رسالت مطبوعات ، اعتلای سطح فرهنگی با اطلاع رسانی دقیق به منظور آگاهی دادن جامعه و جلوگیری از ناهنجاری ها می باشد . این امر به طور دقیق به وسیله همکاران مطبوعاتی به طور جدی ، در کلیه نشریات دنبال می شود که زحمات محققین و پژوهشگران و دست اندرکاران نشریات مربوط قابل تقدیر و تشکر است . در این صفحه در هر شماره گزارش ها و تحقیقات انجام شده به وسیله یکی از نشریات معتبر به منظور انجام هدف فوق الذکر با ذکر ماخذ مربوطه درج خواهد شد . امید است زحمات این عزیزان مورد توجه و استفاده خوانندگان گرامی قرار گیرد . لطفا شما هم از نظرات سازنده خود در زمینه یاد شده ما را مطلع گردانید .
«دوران بلوغ سخت ترین سال های زندگی ام بود . از خودم بدم می آمد . نمی توانستم با کسی درباره خودم حرف بزنم . از تغییراتی که هر روز در من ایجاد می شد ، خجالت می کشیدم . دیگر دوست نداشتم با مادرم بیرون بروم و با او حرف بزنم .»
خیلی از دختران ایرانی وقتی درباره دوران بلوغشان حرف می زنند ، ممکن است چنین احساسی داشته باشند . تغییرات دوران بلوغ هم برای دختران و هم برای پسران اهمیت دارد ، اما مسائل دختران به خاطر شرایط خاص فرهنگی اهمیت ویژه ای پیدا می کند . مادر ، به عنوان نزدیک ترین فرد از نظر عاطفی به فرزندش ، می تواند گذر از این دوران را برای او آسان تر کند .
نشانه های بلوغ که در دختران ایجاد می شود ، احساس اضطراب هم همراه آن به وجود می آید. در جوامع و خانواده هایی که آموزش جنسی کافی به نوجوانان ارائه نمی شود ، پیدا شدن اولین علائم ممکن است با تعبیراتی نادرست از جنسیت یا احساس بیماری ، طردشدگی و سردرگمی در دختران همراه شود .
کم اطلاعی درباره مسائل دوران بلوغ ممکن است باعث شود دختر نوجوان احساس کند این تغییرات نوعی بیماری است ، بویژه آن که برخی دختران در این دوران دستخوش اختلالات خلقی ملایم ، بی حوصلگی و گوشه گیری شده و عصبی ، بهانه جو و پرخاشگر می شوند . تمام این نشانه ها ممکن است نوجوانی را با تجربه یا اطلاعات کافی درباره تغییرات بلوغ و تغییرات جسمی ندارند ، دچار اضطراب کند . برای کم کردن چنین عوارضی است که کارشناسان توصیه می کنند نوجوانان دختر را باید از پیش برای ورود به این مرحله آماده کرد .
چرا دختران ؟
زندگی دخترانه ، از هر نظر زندگی حساسی است و وقتی این حساسیت های طبیعی با ویژگی های فرهنگی ، جامعه ای مثل جامعه ما آمیخته می شود ، دو چندان خواهد شد . مسائل زنانه همواره در پرده ای از شرم و حیا پیچیده شده اند و اطلاع رسانی در خصوص آنها به شکل رسمی وجود ندارد . با این که دختران از سال های انتهای دبستان با تغییرات دوران بلوغ رو به رو می شوند ، مدرسه ها در این زمینه به آنها آموزش نمی دهند و این وظیفه تنها بر دوش خانواده ها باقی می ماند . در خانواده هم این نقش از مادر طلب می شود ، این که یک تنه فرزندش را از تغییراتی که در پیش رو دارد آگاه کند و بکوشد اتفاق بزرگ بلوغ ، با کمترین هزینه و در نهایت آرامش پیش برود .
پسران نوجوان این امکان را دارند که به خاطر ارتباط های گسترده تر اجتماعی و قرار داشتن در معرض دریافت اطلاعات راحت تر با مسئله بلوغ رو به رو می شوند ، ضمن این که مربیان و پدران هم برای انتقال اطلاعات به آنها راحت تر عمل می کنند . همه این عوامل باعث می شود نقش مادران برای همراهی در این مرحله مهم در زندگی دختران پررنگ تر شود .
