شاد شو ای مغز افسرده!

تحریک مغناطیسی مغز می تواند باعث رهایی از افسردگی و حتی افزایش خلاقیت شود. این روش ، که تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS)"نامیده می شود، امروزه در روان پزشکی به عنوان ابزاری جدید و محتمل برای درمان افسردگی و سایر اختلالات روان پزشکی و عصی مطرح شده است . در سال 2008 تی . ام. اس توسط سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) برای درمان افسردگی تایید شده است و در سال 2002 توسط وزارت بهداشت کانادا برای درمان سایر اختلالات مورد تایید قرار گرفته است . در حال حاضر این تکنیک آخرین و جدید ترین درمان برای افسردگی محسوب می شود. با این حال ، سوالات زیادی درباره کارایی و اثرات آن مطرح است .
زمانی که روان پزشکی آمریکایی "مارک اس . جورج" در سال 1990 قدم به داخل آسانسور بیمارستان لندن گذاشت، هیچ فکر نمی کرد که این سواری کوتاه مسیر پژوهشی اش را تغییر خواهد داد. شخصی که در آسانسور در کنار او بود بدون هیچ دلیل واضحی می خندید . وقتی که جورج در مورد ابزار شادی اش پرسید، مرد جواب داد که دکتر یک کویل (پیچه) مغناطیسی روی سرش گذاشت و شست او به صورت ناگهانی و غیر قابل کنترلی تکان خورد . حتی با وجود این که داستانی که او شنیده بود تا حدی غیر واقعی به نظر می رسید ، جورج کنجکاو شد . جورج با دکتری که قشر حرکتی واقع در جلوی سر مرد را تحریک کرده بود ، با این امید که حرکتی را با علامتی در ماهیچه وی ببیند ، تماس گرفت . جورج در مورد چیزی که "آنتونی تی . بارکر" از دانشگاه شفیلد انگلستان در اواسط دهه 1980 انجام داده بود مطالبی فرا گرفت . بارکر 4 هزار آمپر را در کویل سیمی برای ایجاد میدان مغناطیسی قوی جاری ساخت و سپس وسیله خود ساخته اش را در مجاورت سرش قرار داد . انگلشت شست اش را به صورت ناگهانی و غیر ارادی تکان خورد . میدان مغناطیسی قدرت کافی برای ارائه محرک به مغز از طریق جمجمه را داشت . جورج از دکتر بارکر پرسید که آیا تا به حال سعی کرده است که این وسیله را بر روی نواحی قشر پیشانی قرار دهد . دکتر جواب داد نه و از این متحیر ماند که چگونه کسی می خواهد چنین کاری را انجام دهد . وقتی که جورج به آزمایشگاه خودش در دانشگاه پزشکی کارولینای جنوبی برگشت ، به دنبال جواب سوالش رفت . قلبش به او می گفت که اگر این تکنیک کار کند ، شاید بتواند به بیمارانی که از افسردگی شدید رنج می برند و در درمان به وسیله تمام داروهای ضد افسردگی معمول شکست خورده اند کمک کند. جورج میدان مغناطیسی قوی اش را بر روی قشر جلو پیشانی چپ (ناحیه از مغز که در افراد مبتلا به افسردگی فعالیت آن کاهش یافته است) متمرکز ساخت و مشاهده کرد که خُلق دو بیمارش حداقل به مدت چند روز بهبود یافت . از آن زمان تا حالا علاقه به "تحریک مغناطیسی از طریق جمجمه (ترانس کرانیال)" رو به فزونی است . از آن زمان پزشکان فرونشانی و کنترل موفق تشنج های صرعی و حتی کاهش لرزش بیماران پارکینسونی را با این تکنیک گزارش کرده اند . امروزه برخی از محققان همچنین امیدوار هستند که خلاقیت خفته در نیمکره راست را بیدار کنند و هوشیاری را در افراد معمولی افزایش دهند . برخی از محققان به خاطر تعداد کم آزمایش های کنترلشده ، مردد و مشکوک هستند ، حتی جورج در مورد ستودن این تکنیک نوظهور به عنوان دوای تمام دردها اخطار می دهد . او می گوید :"هنوز مبهم است که این تکنیک در مغز چه کاری انجام می دهد. هر چیزی که قدرت شفا بخشی دارد می تواند مضر هم باشد." اگر چه سازمان غذا و دارو آمریکا ، آن را برای کاربردهای تشخیصی تایید کرده است نه درمانی .(تی . ام. اس در 8 اکتبر سال 2008 برای درمان افسردگی مورد تایید FDA قرار گرفت . مترجم)

