه رشت

ساختمان موزه رشت بنایی است با قدمتی 70 ساله که در زیرزمینی به وسعت 700 متر مربع و با زیربنای 560 متر مربع در خیابان طالقانی ( بیستون ) شهر رشت واقع شده است.
این بنا در گذشته به « میرزا حسین خان کسمایی » آزادیخواه ، شاعر و روزنامه نگار معروف و از رجال دوره مشروطیت و نهضت جنگل بود و یکی از یاران میرزا کوچک خان جنگلی تعلق داشت و در سال 1349 هجری شمسی ، وزارت فرهنگ و هنر وقت آن را خریداری نمود . پس از تعمیرات لازم ، برای نخستین بار توسط کارشناسان مرکز مردم شناسی ایران به موزه تبدیل شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1367 با نام موزه ی شهر زیر نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان اداره می شد . موزه رشت واقع در خیابان طالقانی ـ روبروی زایشگاه دکتر فامیلی می‌ باشد .
با تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور ، این ساختمان در اختیار مدیریت برنامه ریزی موزه ها و نمایشگاه ها قرار گرفت و پس از مرمت اساسی در تاریخ دهم مهرماه 1367 بازگشایی شد . این موزه از دو بخش مردم شناسی و باستان شناسی تشکیل شده است .

بخش مردم شناسی

غرفه های مربوط به این بخش در طبقه ی اول موزه قرار دارد . پس از ورود به موزه ، در سمت راست غرفه ای وجود دارد که در آن مجسمه های مومی یک مرد چوپانِ تالش ، ایستاده با پیراهن و جلیقه و شلوار و گیوه ، با چماقی در دست دیده می شود . پیرمردی چانچو به دست ( چانچو چوبی است که بر روی دوش نهاده می شود ) که برای فروش مرغ و تخم مرغ به شهر آمده نیز در کنار او دیده می شود . در غرفه دوم سالن شرقی ، سه زن روستایی با لباس های محلی گیلانی قرار دارند . یکی از زنان در حال بافتن حصیر در پشت دستگاه حصیربافی است .
زنی دیگر در حال بافتن چادر شب دیده می شود . زن سوم بر خلاف این دو زن حالت ایستاده دارد و در اطراف او بافته های دستی مانند گلیم و شال به چشم می خورد .
بعد از دو غرفه ای یاد شده که به موادی از زندگی روزمره مردمان محلی و مشاغل آنها می پردازد ، در غرفه ی دیگر به انواع وسایل تدخین ( دخانیات ) برمی خوریم که در آن وسایلی نظیر انواع قلیان های برنجی سفالی ، مسی ، ورشویی و شیشه ای و انواع کیسه توتون و تنباکو ، چوب سیگار ، وافور ، چپق ، جعبه توتون و جاسیگاری در معرض تماشای بینندگان گذاشته شده است .
در کنار ویترین قبلی ، ویترینی دیواری مربوط به وسایل پیرایش و پزشکی تعبیه شده است . در این ویترین وسایلی مانند سرمه ، سرخاب ، آینه ، شانه های مختلف چوبی ، سرمه دان ، سوزن دان ، تیغه فلزی ، سنگ و ماشین اصلاح سلمانی و همچنین بادکش مخصوص حجامت از شاخ گاو ، انبر دندان کشی ، نی و چاقو ختنه کردن ، پیمانه قاشقی و قمقمه برنجی دردار وجود دارد .
در غرفه دیگر این سالن با نوع و چگونگی ابریشم کشی و چله کشی آن آشنا می شویم . رو به روی این غرفه ویترین هایی وجود دارد که در آن وسایل مورد نیاز حمام مانند لگنچه ، تاس ، سنگ پا ، پارچ و لیوان مسی ، قاب آیینه ، جای سرخاب و سفیداب در معرض نمایش قرار دارند . ویترینی دیگر به نمایش انواع قاشق های چوبی محلی و قاشق های فلزی اختصاص یافته است .
یکی دیگر از غرفه ها مربوط به کارگاه سراجی ( زین سازی ) است که یکی از مشاغل پر رونق مردم تالش و سیاهکل در گذشته بوده است . در این غرفه ابزار مختص این شغل و ساخته هایی مانند تزیینات مربوط به اسب و قاطر چون مگس پران ، دهن بند و ران بند که از چرم ساخته می شد ، به نمایش گذارده اند .
پنج ویترین بعدی به نمایش ابزار و وسایل روشنایی و ظروف گوناگون مانند پی سوز ها ، چراغ های لامپا ، روغن دان فلزی ، چراغ موشی فتیله دار ، جای شمع ، چراغ بادی ، چای دان ورشو ، قوری برنجی اختصاص یافته است .
در انتهای این سالن که به قسمت دیگری منتهی می گردد ، غرفه سفال گری و کارگاه مربوط به آن وجود دارد .
در راهروی باریک جنب سالن شرقی انواع گلیم های محلی به صورت خورجین و کیف و چند گلیم دیگر با انواع نقوش هندسی ، در ابعاد مختلف به چشم می خورد . در همین راهرو غرفه ی دیگر معروف به غرفه زندگی ایوان وجود دارد . این غرفه یک خانه روستایی با سقف گالی پوش را نشان می دهد که در آن یک زن در حال خواباندن بچه ای در گهواره و دیگری در حال نخ ریسی با چرخ ریسندگی ( چَر ) است . وسایل تکمیل کننده این غرفه ها وسایل مورد نیاز یک زندگی ساده و روستایی مانند گمج ، قندشکن ، استکان ، خاک انداز ، ظرف شیرخوری ، آویزی از اسپند و … است .
در قسمت دیگری از این طبقه به فرش هایی تاریخی بر می خوریم که با طرح های زیبا و تاریخی ، گل و بوته و اسلیمی با حاشیه و لَچَک و ترنج نقش گشته اند . پنج تخته فرش اهدایی شهرداری رشت ، مربوط به سال های 1306 و 1305 ش که در چهارچوب های بزرگ جای گرفته اند ، از این جمله اند .
قرارداد ها و وقف نامه های مربوط به دوره قاجاریه نیز در این سالن به دیوار ها نصب شده و یا درون ویترین های دیواری جاسازی شده اند . ماکت ماسوله در مقیاس 300/ 1 در قسمتی از این فضا به نمایش گذارده شده است . این ماکت وضعیت طبیعی ، نوع معماری و دیگر خصوصیات ماسوله را به صورت جالب نشان داده است .
از دیگر آثار ویژه این موزه مجسمه ای چوبی است که در مراسمی در سال 1368 از طرف « سامورا ماشل » رئیس جمهور وقت کشور موزامبیک به رسم یادبود به حضرت آیت الله خامنه ای ریاست جمهور وقت ایران که به آن کشور عزیمت نموده بودند ، اهدا شده بود . این مجسمه از جنس فوفل ( نوعی چوب کمیاب و مطبوع ) و نشانگر اندام گره خورده مردان و زنان است که برای رسیدن به آزادی به یکدیگر پیوند خورده اند . این مجسمه از کُنده یک پارچه ساخته شده و داری رنگ قهوه ای است . ارتفاع مجسمه 143 سانتیمتر و نقوش کنده شده بر روی آن برجسته است .

