زمین‌گردشگری یا ژئوتوریسم (به انگلیسی: Geotourism) از دو بخش ژئو و توریسم تشکیل شده‌است بخش ژئو جاذبه‌های زمین شناسی، ژئومورفولوژی و میراث معدن‌کاری را شامل می‌شود و بخش توریسم آن به عنوان موضوعی چند رشته‌ای، تمامی زیرساختهای صنعت گردشگری از جمله تفسیر، مدیریت، اقامت، تورها و… شامل می‌شود و برخلاف اکوتوریسم که جاذبه های طبیعت جاندار را در مرکز توجه قرار داده است، این صنعت بطورکلی با جاذبه های طبیعت بی جان سروکار دارد.
مخاطبان ژئوتوریسم نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسی و ژئومورفولوژی، بلکه گردشگران عادی و علاقمندان طبیعت هستند. در جریان فعالیت‌های ژئوتوریسمی، بازدیدکنندگان ضمن بازدید از پدیده‌های زیبا و ویژه زمین شناسی و ژئومورفولوژی، با مبانی پیدایش آنها آشنا شده اهمیت وجودی آنها را درمی‌یابند.
زمین گردشگری در جهان بصورت اولیه توسط آدام سدویک در انگلستان آغاز شد و تاریخ این اقدامات اولیه به قرن 17 و 18 انگلستان بازمی گرددو بصورت آکادمیک در جهان امروزی به سال 1995 میلادی یعنی تاریخ ارائه نخستین تعریف ژئوتوریسم درجهان توسط تام هوز از انگلستان بازمی گردد وی ژئوتوریسم را بازدید زمین شناختی و ژئومورفولوژیک نه بصورت صرفا زیبایی شناختی بلکه فراتر از این نگاه بطور مفصل تعریف کرد؛ موضوع گردشگری زمین شناختی و حفظ میراث زمین رسما از زمانی مطرح شد که یونسکو با معرفی یک عنوان جدید در علوم زمین تحت عنوان ژئوپارک از سازمان‌ها و مراکز زمین‌شناسی کشورهای مختلف دعوت به همکاری در این زمینه نموده‌است. ورود واژه طبیعت بی جان برای تمییز ژئوتوریسم از اکوتوریسم و سپس به تعریف ژئوتوریسم در ایران از سال 1385 و در جهان از سال 2009 میلادی توسط بهرام نکوئی صدری افق دید محققان را به صنعت ژئوتوریسم و بخش نادیده انگاشته شده طبیعت، یعنی طبیعت بی جان وسیعتر ساخت و فصل جدیدی از توسعه مفاهیم این صنعت و حفاظت از آن در ایران ایجاد نمود.
در جهان مدرن امروزی تام هوز از انگلستان نخستین تعریف علمی خود رااز ژئوتوریسم در سال 1995 بصورت ذیل ارائه کرد:« ژئوتوریسم ارائه امکانات خدماتی و تفسیری به منظور قادر ساختن گردشگران به کسب دانش و درک زمین شناسی و ژئومورفولوژی (با مشارکت آنها در توسعه ی علوم زمین)، فراتر از درک صرفاً زیبایی های محض یک مکان است» .
نخستین و معتبرترین تعریف زمین گردشگری ارائه شده در ایران در سال 1388 به قرار ذیل است :
گردشگری دانش محوری است که از تلفیق میان رشته‌ای صنعت گردشگری با حفظ و تفسیر جاذبه‌های طبیعت بی جان – همراه با مسایل فرهنگی مرتبط با آنها – در قالب ژئوسایت به عموم مردم بوجود می آید. این تعریف یکی از چهار تعریف معتبر جهان می باشد و سه تعریف دیگر از برزیل، استرالیا و انگلستان ارائه شده اند.
تعریف نشنال جئوگرافی:
جاناتان تورتولوت- سردبیر مجله مسافران ملی جغرافیایی (نشنال جئوگرافی)و روزنامه نگار و عکاس بخش توریسم پایدار – هرنوع میراث را به شرط استفاده پایدار برای ارتقاء رفاه مردم و هویت مکانی ژئوتوریسم نامگذاری کرده است و افزودن پیوند ” ژئو” بصورت حربه تبلیغاتی برای جلب نظر جامعه آمریکا به مفهوم پایداری بوده است مضمون این تعریف فقط در ایالات متحده امریکااز سال 2002 میلادی گسترش یافته است و در سطح جهانی در میان زمین شناسان و ژئومورفولوژیست‌ها فاقد اعتبار علمی است.
گردشگری از عوامل اصلی توسعه پایدار در سطوح اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی است. ژئوتوریسم زیر مجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع زمین گردشگری و توسعه گردشگری در مقاصد است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی که ژئوسایت مورد بازدید برای نسل‌های آینده حفظ و قابل استفاده باشد.
توسعه پایدار بر سه اصل پایداری بوم شناختی، پایداری اجتماعی – فرهنگی و پایداری اقتصادی است. پایداری بوم شناختی تضمین کننده آن است که توسعه با حفظ فرایندهای اساسی زیست محیطی، تنوع و گونه‌های زیستی سازگار باشد. پایداری اجتماعی – فرهنگی تضمین می‌کند که توسعه با فرهنگ و ارزش‌های مردمی که متأثر از آن هستند، سازگار بوده و هویت جامعه را حفظ کند و پایداری اقتصادی تضمین می‌کند که توسعه واجد کارآیی اقتصادی بوده و منابع به ترتیبی اداره بشوند که بتوانند پشتیبان نسل‌های آینده باشد.
گردشگری از عوامل اصلی توسعه پایدار در سطوح اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی است. ژئوتوریسم زیر مجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی که محل مورد بازدید برای نسل‌های آینده هم همان‌طور باقی مانده و قابل استفاده باشد.
