انحراف نفس گیر!

تصوراکثرافراد از«انحراف تیغه بینی» کج بودن ظاهر بینی است؛ حال آنکه از نظر پزشکی این اصطلاح به کج بودن تیغه داخلی بینی اطلاق می شود. و معمولاً ظاهر بینی کج نیست؛ مگرآنکه انحراف شدید و مزمنی در طول سالیان رشد و بلوغ وجود داشته باشد که منجر به کجی ظاهری هم شده باشد. تیغه بینی صفحه عمودی نازکی است که فضای داخلی بینی را به دو حفره مجزای راست و چپ تقسیم می کند. این تیغه، پشتیبان قسمت های خارجی بینی بوده و وزن بینی را تحمل می کند و می توان آن را به عمود یک خیمه تشبیه کرد. نیمه جلوئی این تیغه غضروفی و نیمه بالایی آن استخوانی است. تیغه بینی در هر طرف به وسیله مخاط (پوست داخلی بینی)پوشیده می شود. این مخاط، عروق تغذیه کننده تیغه بینی را در بردارد. خود غضروف فاقد عروق خونی است و تغذیه سلول های غضروف بینی از موادی که از عروق خونی مخاط تراوش می شود، انجام می پذیرد. تیغه بینی نیز مثل سایر اجزای بدن تا پایان بلوغ همچنان رشد می کند و بر ابعادش افزوده می شود. چند مرکز غضروف سازی و استخوان سازی در رشد هماهنگ تیغه بینی مؤثرند. که اگر به هر دلیلی یک یا چند مرکز غضروف سازی یا استخوان سازی کمتر و یا بیشتر از حد معمول رشد کنند، تیغه بینی ممکن است از خط وسط منحرف شده و در ناحیه ای به سمت راست یا چپ انحراف پیدا کند. این کجی معمولاً در قسمت داخلی بینی است و تاثیری بر روی شکل ظاهری بینی نمی گذارد. وارد آمدن ضربه به بینی تا قبل از کامل شدن بلوغ، می تواند باعث آسیب دیدن این مراکز غضروف سازی یا استخوان سازی شود. این ضربه ممکن است هنگام تولد نوزاد، در حین گذر از کانال زایمان به بینی او وارد شود و یا در طول زندگی اتفاق بیفتد. بسته به شکل و محل کجی تیغه بینی، انحراف منجربه تنگی و گرفتگی یک یا هر دو مجرای بینی می شود. قبل از پرداختن به علائم انحراف تیغه بینی، لازم است به دو عملکرد اصلی بینی اشاره شود که:
الف)انتقال هوا از بینی به ریه و تهویه آن
ب)محلی برای درک بوهای مختلف
هوا در حین عبور از بینی به سمت ریه، گرم و مرطوب شده و ذرات گرد و غبار موجود در آن گرفته و تمیز می شود. ضمناً بینی خط مقدم مقابله سیستم ایمنی بدن با ذرات موجود در هوای استنشاقی است. هر بار که از بینی نفس می کشیم، هزاران ذره گرد و غبار و ذرات مضر دیگر، مثل باکتری، وارد بینی ما می شود. وجود مو در ابتدای سوراخ بینی، تعدادی از این ذرات بزرگ تر را به دام می اندازد. تعدادی از ذراتی که توانسته اند از این مرحله بگذرند، با توربولانس و گردش هوا در درون حرفه بینی به ترشحات چسبنده مخاط بینی می چسبند. برای روشن شدن اهمیت توربولانس باید گفت، ذرات بزرگ تر از 4-6میکرومتر قادر نخواهند بود به ریه برسند. به طور معمول سلول های مخاط بینی و سینوس ها در شبانه روز یک لیتر ترشحات نسبتاً چسبنده ترشح می کنند. این سلول ها دارای مژک هایی هستند که مکرراً و به طور هماهنگ به طرف ته حلق خم می شوند. با هربار بلع، مقداری از این ترشحات که به حلق رسیده اند به همراه بزاق دهان بلعیده می شوند. ترشحات سلول های مخاط بینی علاوه برنقش فیزیکی فوق الذکر، حاوی ایمونوگلوبین های نوع AوGنیز می باشند . این ایمونوگلوبین ها که جزء سیستم ایمنی بدن ما هستند، به ذرات مضر و باکتری هایی که به این ترشحات می چسبند حمله کرده و آنها را نابود می کنند.