دوره نوجوانی از 11 تا 13 سالگی شروع می شود و تا 20-18 سالگی ادامه دارد . این دوره ، دوران تعارض بین رفتار کودکانه و بزرگسالی است . اما چند سال قبل از ورود کودک به سن نوجوانی ، تغییرات اندکی در جسم و رفتارش آشکار می شود . این تغییرات در دخترها شایع تر است . شاید دخترها تا کلاس دوم ، سوم دبستان همچنان به عروسک بازی و بازی با دوستانشان مشغول باشند ، اما با ورود به کلاس چهارم و پنجم دبستان ، تغییراتی در رفتارشان به وجود می آید .
البته نباید فراموش کرد که شروع بلوغ به عواملی چون وراثت ، عرض جغرافیایی ، شرایط بهداشتی خانواده و تغذیه کودک و شرایط روانی و رفتاری او بستگی دارد ، اما در حال حاضر در کشور ما متوسط بلوغ دختران در سن 11 تا13 سالگی است .
در آستانه تغییر
با بروز نامحسوس نشانه های بلوغ ، کودکان کم کم دست از بازی می کشند و بیشتر تمایل دارند اوقاتشان را با همسالان همجنس خود بگذارنند . آنها ساعت ها با دوستان شان حرف می زنند . در ابتدای این صحبت ها یعنی همان سال های پیش از بلوغ ، کودکان درباره خانواده ، افتخاراتی که خانواده شان داشته ، مسافرتی که پدر و مادرشان داشتند ، دارایی های خانوادگی ، دوستان و آشنایانشان و بحث های داغی که این روزها در زندگی آنها جاری است صحبت می کنند . آنها سعی می کنند خود و خانواده شان را برتر از دیگران بدانند یا حتی با خیال پردازی هایی ، ذهن دوستانشان را به سمت خود سوق دهند . حساسیت این دوران کمتر از دوران بلوغ نیست ، چون زمینه های برقراری ارتباط نزدیک بین مادران و دخترها ، از همین زمان شروع می شود . عاطفه اکبریان ، روان شناس و مشاور کودک می گوید : «ممکن است خیلی از پدر و مادرها گمان کنند بچه ها در دروان پیش از بلوغ زیاد حرف می زنند یا به دوستانشان دروغ می گویند . این طور نیست . آنها واقعیت های زندگی شان را با خیالات می آمیزند و به دوستانشان می گویند ، اگر رفتارهای این چنینی بچه ها مورد انتقاد قرار بگیرد و بخصوص مادرها دخترانشان را به دروغگویی متهم کنند یا رفتارهای افراطی آنها را در وقت گذرانی با همسالان درک نکنند ، وقتی بچه ها وارد مرحله بعدی یعنی دوران بلوغ شوند ، ارتباط درستی بین آنها و مادرانشان برقرار نمی شود .»
عاطفه اکبریان ، می گوید : «نباید دختران را با همان شیوه های قبلی به سمت خود گرایش داد . مادران باید باور کنند که او در تلاش برای رسیدن به استقلال فکری و منطقی است و حتی در این مرحله ممکن است شاهد نافرمانی های او باشند . در این دوره ممکن است برخی رفتارهای نادر مثل شب ادراری هم در آنها بروز کند که البته بیشتر از این که یک مسئله روانشناختی باشد، مربوط به تغییر هورمون ها در بدن است .»
