"مبادلات دلاری"، ظاهرا محدودیت خاص روابط بانکی است. البته به گفته رئیس کل بانک مرکزی بر اساس سند برنامه جامع اقدام مشترک(برجام)، فعالیت با دلار برای بانکهای ایرانی نیز امکان پذیر است، اما بانک‌ها و موسسات آمریکایی مجاز به همکاری با آنها نیستند.
به گزارش ایسنا، بیش از یکسال از اجرایی شدن برجام گذشته و لغو تحریم‌های بانکی می‌تواند از جمله مهمترین دستاوردهای آن باشد. توسعه مذاکرات با بانکهای مختلف جهان، باز شدن روابط کارگزاری و به دنبال آن گشایش سوئیفت و امکان مبادلات تجاری ازطریق ال سی، گشایش حساب‌های مشترک، آزادسازی بخش قابل توجهی از منابع ارزی بلوکه شده ایران طی سال‌های تحریم برخی از امتیازهای لغو تحریم های بانکی است.
با این حال با توجه به اینکه تمامی تحریم های سال‌های اخیر مربوط به تحریم‌های هسته‌ای نبود و همچنان با موانعی همراه است. "مبادلات دلاری" از مهمترین این محدودیت‌هاست که به تحریم های اولیه آمریکا اختصاص داشته و حتی طی مذاکرات هسته‌ای و توافق برجام هم گشایش چندانی در آن ایجاد نشد. هر چند که در این رابطه رایزنی‌هایی از سوی مقامات سیاسی و بانکی ایران در مدت اخیر انجام شد اما تاکید بر این بود که حل و فصل این موضوع زمان بر خواهد بود.
به هر حال در مهرماه امسال بود که وزارت خزانه‌داری آمریکا با ایجاد تغییراتی در دستورالعمل تجاری خود، مبادلات تجاری بر پایه دلار با ایران را به طور مشروط آزاد اعلام کرد. با این حال این اعلام چندان از سوی مدیران بانکی ایران جای امیدواری نداشت و عنوان شد تغییراتی که در پرسش و پاسخ‌های گزارش راهنمای مربوط به برجام سایت اوفک رخ داده است، بسیار جزئی بوده و چندان قابل ملاحظه نیستند که به موجب آن انتظار ایجاد تغییرات چشم‌گیری در روابط مالی ایران با بانکهای بزرگ دنیا وجود داشته باشد.
این در حالی است که رئیس کل بانک مرکزی نیز در تازه‌ترین دیدار بین المللی خود با رئیس جمهور مولداوی، گرچه از گسترش روابط بانکی ایران و تعاملات بین المللی آن سخن گفته اما این را هم مورد توجه قرار داده است که در حال حاضر محدودیت خاصی به غیر از استفاده از دلار برای بانکهای ایرانی وجود ندارد که آن هم بانک‌ها و موسسات آمریکایی مجاز به همکاری با بانکهای ایرانی نیستند. سیف، البته در توضیحات خود گفته که بیشتر معاملات و پرداخت‌ها در حال حاضر با ارز یورو انجام می‌شود و سایر ارزها همچون یوآن چین، وون کره، درهم امارات نیز در مبادلات بانکی تجاری ایران و شرکای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در مجموع آخرین گزارشی که از سوی مدیران ارشد بانک مرکزی در رابطه با وضعیت روابط بانکی و کارگزاری اعلام شده از این حکایت دارد که با توجه به اینکه در فضای پسابرجام تحریم‌های ثانویه وضع شده از سوی اتحادیه اروپا، سازمان ملل و آمریکا لغو شده، بانکهای ایرانی توانستند روابط کارگزاری خود در قالب گشایش حساب با بانکهای خارجی گسترش داده و شرایط برای نقل وانتقال پولی، صدور حواله و نیز گشایش اعتبار اسنادی فراهم شود.
تا چندی پیش حدود 650 رابطه کارگزاری به عنوان یکی از مهمترین روابط بانک‌ها در حوزه بین‌الملل ایجاد شده است. این در شرایطی است که روابط کارگزاری بانکهای ایرانی و خارجی هنوز به حد دوران قبل از تحریم نرسیده به‌طوری که تا سال 1385 یعنی زمان قبل از تشدید تحریم‌ها 633 بانک با ایران روابط کارگزاری داشتند که تا سال 1393 به 50 بانک کاهش یافته بود، ولی در مدت اخیر با لغو تحریم‌ها و رایزنی‌های انجام شده تاکنون بانکهای دارای روابط کارگزاری با ایران به 238 مورد رسیده و در مجموع 650 رابطه برقرار شده است.
از سوی دیگر به دنبال مذاکرات انجام شده، گشایش شعب خارجی بانکهای ایرانی مورد اهمیت است که به فعالیت عادی خود برگشته‌اند. در حال حاضر بانک‌هایی مانند پرشیابانک لندن، ERH آلمان و سایر شعب بانکهای ایران در آلمان، فرانسه و ایتالیا به نظام تسویه بین‌بانکی اروپا متصل شدند. همچنین برخی از بانکهای خارجی نسبت به ایجاد دفاتر نمایندگی و شعب در ایران اعلام آمادگی کرده و تاکنون برای برخی از آنها محقق شده است. در عین حال که شعب بانکهای ایرانی در کشورهای منطقه از جمله امارات و ترکیه فعال بوده و بانک مرکزی ایران با بانکهای مرکزی ایتالیا، اتریش و برخی دیگر از کشورها ارتباط مستقیم برقرار کرده است به گونه‌ای که حتی حساب‌های مشترک با چند کشور افتتاح شده و زمینه‌ای برای انجام مبادلات با پول‌های محلی خواهد بود.
در زمینه انطباق نظام بانکی با قوانین بین‌الملل نیز بانک‌ها به تمامی نرم‌افزارها، سخت‌افزارها و ابزارهای مرتبط با قوانین مبارزه با پولشویی، تامین مالی تروریسم و شناخت مشتری مجهز شده‌اند.
با این حال هنوز روابط بانکی طبق انتظارات پیش نرفته و برای رسیدن به آنچه که طبق سند برجام می‌تواند برای شبکه بانکی ایران محقق شود فرصت باقی است. هراس و بی اعتمادی بانکهای بزرگ خارجی از تهدیدهای آمریکا از موانع اصلی توسعه این روابط است تا جایی که بارها مدیران بانک مرکزی و وزارت امورخارجه از کارشکنی‌های طرف آمریکایی در این مسیر سخن گفته‌اند.
