تحریریه زندگی آنلاین- گروه دنیای سلامت
متاسفانه از بین هر پنج زوج، یک زوج ممکن است به علل نامعلوم دچار ناباروری شوند. اساسا مفهوم ناباروری به معنای تلاش برای بارداری برای مدت یکسال و بیشتر و عدم موفقیت در آن است. حال ممکن است زوجی برای معلوم شدن علل ناباروری خود آزمایشات گوناگونی انجام داده باشند، اما هیچ‌یک از این آزمایشات علت اصلی این مشکل را مشخص نکنند. در این موارد، فشار روانی زیادی بر زوجین وارد می‌شود. البته زوجینی که علت ناباروری خود را می‌دانند نیز شرایط سختی را تحمل می‌کنند اما همین که بیماری و اختلال شناخته شده باشد، بدین معناست که راه درمان آن نیز معلوم و مشخص است.
در اکثر مواقع، ناباوری به علل موجودی به وجود می‌آید که توسط آزمایشات و متخصصین قابل تشخیص نیست. با وجود اینکه انجام آزمایشات مربوط به ناباروری از بهترین راه‌های تشخیص علت این مشکل است، اما تضمین کننده تشخیص صحیح و مطمئن نیست. به‌طور کلی، علل اصلی ناباروری در خانم‌ها عبارتند از:
اندومتریوز
در این حالت، بافت‌هایی که باید درون رحم روییده شوند در بیرون از رحم رشد می‌کنند. اندومتریوز یکی از علل اصلی ناباروری محسوب می‌شود، زیرا می‌تواند موجب انسداد لوله رحم و اختلال در تخمک گذاری شود.
برخی علائم شایع این اختلال وجود درد شدید هنگام قاعدگی، وجود درد زیاد هنگام نزدیکی، درد مزمن در ناحیه رحم و دهانه رحم و وجود درد هنگام تخلیه مثانه در طول دوران قاعدگی است.
گاه این اختلال هیچ علامتی جز باردار نشدن ندارد. بهترین راه برای درمان این اختلال، انجام جراحی‌های لاپاروسکوپیک است.
در این جراحی‌ها اقدام به حذف و برداشتن بافت‌های غیر عادی و باز کردن لوله‌های بسته شده در رحم می‌شود. اگر شدت مشکل زیاد باشد، ممکن است پزشک اقدام به تجویز داروهای IUI یا انجام IVF کند. جراحی نیز یکی از راه‌های درمان این مشکل است. حدود 81 - 84 درصد از افراد پس از جراحی توانایی باروری خود را دوباره به دست می‌آورند. اگر شدت مشکل زیاد باشد، این میزان به 36 الی 66 درصد می‌رسد.
اختلالات مربوط به تخمک گذاری
هر شرایطی که مانع از تولید یک تخمک کامل و سالم از تخمدان‌ها شود را می‌توان نوعی اختلال محسوب کرد. از علائم شایع این مشکل، بی نظمی در قاعدگی و خیلی زیاد یا خیلی کم بودن خونریزی در این دوران است. معمولا پزشکان برای درمان این اختلال داروهایی تجویز می‌کنند که با توجه به نوع دارو و میزان تجویز شده، در حدود 70 الی 85 درصد از مواقع این راه پاسخگو است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
علت اصلی PCOS بر هم خودن تعادل هورمونی در بدن است که فرایند تخمک‌گذاری را مختل می‌کند. در واقع به این حالت تنبلی تخمدان نیز گفته می‌شود. در این شرایط، تخمدان‌ها به جای تولید تخمک‌های سالم به تولید کیست‌هایی ریز می‌پردازند. از علائم شایع این اختلال، قاعدگی بی‌نظم، رشد موهای زائد، آکنه و افزایش وزن هستند. از راه درمان این مشکل می‌توان به کاهش وزن در صورت چاقی، استفاده از داروهایی که تخمک گذاری را تقویت می‌کنند و IVF اشاره کرد. ثابت شده است که خانم‌های چاق می‌توانند با کاهش 5 درصدی وزن خود، فرایند تخمک‌گذاری را در بدنشان دوباره از نو آغاز کنند. در سایر موارد نیز استفاده از داروها احتمال باروری را افزایش می‌دهد.