بهتر بودن نسبت به شوک
 

اصول اساسی تی . ام . اس ساده است . یک نوع کویل سیمی نزدیک سر قرار می گیرد. جریان متناوب الکتریسیته از طریق کویل میدان مغناطیسی با قدرت بالای 2/5 تسلا(یک تسلا ، 20 هزار برابر قدرت میدان مغناطیسی زمین است ) ایجاد می کند. میدان مغناطیسی بدون این که آسیبی به سر برساند از جمجمه می گذرد و بر روی سینگنال های الکتریکی که در بین سلول های عصبی در مغز ر و بدل می شود اثر می گذارد . پزشکان کویل را نزدیک ناحیه ای از مغز که علاقه مند هستند آن را تحریک کنند قرار می دهند ، جریان متناوبی که در طی یک دقیقه 100 بار خاموش و روشن می شود، یک سری پالس های مغناطیسی را ایجاد می کند که به عنوان تحریک مکرر مغناطیسی ترانس کرانیال شناخته می شود. این روش (r TMS) اغلب در آزمایش هایی بر روی افراد مبتلا به افسردگی استفاده شده است . آر . تی . ام . اس به طور قابل ملاحظه ای می تواند دو واکنش متفاوت ایجاد کند، یک فرکانس آهسته (یک هرتز و کمتر) که فعالیت عصبی را مسدود و دیگری فرکانس بالا (بیش از یک هرتز) که فعالیت عصبی را تحریک می کند. تحریک (با فرکانس بالا) آر. تی . ام. اس باعث رهایی از افسردگی می شود که احتمالا از طریق افزایش عصب رسانه های مهم از قبیل سروتونین می تواند فعالیت در سلول های عصبی را به سطوح بهنجار برساند. میدان مغناطیسی مزایای متعددی نسبت به روش های درمانی دیگر دارد . این روش ، غر تهاجمی و بدون درد است و آزمودنی ها به جز ضربه ملایمی که در برخورد با سرشان توصیف موی کنند احساس ناخوشایند دیگری ندارند . سر دردهای ملایم عارضه جانبی رایجی است ، که به آسانی از طریق داروهای مسکن برطرف می شود. دستگاه صدای بلندی دارد که می تواند ناراحت کننده باشد. تا به حال تعدادی از بیماران نیز نشنج داشته اند. با این حال به نظر می رسد عوارض جانبی تی . ام . اس نسبت به تکنیک های اولیه برای درمان افسردگی شدید که به درمان دارویی پاسخ نمی دهند ـ الکتروشوک ـ بهتر قابل پذیرش است . در شوک الکتریکی بیمار بهیوش می شود و شل کننده عضلانی تزریق می شود و پالس های الکتریکی قوی از طریق الکترودها وارد مغز می شود و باعث تشنج در مغز می شود. طوفان غیر قابل کنترل آتش نورون ها باعث رهایی از افسردگی برای مدت کوتاهی در 80 درصد از موارد می شود که دلگرم کننده است . بری از آنها همچنین تپش قلب ، کونفوزیون ، خطاهایی در حافظه را متعاقب شوک الکتریکی تجربه می کنند. اثرات مثبت این تکنیک سحرآمیز است . در سال 1999 "ایهو کلاین" ، روان شناس ، بزرگ ترین مطالعه را در مورد اثر بخشی آر. تی . ام. اس در افسردگی تا به امروز هدایت کرد. کلاین 60 بیماری را که به افسردگی عمده مبتلا بودند در 10 جلسه به مدت دو هفته در معرض آر. تی .ام . اس قرار داد . نیمی از آنها با تی . ام . اس واقعی و نیمی دیگر با تی . ام . اس ساختگی مواجه شدند (کویل به زاویه ای بر روی سر قرار می گرفت که بی اثر بود) . خلق آزمودنی هایی که در معرض تی. ام. اس واقعی گرفتند به صورت قابل توجهی بر روی مقیاس افسردگی همیلتون که برای سنجش افسردگی استفاده شده بود بهتر شد . اما هیچ تغییری در آزمودنی که تحت تی . ام . اس ساختگی قرار گرفتند مشاهده نشد این تکنیک هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد . تالکنون آزمایش های کمی انجام شده است که به صورت قابل توجهی آزمودنی ها ، نواحی مغزی ، شکل کویل ، قدرت میدان مغناطیسی ، فرکانس در آنها متنوع بوده است ؛ این امر باعث می شود مقایسه کردن نتایج غیر ممکن شود . اثرات مثبت ممکن است ناشی از ترکیب همه متغیرها باشد . تحلیلی که بر روی آزمایش های افسردگی صورت گرفت ، چنین نتیجه گیری کرد که هیچ شواهد قوی مبنی بر سودمندی آن وجود ندارد . نقص دیگر آن این است که اثرات درمانی آن به نظر می رسد . برای چند روز یا هفته ادامه می یابد . برای مثال "توماس اسکالپفر" ، روان پزشک دانشگاه بن آلمان توانست رفتار وسواسی در یک زمان بیمار را کاهش دهد. این زن سال ها بود برای آن که بتواند از چارچوب بگذرد ، بر خود لازم می دانست که یک سری تشریفات پیچیده را انجام دهذد اما بعد از یک جلسه او فورا توانست بدون هیچ تردید و دودلی از یک اتاق به اتاق دیگر برود. متاسفانه این بهبودی در رفتار وسواسی تنها بعد از یک هفته به حالت اول برگشت . با این وجود، این مدت زمان نشان می دهد که اثرات تی. ام.اس می تواند بر روی سلول های عصبی مداخله کند. این روش می تواند به طریقی شبکه عصبی را برای مدت زمانی تغییر دهد ."آرماند هاوسمن" از دانشگاه پزشکی اینسبورک اتریش صورت گرفت، نشان می دهد که تی.ام.اس آن دتسه است عوامل نورونی که به رشد سلول ها کمک می کنند را تحریک می کند.

