تاریخ خبر : 1392/9/10 – «عودلاجان» یکی از مهمترین بافت‌های تاریخی کشور است که از حدود 30 سال پیش تقریبا رها شده و به‌جز ثبت شدن در فهرست آثار ملی و فکرهایی که برای سامان‌دهی این بافت تاریخی شد، اما عمرشان به نوشتن روی کاغذ هم نرسید، اقدامی برای نجات این بافت حدود 140 هکتاری انجام نشد و حالا هر روز بی‌جان‌تر از قبل می‌شود.
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، بافت‌های تاریخی در کشور، از مهمترین بخش‌هایی هستند که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وظیفه‌ی حفاظت از آن‌ها را برعهده دارد، مناطقی تاریخی که هرچند اکنون تعداد آن‌ها نسبت به سال‌های گذشته کمتر شده است، اما هنوز هم بخش مهمی از تاریخ و معماری ایران را در خود دارند.
اصفهان، شیراز، تبریز، یزد، قم، ایلام، کرمان، دزفول، بوشهر، کردستان و تهران از جمله شهرهایی هستند که چنین بافت‌هایی را دارند، هرچند برخی از آن‌ها در طول سال‌های گذشته، تخریب یا در معرض نابودی قرار گرفته‌اند، اما اکنون یک شانس جدید برای زنده ماندن دارند و آن حضور یکی از اعضای پیشین شورای شهر تهران در بالاترین پست این سازمان است، یعنی سپرده شدن ریاست سازمان میراث فرهنگی به‌دست محمدعلی نجفی. کسی که هرچند در اوایل حضورش در این سازمان، اطلاع چندانی از ماجراهای گذشته بر میراث فرهنگی و گردشگری نداشت، اما به‌دلیل حضورش در یک دوره‌ی شش ساله در شورای شهر تهران و همگامی با احمد مسجد جامعی – وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس فعلی شورای شهر تهران – که همیشه در بحث‌هایش گریزی به وضعیت بناها و بافت‌های تاریخی زده، می‌توان امیدوار بود که بافت‌های تاریخی شانسی برای زنده ماندن و احیا شدن داشته باشند.
تهران یکی از معدود شهرهایی است که نه‌تنها یک بافت تاریخی، بلکه چندین بافت را مانند «عودلاجان»، «سنگلج»، «بازار» و «چال‌میدان» در خود دارد، اما بی‌توجهی‌ها و تراکم‌فروشی‌هایی که شهرداری تهران در نقاط مختلف این شهر به راه انداخته، این بافت‌ها و بخصوص «عودلاجان» را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است.
سیداحمد محیط طباطبایی در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: انتخاب افرادی در رأس شورای شهر تهران و ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که از بستر فرهنگ برخاسته‌اند، اتفاق بسیار مناسبی است که می‌تواند در حفاظت از بافت‌های تاریخی موثر باشد.
این پژوهشگر حوزه‌ی تهران قدیم ادامه داد: شاید مسأله‌ی بافت‌های تاریخی که خود الگویی برای شهرهای ایران می‌توانند باشند، باید یک‌بار به‌صورت اساسی و صحیح بررسی شود. البته من معتقدم نمی‌توان دور یک بنای تاریخی خط کشید و آن را تخریب کرد، چون بنایی با ارزش و خارج از محدوده‌ی شهر قرار دارد، بلکه برای حفاظت از آن باید مرمت و حفاظت انجام شود.
او همچنین اظهار کرد: در شهرهای تاریخی، وقتی طراحی یک بنا برای ساخت در حال انجام است، باید منظر تاریخی شهر مورد توجه باشد و بخش جدید و نوساز شهر هویتی تاریخی داشته باشد، چون کل شهر باید یک هویت معین داشته باشد.
این عضو اجرایی ایکوم ایران ادامه داد: باید میان مدرنیته و سنت تقابل وجود داشته باشد، در حالی که اگر بخواهیم مقایسه‌ای میان آثار باقی‌مانده از دوره‌ی قاجار با آثار باقی‌مانده از دوره‌ی صفوی داشته باشیم، متوجه نمی‌شویم کدام معماری متعلق به کدام دوره است، چون هر دو را تقریبا به یک شکل مرمت می‌کنیم. در حالی که معماری قاجار جدیدتر از معماری صفوی است حتی معماری دوره‌ی پهلوی اول نیز با قاجار متفاوت است؛ اما به‌نظر می‌رسد همه‌ی دوره‌ها روی خطوط تاریخی بنا شده‌اند و از هویت تاریخی تبعیت می‌کنند.