بخش باستان شناسی

بخش باستان شناسی موزه رشت در زیرزمین یا سرداب ساختمان قرار دارد و مُعّرف عظمت و شکوه باستانی این خطّه و فرهنگ مردمان آن است . بخش باستان شناسی داری 28 ویترین شیشه ای دو طبقه و 11 ویترین دیواری است . قدیمی ترین اشیای این بخش ها پیکان های سنگی متعلق به منطقه پیرکوه است که از حفاری های غیر مجاز کشف شده و تاریخ آن 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده می شود .
برخی از آثار پیش از اسلام موزه ای رشت حاصل اکتشافات باستان شناسی استان و برخی دیگر به سیر نقاط کشور تعلق دارد و به منظور شناخت و تبادل فرهنگی در این بخش قرار گرفته اند . اشیای سفالی این بخش بیشتر به صورت ظروف و گاه به صورت حیواناتی نظیر گاو و قوچ ( ریتون ) و پرنده است . اشیای زینتی مانند سنجاق ها ، دستبند ها ، انگشتر ، گوشواره و گردن بند و اشیای رزمی مفرغی مانند خنجر ، کارد ، شمشیر ، پیکان است . ظروف مفرغی چون پیاله ، ملاقه و جام نیز در این بخش به نمایش گذاشته شده است .
سنگ قبر های مربوط به دوران اسلامی به دست آمده از « بیورزن » عمارلو ، باغچه سرای آستارا ، بقعه بابا ولی دیلمان با خطوط نسخ و از جنس مرمر سفید از اشیای دیگر این بخش است . سکه های دوران تاریخی و اسلامی ، خمره های نگه داری مایعات و اغذیه ، کلاه خود جنگی و …. دیگر ویترین های این بخش را زینت داده اند .
علاوه بر این آثار ، مخزن این گنجینه ، محل نگهداری برخی آثار نفیس نظیر سکه و زیور آلات است که گاه به معرض نمایش عموم گذارده می شود .

در طبقه بالا و در قسمت زیر شیروانی ، انباری قرار دارد که محل نگهداری اشیای مطالعاتی است و آثاری که از کاوش های علمی به دست می آید و یا از حفاران و قاچاقچیان به صورت غیر مجاز کشف شده ، ابتدا جهت مطالعه و مرمت در این بخش حفظ می گردد . کارگاه مرمت اشیای موزه نیز در اتاقی دیگر در این طبقه فعال است .