درست است که بر مردان واجب است مخارج خانواده را تامین کنند و بانوان شرعا در این باره مسؤولیتى ندارند،لیکن خانمها نیز باید شغل و کارى داشته باشند.در اسلام از فراغت و بیکارى مذمت شده است.
امام صادق علیه السلام فرمود:خداوند متعال خواب زیاد و فراغت زیاد رامبغوض میدارد (1) باز هم حضرت صادق علیه السلام فرمود:خواب زیاد،دین و دنیاى انسان را ضایع و تلف مى کند (2) حضرت زهرا علیها السلام هم درخانه کار میکرد و زحمت مى کشید (3)
انسان چه نیازمند باشد چه نباشد،باید شغل و کارى داشته باشد وعمر خویش را بیهوده هدر ندهد.کار کند و جهان را آباد نماید.اگر محتاج بود درآمدش را صرف خانواده میکند و اگر نبود در امور خیریه و کمک به مستمندان بمصرف مى رساند.بیکارى ملال آور و خسته کننده است، و چه بسا باعث بیماریهاى روانى و جسمانى و فساد اخلاق میشود.
بهترین کار براى بانوان شوهردار کارى است که در داخل منزل انجام بگیرد.امور خانه دارى و بچه دارى و شوهردارى بهترین و آسانترین اشتغالات بانوان است.بانوانى خوش سلیقه و فداکار مى توانند خانه رابصورت بهشت برین و مهد پرورش کودکان خوب و استراحتگاه شوهران مجاهد و پر تلاش خویش در آورند.و این کار بسیار بزرگ و ارزنده اى است.رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:جهاد زن به این است که خوب شوهردارى کند (4)
ام سلمه از رسول خدا صلى الله علیه و آله پرسید:کار کردن زن در خانه چه مقدار فضیلت دارد؟فرمود:هر زنى که بمنظور اصلاح امور خانه چیزى را از جائى بردارد و در جاى دیگر بگذارد خدا نظر مرحمت باوخواهد کرد و هر کس که مورد نظر خدا واقع شود بعذاب الهى گرفتارنخواهد شد.ام سلمه عرض کرد:یا رسول الله!پدر و مادرم بقربانت،براى زنان ثوابهاى بیشترى بفرمائید.رسول خدا فرمود:هنگامیکه زن آبستن میشود خدا به او اجر کسى را میدهد که با نفس و مالش در راه خدا جهادمیکند.هنگامیکه بچه اش را بر زمین نهاد به او خطاب مى رسد گناهانت آمرزیده شد.اعمالت را از سر بگیر.و هنگامى که بچه اش را شیر میدهدخدا در برابر هر مرتبه شیر دادن ثواب آزاد کردن یک بنده در نامه عملش نوشته میشود (5)
خانمهاى خانه دار علاوه بر کارهاى خانه دارى گاهى فراغت دیگرى هم پیدا میکنند،که آنها را نیز نباید بیهوده صرف کرد.در آن اوقات خوبست اشتغالات مرتبى را براى خودشان انتخاب کنند و همواره مشغول باشند:مى توانند کتابهاى سودمند بخوانند و در رشته هاى مفید تحقیق وکنجکاوى کنند،و بر علوم و اطلاعات خویش بیفزایند.و نتیجه تحقیقاتشان را بصورت کتاب یا مقاله در اختیار دیگران قرار دهند.
مى توانند بکارهاى هنرى مانند نقاشى،خطاطى،گلدوزى،خیاطى،بافندگى،بپردازند.با اشتغال به این کارها مى توانند هم به اقتصاد خانواده کمک کنند هم به تولید و ترقى اقتصادى جامعه.بعلاوه در اثر اشتغال بکاراز ابتلاء به بیماریهاى روانى و ضعف اعصاب نیز تا حد زیادى محفوظخواهند ماند.امیر المؤمنین علیه السلام فرمود:خدا مؤمنى را که به حرفه و کارى مشغول و امین باشد،دوست دارد (6)
بهر حال خوب است بانوان نیز شغل و کارى داشته باشند و بهترین کار براى آنها کارى است که در داخل منزل انجام میگیرد،تا به خانه دارى و شوهردارى و بچه دارى نیز خوب برسند.
اما بعض بانوان میل دارند یا احساس ضرورت مى کنند که درخارج منزل بکارى مشغول باشند.بهترین و مناسب ترین شغلها براى بانوان اشتغالات فرهنگى یا پرستارى است.مى توانند در دبستان یادبیرستان یا کودکستان به تعلیم و تربیت دختران که هم شغل بسیارارزنده اى است و هم با آفرینش لطیف آنها سازگار است مشغول باشند.یاشغل پزشکى بیماریهاى زنان یا پرستارى را انتخاب نمایند.این قبیل اشتغالات هم با طبع لطیف و مهربان بانوان تناسب دارد،هم در انجام آنهانیازى به خلطه و معاشرت با مردان بیگانه را ندارند یا کمتر پیدا میکنند.