کیفیت پایین تخمک‌ها
تخمک‌هایی که آسیب دیده‌اند یا دچار اختلالات کروموزومی هستند نمی‌توانند بارداری در پی داشته باشند. این مشکل معمولا به سن فرد مربوط می‌شود. در اواخر دهه 30 الی 40، کیفیت تخمک‌ها به شکل چشمگیری کاهش می‌یابد. بارزترین علامت این مشکل نیز مشکل در باروری است. برای درمان این اختلال می‌توان از تخمک‌های اهدایی و IVF استفاده کرد. اما این روش معمولا تنها در 33 موارد موثر واقع می‌شود.
انسداد لوله‌های رحم
انسداد لوله‌های رحم مانع از انتقال تخمک‌ها از تخمدان‌ها و اسپرم به رحم می‌شود. از علل اصلی این اختلال می‌توان به بیماری‌های التهابی دهانه رحم، بیماری‌های تناسلی مانند کلادیمیا که از طرق جنسی منتقل می‌شوند و انجام برخی جراحی‌ها بر این ناحیه اشاره کرد. این اختلال علامتی ندارد و بهترین راه درمان آن نیز انجام جراحی لاپاروسکوپیک برای باز کردن لوله و یا در موارد حاد، انجام IVF است.
علل شایع ناباروری در میان آقایان
انسداد لوله‌های انتقال اسپرم
وجود هر مانعی در مسیر انتقال اسپرم می‌تواند منجر به ناباروری در میان آقایان شود. عفونت، آسیب دیدگی یا اختلالات مادرزادی می‌توانند موجب انسداد شوند. واریکوسل که به معنای بزرگ شدن رگ‌ها در کیسه بیضه است نیز می‌تواند بر تولید اسپرم تاثیرگذار باشد. این اختلال علائم خاصی ندارد و تنها از طریق آزمایشات قابل تشخیص است. تنها راه درمان آن نیز انجام عمل جراحی به منظور باز کردن مسیر لوله‌های انتقال اسپرم است.
مشکلات مربوط به اسپرم
تولید کم اسپرم یا عدم تولید آن و توانایی کم در انتقال اسپرم و اسپرمی که شکل غیر طبیعی داشته باشد همگی می‌توانند ناباروری ایجاد کنند. این مشکل نیز علائم خاصی ندارد. معمولا برای درمان این مشکل داروهایی برای افزایش تولید اسپرم تجویز می‌شود. IUI و کاشت اسپرم در تخمک به صورت آزمایشگاهی نیز از دیگر راهکارهای درمان این مشکل هستند.
آلرژی مربوط به اسپرم: بدن برخی آقایان دچار نوعی آلرژی به اسپرم خودشان است که باعث می‌شود به اسپرم واکنش نشان دهد و برای مقابله با آن پادتن‌هایی تولید کند. همین مسئله موجب تخریب اسپرم می‌شود. علت ناباروری در میان حدود 3 درصد از آقایان همین آلرژی است. این مشکل نیز علائم خاصی ندارد. IUI، IVF و ICSI از بهترین راه‌های درمان این اختلال محسوب می‌شوند که معمولا نیز پاسخگو هستند.
گاه ممکن است علت ناباروری ترکیبی از عوامل عنوان شده باشد. عوامل ترکیبی شامل حدود 40 درصد از ناباروری‌ها می‌شود. اما گاه ناباروری علت نامعلومی دارد. نامعلوم بودن ناباروری بدین معناست که با وجود انجام تمام آزمایشات مربوطه، باز هم علت ناباروری مشخص نیست. حدود 25 درصد از ناباروری‌ها علتی نامعلوم دارند. برخی متخصصان معتقدند چاقی و اضافه وزن، ورزش بیش از حد و آلودگی‌ها محیطی و تغذیه نامناسب از علل اصلی ناباروری‌های نامعلوم هستند. اینگونه ناباروری‌هاعلائم مشخصی ندارند.
راه تشخیص آن نیز راه حذفی است بدین معنا که با انجام آزمایشات مربوطه و حذف سایر احتمالات می‌توان به علتی خاص دست یافت. معمولا به زوجینی که دچار چنین شرایطی هستند پیشنهاد می‌شود که به تلاش خود برای باردار شدن ادامه دهند. حدود 15 درصد از زوجین در سال اول و 35 درصد از زوجین در سال دوم باردار می‌شوند. اگر این تلاش پس از 2 سال همچنان بی‌نتیجه ماند، IVF انجام می‌شود. در شماره آینده نشریه دنیای سلامت به پرونده ناباروری آقایان خواهیم پرداخت و روش‌های درمان، پیشگیری و دلایل ناباروری مردان را ارائه خواهیم داد.
