از ضد ویتامین ها چه می دانید؟

داروساز
اصطلاح ضد ویتامین ها، پیرو کاوش ها و تحقیقات علمی ترفوئل (Trefouel)، نی تی (Nitti) و بووه (bovet) روی نقشی که سولفامیدها از نظر باکتریوستاتیک ( متوقف کننده رشد باکتری) به عهده دارند، به وجود آمده است.
واژه ضد ویتامین به ترکیباتی اطلاق می شود که یکی از 3 اثر زیر را در مدخله با مصرف طبیعی ویتامین داشته باشند:
1-این ترکیبات، گروه های ساختاری و شیمیایی مشابه ساختمان ویتامین ها دارند، ولی فاقد هر گونه تاثیر فیزیولوژیکی می باشند. در واقع آنها به صورت یک متضاد عمل می کنند و در اغلب موارد با مصرف همزمان با ویتامین ها، ایجاد علایم کمبود می نمایند.
بعضی از این نوع ضد ویتامین ها، به طور صناعی ساخته شده اند، مانند پیریتیامین (Pyrithiamine) که مشابه ( آنالوگ) شیمیایی تیامین ( ویتامین B1) است.
این نوع ترکیبات در مطالعات کلینیکی و تجربی بر روی حیوانات از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
2-برخی از عوامل شیمیایی باعث غیرفعال شدن ویتامین می شوند، مانند ماده آویدین (Avidin) در سفیده تخم مرغ که با اتصال به ویتامین بیوتین، آن را غیر فعال می سازد، لذا سفیده خام تخم مرغ بیوتین را بی اثر و خنثی می کند.
3-ترکیباتی که باعث تخریب ویتامین ها می شوند، مانند آنزیم تیامیناز که باعث تجزیه و تخریب تیامین می گردد.
در ادامه به طور خلاصه به ترکیباتی که فعالیت ضد ویتامینی در برابر انواع ویتامین ها دارند، اشاره خواهیم کرد:
اخیراً گزارش شده که بعضی از بیوفلاوونوئیدها مانند کوئرستین و روتین می توانند باعث غیر فعال شدن تیامین شوند.
برخی از مواد خوراکی مانند ماهی ( ماهیان فلس دار)، صدف ها، بعضی از انواع توت ها و کلم قرمز دارای آنزیم منهدم کننده تیامیناز می باشند، ولی با پخت آنها آنزیم مزبور از بین می رود. قابل ذکر است که آنزیم نامبرده به ویژه در ماهیان آب شور خام یافت می شود.
امروزه نیز به علت مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها، مخصوصاً بلع آنها از راه دهان و به علت اثر مضر آنها بر روی باکتری های روده، خطر بروز آویتامینوز ( کمبود ویتامین) وجود دارد.
میوه درخت آکی (Ackee) که توسط مردم جامائیکا مصرف می شود، حاوی ماده ای به نام هیپو گلیسین A است که به عنوان بازدارنده متابولیسم ریبوفلاوین، اثر ضد ویتامینی در برابر ریبوفلاوین دارد.
در کتان یک عوامل ضد ویتامین B6 (پیریدوکسین) به نام 1- آمینو- د- پرولین شناسایی شده است. همچنین داروی ضد آسم تئوفیلین در برابر ویتامین B6 اثر ضد ویتامین دارد.
به طوری که می دانیم وجود اسید پارا آمینو بنزوئیک برای رشد بسیاری از باکتریها ضروری است، در حالی که مشتقات پارا آمینو فنیل یا سولفامید یا سولفانیلامید باعث کاهش این فعالیت می گردد.
مقادیر زیاد ویتامین E می تواند مانع تبدیل بتاکاروتن ( پرو ویتامین A) به ویتامین A شود. از طرف دیگر در روغن های سرخ کردنی ( مخصوصاً روغن هایی که چندین بار برای سرخ کردن غذاها به کار رفته اند) نوعی ضد ویتامین A پدید می آید.
سویای خام حاوی آنزیم لیپواکسیداز است که باعث اکسیداسیون و تخریب کاروتن می گردد. سیترال، دیگر ضد ویتامین A است که در روغن مرکبات وجود دارد و از آنجایی که عامل مزبور در بسیاری از منابع خوراکی مانند آب پرتقال و مارمالاد موجود می باشد، احتمالاً مصرف زیاد این مواد می تواند مشکلاتی را ایجاد نماید.
از آنجایی که سویای خام موجب بروز نرمی استخوان می شود و با افزودن ویتامین D به سویای خام تا حدی از این عارضه کاسته می شود، مشخص می گردد که سویای خام حاوی مواد ضد ویتامین D می باشد.
مقادیر زیاد روغن جگر ماهی در برابر ویتامین E واجد اثر ضد ویتامینی است. همچنین لوبیای خام حاوی عناصری است که خاصیت ضد ویتامین E دارند. در یونجه نیز یک عامل بازدارنده ویتامین E شناسایی شده است.
داروهای دی کومارین و وارفارین در مقابله با ویتامین K اثر ضد ویتامینی دارند. بعضی از قسمت های گیاهان در حال فاسد شدن حاوی انواع ضد ویتامین ها می باشند. دی کومارین که در شبدر شیرین فاسد شده یافت می شود، خاصیت ضد ویتامین K دارد.
اخیراً معلوم شده است که عنصر آهن می تواند ویتامین ها به ویژه ویتامین های آنتی اکسیدان ( ویتامین C و E) را نابود سازد. در نهایت چنین نتیجه گیری می شود که اگر چه عواملی ضد ویتامینی به خودی خود سمی نمی باشند، ولی می توانند به دلیل ایجاد تداخل با عملکرد یا جذب مواد مغذی و ویتامین ها مشکلاتی را به وجود بیاورند.
با مطالعه مبحث ضد ویتامین ها به نظر می رسد که این پدیده عمومیت بیشتری پیدا کند و به بسیاری از ویتامین ها نیز اطلاق گردد. به همین دلیل است که انواع آویتامینوزها و عوارض فقدان ویتامینی حتی در اشخاصی که غذاهای غنی از ویتامین های مختلف را مصرف می کنند دیده می شود.
منبع:دنیای تغذیه ش 93