دیو در جزئیات
 

اگر تی.ام.اس می تواند رشد سلول های عصبی را افزایش دهد ، پس می تواند به صورت بلقوه به افرادی که از بیماری های دژنراتیو مغز از قبیل آْززایمر رنج می بنرد کمک کند ، اگر چه این فقط یک فرصیه است . همچنین تقویت شبکه های عصبی از طریق تی.ام.اس می تواند شناخت و خلاقیت را افزایش دهد . این احتمالات نیازمند مقداری تغییر در عقاید ما است و می تواند باعث می شود که بخش کوچکی در تاریخ تی.ام.اس تاکنون کشف شود. این فناوری به صورت گسترده به عنوان یک ابزار تشخیصی برای تحریک کردن مناطق خاصی از قشر مغز استفاده می شود که به نورولوژیست ها برای بررسی عملکرد آنها کمک می کند. وقتی که "آلوارو پاسکال لئونه" ، محقق مغز و دستیار مرکز پزشکی در بوستون ، کویل دستگاه تی .ام .اس را بر روی مرکز گفتار آزمودنی هایش قرار داد ، آنها ناگهان نتوانستند حتی یک کلمه صحبت کنند. تی .ام .اس مرکز تکلم چپ آنها را صامت کرد. "پیتر ایچهایمر" از دانشگاه رنبورگ آلمان رهایی مختصری را برای فردی که از وزوز گوش رنج می برد فراهم آورد. نیم ساعت بعد از درمان ، برخی از شرکت کنندگان (آزمودنی ها) کاهش قابل توجهی در صدای زمینه گزارش کردند که برای تعداد کمی از اشخاص تا 6ماه ادامه یافت .
کار دیگر ، بیشتر جنبه حاشیه ای دارد . جورج در توافقی با وزارت دفاع آمریکا سعی کرد با استفاده از تحریک مغناطیسی خلبانان جنگنده را هوشیار (گوش به زنگ) و با دقت نگه دارد . کلاه تی.ام.اس که سربازان خسته را انرژی می دهد و به جنگ برگرداند یک رویا خواهد بود. "مایک ای . پرسینگر" از دانشگاه لورنتاین انتاریو، کویل مغناطییسی را در درون یک کلاه کاسکت قرار داد ، او گفت که از آزمودنی های آزمایش را قادر ساخت که حس کنند موجودی مافوق طبیعی هستند، برخی از آنها گزارش کردند که فرشته نگهبان هستند. هنوز برخی از آنها بیان می کنند که با شیطان مواجه می شوند . پرسینگر شک کرد که تجارب روحانی چیزی بیشتر از ساخته مغز ما نیست .