او با بیان این‌که ساختن برج در منطقه‌ی الهیه‌ی تهران می‌تواند به سلامت هوای تهران آسیب بزند، گفت: در یک کوچه‌ی دو متری نمی‌توان برج 24 طبقه ساخت، در حالی که اکنون این کار انجام می‌شود. این یک موضوع با دیدی کلی است که نسبت به شهر تهران وجود دارد.
محیط طباطبایی افزود: در شهرداری تهران باید دفتری فنی با اولویت میراث فرهنگی وجود داشته باشد تا خدمات فنی مربوط به این حوزه را انجام دهد. این بخش می‌تواند به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و با حکم شهرداری، کار خود را انجام دهد. این اصل باید در همه‌ی شهرها باشد.
او در ادامه، بافت تاریخی عودلاجان و بازارچه‌ی آن را یکی از بافت‌هایی دانست که از نظر تاریخی و هویت اهمیت زیادی دارند و بیان کرد: آنچه در سال‌های گذشته با عنوان احیای بازارچه‌ی عودلاجان آغاز شد، باید همچنان ادامه داشته باشد، این اقدام به‌جز با مشارکت عمومی تکمیل نمی‌شود.
وی با تأکید بر این‌که شهرداری تهران هنوز به تعهدات خود در طرح ساخت بازارچه‌ی عودلاجان به‌طور کامل عمل نکرده و فقط اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران تعهدات خود را انجام داده است افزود: در حالی که در وضعیت کنونی، ارزش افزوده‌ی زیادی روی ملک‌های تاریخی منطقه اضافه شده و این نشان می‌دهد که آغاز طرح احیای بازارچه‌ی عودلاجان یک رونق اقتصادی به‌دنبال داشته است.
در این‌باره، اسکندر مختاری نیز به خبرنگار ایسنا گفت: سازمان میراث فرهنگی درباره‌ی بافت‌های تاریخی کشور به‌طور عام و بافت‌های تاریخی تهران به‌طور خاص، نیازمند یک سیاست‌گذاری و ایجاد شرایط بهتر نسبت به گذشته است شرایطی که بتوان آن را هرچه زودتر عملیاتی کرد، چون شرایط کنونی تهران نسبت به گذشته بسیار متفاوت شده است.
این کارشناس حوزه‌ی میراث فرهنگی ادامه داد: تهران شهری شده که در هر نقطه‌ی آن، ساختمان‌های بلند سر برآورده‌اند و قیمت زمین نیز در شهر بالا رفته است به اندازه‌ای که ارزش‌های تاریخی در مقابل ارزش‌های اقتصادی ناپایدار شده‌اند. اکنون باید این ارزش‌ها را به مرحله‌ی پایداری برسانیم. اگر در محله‌ی عودلاجان یا مرکز تاریخی تهران، صحبت از احداث ساختمان دو یا سه طبقه شود، سیاست‌گذاری‌ها براساس قوانین موجود است، اما زمانی که اجازه می‌دهند ساختمانی پنج یا شش طبقه با کاربری تجاری در تهران ساخته شود، سیاست‌گذاری‌ها نیز تغییر می‌کند وگرنه جایی برای برنامه‌ریزی و دستیابی به چشم‌انداز‌هایی که ارزش‌های تاریخی دارند باقی نمی‌ماند.
وی که از سال 1373 تا 1383 معاون حفظ و احیای اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران بود و سیاست‌های راهبردی شهر تهران را در آن زمان هدایت کرد، اظهار کرد: در شرایط کنونی در گام نخست باید طرح‌های کلان در مقیاس طرح جامع و تفصیلی به موضوع حفاظت از ارزش‌های تاریخی تهران وارد شوند و پس از آن، به سمت سیاست‌هایی پیش رویم که راهبردی و عملیاتی باشند.
مختاری که از سال 1375 تا 1388 مدیر پایگاه شهر تاریخی تهران بود اضافه کرد: برنامه‌ریزی برای سیاست‌های راهبردی عملیاتی گام‌های بعدی هستند که در شرایط فعلی باید برای بافت‌های تاریخی مورد توجه قرار گیرد. با این وجود در شرایط فعلی، پایداری در بافت‌های تاریخی بسیار مشکل است، چون متأسفانه یک نوع به‌هم‌ریختگی و آشفتگی حاصل از این نوع سیاست‌های شهری در مراکز تاریخی تهران وجود دارد.
به گزارش ایسنا، یک سال از آغاز اجرای طرح سامان‌دهی بازارچه‌ی عودلاجان می‌گذرد، طرحی که به‌نظر می‌رسد نیمه‌کاره رها شده است، اما آیا این بافت تاریخی می‌تواند حالا به حضور محمدعلی نجفی در این سازمان و اقدامات او برای نجات بافت‌های تاریخی، بخصوص «عودلاجان» امیدوار باشد؟