سردرگمی و ترس
با شروع دوران بلوغ ، دختران همزمان دچار تغییراتی در جسم و روحشان می شوند . درک همزمان این تغییرات برای آنها می تواند دشوار باشد و مادران را هم سردرگم کند . بسیاری از این مادران از مواجهه با این دوران وحشت دارند . به تعبیر عاطفه اکبریان ، شاید این دوران برای مادران سخت تر باشد : «سن بلوغ دختران پایین است و مادر هنوز برای آن آمادگی ندارد. در حالی که مادر هنوز درگیر کودکی های دخترش است و او را دختر بچه ای به حساب می آورد ، دخترش با نشانه های رفتار و جسمی به او اعلام می کند که کودکی به پایان رسیده و خیلی زود وارد دنیای زنانه خواهد شد .» پذیرش این موضوع برای خیلی از مادران ساده نیست . مینا ، زن 32 ساله ای است که یک دختر 12 ساله دارد . او درباره تجربه ورود دخترش به دوران نوجوانی می گوید : «خیلی سخت بود . من اصلا آمادگی اش را نداشتم . اصلا فکرش را نمی کردم که به این زودی دخترم عوض شود . حرف زدن در این باره برایم خیلی سخت بود . مادر خودم هم این دوران را در سکوت گذراند . یادم هست که من از برخورد مادرم با مسئله بلوغ خودم ناراحت بودم . مادرم اصلا در این خصوص با من حرف نزد و من این مرحله را در تنهایی گذراندم و برایم خیلی سخت بود . در مورد دخترم دوست نداشتم این اتفاق تکرار شود . اما نمی دانستم چکار کنم .» مینا این مسئله را با مشاور دخترش در مدرسه در میان گذاشت . هر چند مدرسه در این زمینه برنامه مشخصی نداشت ، اما مشاور مدرسه او را به یک مشاور خانواده معرفی کرد : «مشاور چند جلسه با خودم صحبت کرد . راستش من احساس های جدید و عجیبی داشتم که برایم ناشناخته بود ، چیزی مثل احساس حسادت و رقابت و اضطراب درباره دنیای جدیدی که دخترم قرار است تجربه کند . مشاور مرا راهنمایی کرد تا باورهای غلطم را تغییر دهم و با این موضوع دوستانه تر برخورد کنم . » اکبریان ، روان شناس می گوید : «بین مادرها خیلی شایع است که به دلیل های روان شناختی نسبت به این مسئله موضع می گیرند . برای آنها درک این واقعیت سخت است که دخترشان کم کم به یک آدم بالغ و مستقل تبدیل می شود . به همین دلیل شیوه انکار را در پیش می گیرند و سعی می کنند موضوع را نادیده بگیرند.» با این حال ، نشانه های بلوغ منتظر مادران نمی مانند و پیش می روند . اکبریان معتقد است : «آموزش مادران قبل از مواجهه با این شرایط لازم است . در واقع ما باید شرایطی را ایجاد کنیم که در فرهنگ سراها ، مدرسه ها و رسانه ها ، آموزش های لازم برای مادران ارائه شود تا بعد بتوانیم توقع داشته باشیم تغییرات دوران بلوغ با آرامش در دخترها سپری شود .»
از خودم بدم می آید!
در آستانه بلوغ ، مادر ، به عنوان فردی که هنوز کودک به شدت به او وابسته است ، می تواند نقش مهمی را مثل یک دوست ایفا کند . کارشناسان توصیه می کنند بهتر است مادر یا زنی که مورد اعتماد دختر نوجوان است ، با او درباره دوران بلوغ صحبت کنند ، چون ناآگاهی از پدیده های بلوغ ، ممکن است او را در مواجهه با این موقعیت ها دچار اضطراب و نگرانی کند و عواقب روانی بدی به جا بگذارد .