دانشمند درونی شما
 

این عقیه که تی. ام . اس می تواند خلاقیت را افزایش دهد ، به همان اندازه که ملموس و پذیرفتنی است ، به همان اندازه نیز دست نیافتنی است . "آْن اشنایدر" ، رئیس مرکز ذهن کانبرا و سیدنی ، یک "کلاه تفکر" را پیش بینی می کند که به افرادی که از نظر روان شناختی سلام هستند کمک خواهد کرد افزایش غیر قابل تصوری در هسیاری بدست آورند. ایده اشنایدر برگرفته از "ساوانت"هاست. (احمق های نابغه) ـ افراد مبتلا به اوتیسم و معلولان شدید دیگری که علی رغم ابتلا به بیماری شان ، مهارت های قابل ملاحظه ای را در حوزه های شناختی خاص از خود نشان می دهند. بخری از آنها موسیقی دان های با استعداد ، نوابغ ریاضی یا هنرمندان برجسته ای هستند. در اکثر ساوانت ها نیمکره چپ مغز که مسئول تنظیم رفتار است به طور مزمنی غیر فعال است . اشنایدر معتقد است که طرف راست مغز این عدم فعالیت را با افزایش خود جبران می کند و استعدادهای نهفته را به جلو پیش می برد. او معتقد است که خاموش کردن موقتی نیمکره چپ مغز از طریق میدان مغناطیسی ، می تواند باعث شود که خلاقیت محصور شده در نیمکره راست مغز آزاد شود و خود را نشان دهد . اشنایدر می گوید :" من همیشه می خواستم بدانم که چه اتفاقی خواهد افتاد که اگر ما بتوانیم بصورت ناگهانی جهان را بدون هیچ سانسوری مشاهده کنیم." او گزارش می دهد که فعالیت نمیکره چپ را طی آزمایشی بر روی آزمودنی ها به صورت موقتی کند کرده است و باعث شده که تفکر آنها کمتر عقل گرا شود.
رسانه های گروهی خبرهایی را درباره کار اشنایدر منتشر کردند و کاری کردند که به نظر می رسد دست یابی به چنین هدفی در مغز ما هم اکنون شدنی است . اما دانشمندان به شماری از ایرادات مستحکم برای هر یافته ای که نشان می دهد می توان مهارت های خلاقیت را بالا برد، اشاره می کنند. تفکرات و ایده ها در مورد کاربرد خیالی تی.ام.اس بسیار زیاد است . برای مثال، دانش آموزان می توانند ناحیه ای از مغز را که مسئول اضطراب است ، قبل از امتحان مسدود کنند و عملکردشان را بهبود بخشند.از لحاظ نظری هیچ بخشی از مغز از اثرات مغناطیسی محفوظ نخواهند ماند. اگر این نظر درست باشد ، آیا تی.ام.اس می تواند باعث شود که مردم همیشه راست بگویند یا به یک حزب سیاسی خاص رای دهند و یا حتی قاتل شوند؟ اگر چه این سوء استفاده بالقوه از این تکنیک ممکن فقط یک تهدید در آینده دور دست باشد. به هر حال باید به این جزئیات مهم اخلاقی هم توجه کرد.

تحریک هدفمند
 

تحریک متمرکز و اختصاصی سلول های مغز با استفاده از تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال . وقتی که محققان کویل تی.ام.اس را در مجاورت جمجمه آزمودنی ها قرار می دهند، میدان مغناطیسی بی خطر و بدون درد از پوست و استخوان عبور می کند. و تغییرات سریع و نیرومندی را موجب می شود. هر پالس مختصر (کوتاه) تنها یک میلی ثانیه دوام می یابد و شامل انرژی کمی است . بخاطر اینکه قدرت و توان میدان مغناطیسی به سرعت کاهش می یابد تنها می تواند به چند سانتی متری قشر مغز نفود کند (بالا راست) میدان مغناطیسی متمرکز ، جریان الکتریکی در مجاورت سلول های عصبی ایجاد می کند و بنابراین نواحی مغزی هدف را فعال می کند(راست پایین) یک مزیت اصلی تی.ام.اس این است که به ارتباط الکتریکی مستقیم به بدن همانند آنچه که در شوک الکتریکی انجام می شود نیاز ندارد

مکان نگاری تحریک
 

"جارمو روهنون" که هم اکنون در شرکتی در فنلاند کار می کند ، با استفاده از الکترود های الکتروآنسفالوگرافی فعالیت الکتریکی بعد از یک پالس تی.ام.اس را ردیابی کرد و نشان داد که چگونی تی.ام.اس در ابتدا متمرکز و سپس منتشر می گردد. شکل دیاگرام سر یک شخص را نشان می دهد ، به طوری که از بالا دیده می شود(بینی در جهت ساعت 12 است ). یک پالس مغناطیسی بر روی ناحیه حرکتی دست چپ ارائه شده است. امواج الکتریکی مثبت (آبی) در اطراف سمت راست سر و پتانسیل های منفی (قرمز) در سمت چپ مغز جمع شده اند. بعد از 29 میلی ثانیه الگوی فعالیت پیچیده می شود.

پی نوشتها
 

* Transcranial Magnetic Stimulation
رضا کاظمی عضو انجمن روان شناسی و انجمن علمی روان شناسی بالینی ایران است .
 

منبع : ساینتیفیک امریکن مایند (sciammind. com)
منبع: ماهنامه دانشمند 565