علائم بیماری
 

اصلی ترین علامت انحراف، انسداد تنفسی است، با توجه به نقش فیزیولوژیک بینی معلوم می شود که وقتی انحراف تیغه بینی منجر به انسداد بینی شود، بیمار با مشکلات دیگری نیز روبه رو خواهد شد. تنفس دهانی منجر به خشکی گلو به هنگام خواب خواهد شد. این امر به نوبه خود باعث می شود که فرد خواب شبانه خوبی نداشته باشد و چون استراحت مناسبی نداشته است، طبیعتاً روز بعد نیز سرحال نخواهد بود. ضمناً خشکی گلو باعث تحریک مزمن گلو احساس ناخوشایندی دراین ناحیه خواهد شد. می دانیم به طور معمول ترشحات سینوس ها از طریق مجاری آنها به درون بینی تخلیه شده واز آنجا به ته حلق هدایت می شود. انحراف تیغه بینی ممکن است به گونه ای باشد که باعث انسداد مجاری سینوس ها شود. در این صورت، ترشحات سینوس ها در داخل آنها تجمع یافته و احتمال سینوزیت افزایش می یابد. پس انحراف تیغه بینی می تواند عامل ایجاد و یا تشدید سینوزیت باشد. انحراف تیغه بینی همچنین می تواند باعث خرخر، کاهش حس بویایی و سردرد شده و با تغییر نحوه توربولانس هوا در درون بینی موجب خشکی قسمت هایی از درون بینی شود و این خشکی منجر به خونریزی از بینی گردد.

تشخیص:
 

انحراف تیغه بینی را با معاینه بالینی می توان تشخیص داد. سی تی اسکن و آندوسکوپی تشخیصی نیز برای تشخیص انحراف و افتراق آن از سایر علل انسداد بینی مثل پولیپ، بزرگی شاخک و رینیت آلرژیک کمک کننده هستند. ضمناً برای اندازه گیری میزان عبور هوا از بینی و مقاومت های موجود برسرراه عبور هوا آزمایش های مخصوص وجود دارد.

درمان:
 

به طور معمول اکثر افراد جامعه درجات خفیفی از انحراف تیغه بینی را دارند، اما از آنجایی که این انحراف خفیف است و مشکلی برای آنها ایجاد نمی کند، نیازی به عمل اصلاحی ندارند. در کودکان بهتر است اصلاح انحراف تیغه بینی تا پایان سن بلوغ به تعویق بیفتد؛ اما در بزرگسالان اگر شدت انحراف تیغه بینی به حدی باشد که باعث انسداد شود، باید با جراحی اصلاح گردد. اگر نحوه کجی به گونه ای باشد که یک حفره تنگ و حفره دیگر گشاد باشد، معمولاً شاخک تحتانی سمت گشاد، برای جبران متورم می شود. بدیهی است در چنین حالتی جراح به هنگام اصلاح انحراف تیغه بینی، شاخک تحتانی سمت مقابل را نیز کوچک خواهد کرد. اصلاح انحراف تیغه بینی می تواند به طور مجزا و یا همراه با اعمال جراحی پلاستیک بینی، پولیپ بینی، جراحی آندوسکوپی سینوس و یا کوچک کردن شاخک های بینی انجام شود.

نوع بیهوشی:
 

جراحی با هر دو روش نیمه بیهوشی و بیهوشی عمومی قابل انجام است. در روش نیمه بیهوشی علاوه براینکه خود بینی توسط جراح بی حس می شود، متخصص بیهوشی نیز از طریق رگ داروهای ضد درد و ضد اضطراب را به بیمار تزریق می کند. این داروها بیمار را به خواب عمیق و خوشایندی می برند. بدیهی است در این حالت بیمار نه دردی دارد و نه اضطراب و استرسی. مدت عمل حدود نیم ساعت است و بیمار همان روزی که بستری می شود، عمل شده و همان روز نیز مرخص خواهد شد. عمل از طریق سوراخ بینی انجام شده و برشی روی پوست بینی یا صورت داده نمی شود؛ بنابراین نیازی به مراقبت هایی که معمولاً درعمل زیبائی بینی وجود دارد، نیست؛ یعنی گچ روی بینی و همین طور چسب نخواهیم داشت و طبعاً کبودی ظاهری وتورم نیز به وجود نخواهد آمد. اگر برای بیمار تامپون بینی یا همان پانسمان داخلی گذاشته شود، معمولاً پس از دو روز خارج می گردد. تا سه -چهار روز ممکن است ترشحات خونابه ای کمی از بینی خارج شود که جای نگرانی نیست. بهتر است بعد از خارج کردن تامپون تا چند روزی از سرم شستشوی بینی برای نرم شدن ترشحات داخل بینی استفاده شود و سپس بیمار به آهستگی فین کند.(فین کردن محکم نیز بعد از دو هفته بلامانع است )برای پیشگیری از عفونت ، آنتی بیوتیک تجویز خواهد شد که لازم است تا مدتی مصرف شود.
منبع:نشریه دنیای زنان، شماره62