فرش و قالیچه: روزهای شیرین کودکی را به‌خوبی به یاد دارم. ظهرهای تابستان بر روی گلیم زیبای پهن‌شده روی نیمکت خانه مادربزرگ می‌نشستیم و با دل‌وجان به حافظ‌خوانی پدربزرگ گوش می‌کردیم. تمام کلمات غزل‌های پدربزرگ را بر روی نقوش فرش تصور می‌کردم، انگار هرکدام از گل‌های فرش یک غزل بود و یک مصراع! حالا از آن روزها زمان زیادی گذشته، اما آن گلیم سرخ‌رنگ زیبای ایرانی هنوز هم که هنوز است، تکه‌های زیادی از خاطرات شیرین آن سال‌ها را برایمان زنده می‌کند.
فرش سنتی و دستباف و فرش ایرانی از عناصر بسیار شناخته شده و معروف فرهنگ ایرانی در دکوراسیون منزل به‌حساب می‌آید. ترکیب بی‌بدیل نقش و نگاری بی‌همتا با بافت رشته‌های رنگارنگ و زیبای آن، تصاویر خارق‌العاده‌ای را بر روی فرش می‌سازد که در پس هرکدام قصه و رازی نهفته شده است. با ما همراه باشید تا در این مطلب با روزگاران نخست فرش در ایران و دکوراسیون ایرانی آشنا شویم و گوشه‌ای از تلفیق لطیف این نقوش خوش آب و رنگ با شعر فارسی را مشاهده کنیم.
مطلب مرتبط: دکوراسیون خانه مدرن با فرش دستباف، امکان پذیره؟
اولین نمونه های فرش ایرانی
اولین نمونه‌های فرش در فرهنگ و دکوراسیون ایرانی در قالب نمد و گلیم بوده و بعدها به‌صورت قالی و قالیچه تغییر شکل پیدا کرد. چنانچه از کلام حکیم سخن؛ ابوالقاسم فردوسی برمی‌آید اولین دورانی که فرش را به‌عنوان عنصری گستردنی به کار می‌بردند به زمان یکی از پادشاهان سلسله پیشدادیان بازمی‌گردد:
پس از پشت میش و بره، پشم و موی/ برید و به رشتن نهادند روی
به کوشش از آن کرد پوشش به‌جای/ به گستردنی بُد هم او رهنمای
اولین کاربرد فرش، صرفاً برای تدارک زیرانداز به‌منظور محافظت در برابر سرما و برخورد مستقیم بدن با زمین بود، اما بعدها جنبه تزئینی و بصری نیز پیدا کرد.
مطلب مرتبط: بهترین فرش های ایرانی را بشناسیم!
یادگاری از فرش قدیمی ایرانی
فرش پازیریک(PAZYRYK) که مربوط به قرن 4 پیش از میلاد است، جزء اولین و قدیمی‌ترین‌های فرش ایرانی در عصر هخامنشیان بوده که هم از نظر سبک گره بافت پرزدار و هم از نظر نقوش گوزن‌های زرد خالدار ایرانی و مردانی که به دنبال چهارپایان درحرکت هستند به‌وضوح سبک و شیوه زندگی ایرانیان در عهد هخامنشی را به نمایش می‌گذارد.
مطلب مرتبط: گلیم در دکوراسیون داخلی امروزی، 8 کاربرد چشمگیر!
فرش خسرو
در عصر ساسانیان نیز فرش زربفت و زیبای چهارفصل یا فرش خسرو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این فرش 400 مترمربع بوده و متأسفانه در طی حمله اعراب، آسیب‌دیده و به‌عنوان غنیمت جنگی به یغما رفته است.
مطلب مرتبط: فرش در دکوراسیون منزل،11 قانون که باید بدانید!
فرش قدیمی از زبان فردوسی
در یک مثنوی از فردوسی بزرگ، شاهد تصویری از فرش ارزشمند مصور دیگری در عهد ساسانیان هستیم که هنرمندی چینی تصویر 48 پادشاه را در طی هفت سال در آن به نمایش می‌گذارد:
بر او برنشان چل و هشت شاه/ پدیدار کرده سر و تاج و گاه
به زر بافته تاج شاهنشهان/ چنان جامه هرگز نبُد در جهان
به چین در یکی مرد بُد بی‌همال/ همی بافت آن جامه را هفت سال
علاوه بر اشعار فردوسی بزرگ، در آثار دیگر شاعران ارزشمندی چون صائب، بیدل، عطار نیشابوری و... نیز می‌توان نشانه‌هایی از هنر فرش ایرانی در دکوراسیون منزل را پیدا کرد، چنانچه در عصر صفوی نقش ابیات ارزنده‌ای از شاعران بزرگی مثل حافظ بر روی فرش‌های دستبافت جای گرفته است؛ برای مثال بر روی قالی نفیس و ارزشمند اردبیل که در سال 946 هجری قمری برای شاه‌تهماسب اول صفوی بافته شده و در حال حاضر نیز در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود، این مطلع از غزل حافظ، خودنمایی می‌کند:
جز آستان توأم در جهان پناهی نیست/ سر مرا به‌جز این در حواله گاهی نیست
فرش؛ حقیقت یا مجاز؟
در پایان هم باید به این نکته نیز اشاره‌کنیم که فرش؛ این عنصر دکوراتیو بی‌بدیل فرهنگ و هنر ایرانی در ادبیات فارسی نمودهای بسیاری دارد، چنانچه شاهد آن هستیم که در معناهایی فراتر از آنچه هست نیز به‌کاررفته است؛ برای مثال تقابل واژه‌های «فرش» و «عرش» در عبارت «از فرش به عرش آمدن» که به‌وفور با آن آشنا هستیم، در معنای کناییِ از عزت به ذلت افتادن کاربرد دارد.
برای دسترسی به اهالی فن مرتبط با این زمینه در وب سایت چیدانه، به بخش فرش و موکت سری بزنید.
منبع: مجله منزل ؛ نویسنده: طلوع حقیقت