به بانوانى که مى خواهند در خارج منزل به کارى اشتغال داشته باشند توصیه میشود به نکات زیر توجه نمایند:
1-در انتخاب شغل با شوهرتان تفاهم کنید و بدون اجازه او شغل نگیرید،که این امر آرامش و صفاى خانوادگى را بر هم میزند و زندگى رابر شما و فرزندانتان تلخ میگرداند.و این حق شوهر است که اجازه بدهد یاندهد.به شوهران این قبیل خانمها توصیه میشود که اگر در شغل همسرشان مانعى نمى بینند لجبازى نکنند و اجازه بدهند به شغل مورد پسندش مشغول باشد،هم به مردم خدمت میکند هم به اقتصاد خانواده.
2-در خارج منزل و در محل کار حجاب اسلامى را کاملا رعایت نمایید.ساده و بى آرایش به محل کار بروید از خلطه و معاشرت با مردان بیگانه حتى القوه اجتناب کنید.اداره جاى کار و خدمت است نه جاى رقابت و خودنمائى.شخصیت به لباس و زر و زیور نیست بلکه به متانت وسنگینى و کاردانى و انجام وظیفه است.آرامش و وقار و سنگینى یک زن مسلمان را حفظ کنید.هم محترم باشید هم احساسات و عواطف لطیف همسرتان را جریحه دار نسازید. لباسهاى زیبا و آرایش و زر و زیورتان رادر خانه و براى همسرتان بگذارید.
3-در عین حال که شما در خارج کار میکنید اما شوهر وفرزندانتان انتظار دارند از کار خانه دارى و شوهردارى و بچه دارى نیزغفلت نکنید:با کمک و همکارى شوهرتان نظافت منزل و طبخ غذا وشستن ظروف و لباسها و سایر امور خانه را تنظیم کنید و در مواقع مناسب با هم انجام دهید.منزل شما باید مانند منزل سایر مردم بلکه بهتر اداره شود. کار کردن خارج منزل مجوز این نیست که بکارهاى منزل نرسید و شوهر وفرزندانتان را ناراحت سازید.کار خارج منزل مقدمه،و منزل آسایشگاه شما است.از تنظیم آسایشگاه غفلت نکنید.
4- به شوهران چنین بانوانى نیز توصیه میشود که در امر خانه دارى وبچه دارى حتما با همسرشان تعاون و همکارى نمایند.از او انتظار نداشته باشند که هم به شغلش ادامه بدهد و هم کارهاى منزل را به تنهائى انجام دهد.چنین انتظارى نه مقتضاى شرع است نه مطابق انصاف و وجدان،نه رسم صفا و محبت و آئین همسردارى.انصاف اقتضا دارد که کارهاى منزل را در بین خودشان تقسیم نمایند و هر یک از آنها با تناسب حال و وقت،کارهائى را بپذیرد و انجام دهد. 4-اگر بچه دار است،یا او را به کودکستانى بسپارد یا نزد شخص امین و دلسوز و مهربانى بگذارد و به محل کار برود.مبادا او را تنها دراتاق بگذارد و برود که کار بسیار ناروا و خطرناکى است.علاوه برخطرات احتمالى،موجب ترس و عقده و بیماریهاى روانى خواهد شد.
5- اگر احساس ضرورت میکنید که به شغل دیگرى غیر ازمشاغل مذکور مشغول باشید، حتما با همسرتان تفاهم نمائید و با اجازه وصلاحدید او کار بگیرید.و اگر موافقت نکرد از آن شغل منصرف شوید.ودر صورت موافقت سعى کنید شغلى را انتخاب کنید که کمتر با مردان بیگانه در تماس و ارتباط باشید که نه بصلاح خودتان میباشد نه بصلاح جامعه.و بهر حال حجاب اسلامى و ساده و بى آرایش بیرون رفتن را حتمارعایت کنید.
پی‌نوشت‌ها:
1-کافى-جلد 5 ص 84
2-کافى-جلد 5 ص 84
3-کافى-جلد 5 ص 86-بانوى نمونه اسلام ص 74
4-بحار الانوار جلد 103 ص 247
5-بحار الانوار جلد 5 ص 251
6-کافى جلد 5 ص 113
منبع:امینی، ابراهیم؛ (1367؟)، آئین همسرداری یا اخلاق خانواده، تهران: اسلامی، چاپ پانزدهم.