دختران نوجوان نیاز دارند که برای تجربه همه مراحل بلوغ و ظهور آن در جسم و روان آگاه و آماده باشند و بدانند که چطور باید با آن روبه رو شوند یا معنای این رخدادها در بلوغ برای آنها چیست . عاطفه اکبریان می گوید : «بی اطلاعی دختر نوجوان از اتفاق های دوران بلوغ ممکن است او را دچار عوارض جبران ناپذیری کند . خیلی از دختران نوجوان احساس هایی شبیه نفرت از خود ، ترس ، اضطراب و افسردگی را تجربه می کنند . آنها ممکن است احساس کنند که اتفاق ناخوشایندی برایشان افتاده و دچار نوعی بیماری شده اند . از نظر فرهنگی هم ممکن است دچار اختلال شوند ، مثلا این که نسبت به جنسیت شان دچار نارضایتی شده و از دختر بودن ناراحت شوند . این مسائل اگر نادیده گرفته شود ، ممکن است آنها را در پذیرش نقش های آینده شان به عنوان مادر و همسر دچار مشکل کند . وظیفه مادران این است که در زمان مناسب ، شرایط دوران بلوغ و چگونگی این تغییرات را برایشان توضیح دهند تا دچار حیرت ، احساس منفی در مورد خود ، دوگانگی شخصیتی و ناسازگاری با شرایط نشوند.» بسیاری از مادران به خاطر شرم و حیا و گاهی بی اطلاعی ، مسئله بلوغ را در دخترانشان مسکوت می گذارند و آن را مشمول مرور زمان می کنند . به این ترتیب دختران نوجوان باید خودشان به تنهایی با این مسئله مواجه شوند یا اطلاعات مورد نیازشان را از گروه های همسال بگیرند که آنها هم از این نظر چندان قابل اعتماد نیستند . از طرفی سکوت مادر این زمینه ممکن است دختر نوجوان را دچار احساس بی اعتمادی نسبت به او کند. در دوران نوجوانی ذهن انسان همانند سیستم بدن دستخوش تغییرات سریع می شود و مثلا اگر دختر نوجوان را در این دوران از برخی فعالیت های اجتماعی یا ورزشی دور نگه داریم . این مسئله می تواند تاثیرات منفی در ساختار شخصیت او بگذارد . تغییرات بلوغ در دختران، سرآغاز توجه جدی تر به جنسیت آنها هم هست. دختران در این سن به نشانه های بلوغ در خود توجه بیشتری نشان می دهند. آنها به تطابق وضعیت ظاهری خود با نقش هایی که در خانواده و اجتماع به عهده دارند ، می پردازند و در صورتی که به لحاظ شیوه های تربیتی عادت به کلیشه های پسرانه کرده باشند در این زمینه دوگانگی جنسیتی را احساس خواهند کرد . پدر و مادرها نه تنها ناگزیر از انطباق با شرایط جسمانی تازه نوجوانشان هستند ، بلکه در عین حال لازم است از تغییرات روانی دنیای نوجوانان نیز آگاه باشند.
مرا نمی فهمید!
«شما درک نمی کنید » ! حق با اوست . دختر نوجوان همه چیز را از نگاه خود می بیند و مادر با پافشاری و سماجت می خواهد بفهمد افکار دخترش از کجا سرچشمه گرفته است . نوجوانان تصور می کنند در مرکز هستی قرار گرفته اند و دنیا به تماشای انها ایستاده است .به نظر نوجوان ها ، نمی شود به بزرگ ترها اعتماد کرد چون آنها اصلا از دنیای نوجوان ها سر در نمی آورند. اگر مادری به فرزندش اعتماد دارد و این اعتماد و باور خود را با عشق و محبت به گوش نوجوان خود برساند و به او بگوید که توافق نداشتن شان به دشمنی و دوری از همدیگر منجر نمی شود ؛ در این صورت مادران و فرزندان به فکر حل اختلافشان می افتند ، گفت و گو قطع نمی شود و صدای هیچ کدام بالا نمی رود . آنها با آرامش به حرف های همدیگر گوش می دهند و مادر هم از دیدگاه های متضاد نوجوانش دچار ترس نخواهد شد .
به نظر عاطفه اکبریان ، یکی از روش هایی که مادر برای کاستن از خود محوری دخترش می تواند به کار بگیرد ، همدلی و همدردی است : «دختران دوست دارند حرف بزنند و احساس کنند بر اساس حرف زدنشان درباره آنها قضاوت نخواهد شد و بخصوص مورد انتقاد قرار نمی گیرند . آنها روابط مستقیم و گفت و گوی بی پرده را دوست دارند و آن را کاملا درک می کنند . آنها به دلیل سنشان پیام های مبهم را درک نمی کنند و احتمالا آن را به شکلی نادرست تعبیر می کنند . به همین دلیل است که طعنه و طنز ، نوجوان را آزرده می کند . دختران نوجوان از شنیدن گفته های مثبت استقبال می کنند نه گفتار مخرب ، جملات منفی و مخرب معمولا به ناراحتی ، شرم و عدم خلاقیت آنان منجر می شود و تعبیر آنها نیز برای نوجوانان دشوار است . یکی از نشانه های پایان یافتن نوجوانی زمانی است که دختری بتواند به مادرش بگوید : شاید حق با تو باشد .»
منبع: روزنامه جام جم
منبع: مجله خانواده شماره 210.