به گزارش خبرنگار مهر، «گردشگری سلامت» این روزها از یک سو بسیار مورد توجه فعالان صنعت گردشگری قرار گرفته و از سوی دیگر توجه فعالان بخش درمان را جلب کرده به سه شاخه «گردشگری پزشکی»، «گردشگری تندرستی» و «گردشگری پیشگیرانه» تقسیم می‌شود؛ گردشگری را که با نسخه پزشک و برای درمان در بیمارستان به کشوری سفر می‌کند، مثالی برای شاخه اول یعنی گردشگری پزشکی محسوب می‌کنند. یک گردشگر که برای درمان آسم به غار نمکی می‌رود یا به دنبال آب‌درمانی، لجن‌درمانی و جلبک‌درمانی است، در حیطه گردشگری تندرستی قرار می‌گیرد.
از طرفی اگر گردشگران برای تمدد اعصاب و دستیابی به سلامتی و آرامش سفر کنند؛ مثل کسانی که به دهکده‌های سلامت می‌روند یا در تورهای یوگا حاضر می‌شوند، در حقیقت، گردشگری پیشگیرانه را تجربه کرده‌اند. کشور ایران توانایی میزبانی از گردشگران هر سه شاخه را دارد.
جدیدترین اخبار از این حوزه ورود تامین اجتماعی به این حیطه با طرح جامع گردشگری پزشکی است. طبق این طرح امکانات مختلفی که این سازمان در زمینه‌های درمان، اقامت، حمل و نقل و گردشگری داشته از این به بعد، به طور منسجم برای فعالیت‌های در زمینه گردشگری پزشکی به کار گرفته می‌شوند و در 15 استان از جمله بیمارستان‌هایی در شهرستان‌های مرزی به جذب بیماران یا گردشگران بین‌المللی خواهند پرداخت.
محمد ابراهیم لاریجانی، مجری طرح گردشگری پزشکی سازمان تامین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، در این گفتگو با خبرنگار مهر، به حذف دلال‌ها و ارائه خدمات پزشکی با قیمت های متفاوت به بیماران بین‌المللی به عنوان کارکردهای این طرح یاد کرد و درباره چگونگی اقدامات تامین اجتماعی توضیح داد.
* طرح گردشگری پزشکی به چه منظور و از چه زمانی در دستور کار تامین اجتماعی قرار گرفت؟
کمی بیشتر از یک سال پیش، از طرف ریاست سازمان تامین اجتماعی به هلدینگ گردشگری آن دستور داده شد تا با استفاده از امکاناتی که در اختیار این سازمان است از جمله 75 بیمارستان، 400 کلینیک، حدود 10 هزار پزشک متخصص و پرستار، 15 کارخانه تولید دارو، ده‌ها هتل، حمل و نقل ریلی و امکانات گردشگری و سفر یک طرح جامع تدوین شود و هلدینگ گردشگری سازمان نیز سیاست کلانی را با عنوان دوری از کارهای پراکنده، سنتی و محدود در نظر گرفت.
منظور از «سنتی» این بود که دوباره گردشگران را به ترکیه یا تورهای شبیه این نفرستیم. منظور از «محدود» هم این بود که مثل همیشه اصفهان، یزد، شیراز و تهران را در دستور کار قرار ندهیم، فعالیت‌هایمان را محدود به این چهار مقصد توریستی نکنیم و نگاه گسترده‌تری داشته باشیم. منظورمان از «پراکنده عمل نکردن» هم این بود که امکانات و ظرفیت‌های اقامتی، حمل و نقل ریلی و آژانس خدمات مسافرتی متعلق و تابعه سازمان تامین اجتماعی وجود داشته که به صورت پراکنده و جدا از هم کار می‌کردند اما قرار بر این شد که همه این امکانات در قالب یک طرح منسجم به کار گیری شوند.
این سیاست کلی ما را به طرحی رساند به نام گردشگری سلامت که در حال حاضر، شاخه گردشگری پزشکی آن را مطالعه و فرایندهایش را بررسی کرده‌ایم. سپس آماده‌سازی بیمارستانها با توجه به بازار هدفی که برایشان تعریف شده بود، انجام شد. این روند شامل بازنگری در تعرفه‌های بیمارستانی برای پذیرش بیماران خارجی، تجهیز بیمارستانها به تابلوهای دو زبانه، آموزش زبان دوم به کارکنان و سایر اقدامات می‌شد و به این ترتیب 17 بیمارستان برای حضور در این طرح آماده شدند.
* پیش از این شرکت‌ها و ارگان‌هایی در زمینه گردشگری پزشکی فعالیت می‌کردند. ورود یک سازمان دولتی به این عرصه، فعالیت بخش خصوصی را محدود یا حتی ممنوع، نخواهد کرد؟
نه، این کار محدودیتی برای شرکت ها، آژانس ها و بیمارستان های دیگری که به صورت سنتی در زمینه گردشگری پزشکی فعال بوده‌اند، ایجاد نمی‌کند. قرار نیست که ما با بخش خصوصی رقابت کنیم بلکه در کنار بخش خصوصی قرار می گیریم. این فرایند به گونه ای است که آژانس‌ها و بیمارستان‌هایی که زیر نظر تامین اجتماعی نیستند هم می‌توانند در طرح ما مشارکت کنند یعنی کار اختصاصی برای ما نیست. تامین اجتماعی یک بازارسازی جدید انجام داده است.
به عبارتی، شرکت‌های خدمات مسافرتی می‌توانند بیماران را به بیمارستان‌های ما بیاورند. اگر شرکتی بیمارستان و خدمات درمانی دارد ما می توانیم بیماران جذب شده خود را به آنها معرفی کنیم. راه برای تعامل با بخش خصوصی باز است. این طرح با هدف به کارگیری مشارکت حداکثری فعالان بخش خصوصی طراحی شده است.
* کدام شهرها در این طرح حضور دارند؟
رشت، اردبیل، پارس‌آباد مغان، تبریز، ارومیه، مشهد، گنبد، زابل، کرمانشاه، کرمان، کردستان، بندر عباس و اصفهان هر کدام با یک بیمارستان و تهران با سه بیمارستان در این طرح شرکت دارند.
* چه کشورهایی بازار هدف طرح هستند؟
عراق، آذربایجان، عمان و افغانستان را با اولویت یک، دنبال می‌کنیم. البته در بیش از 20 کشور کارگزارانی داریم که فعالیت گردشگری انجام می‌دادند که اخیراً فعالیت‌هایمان را به سمت درمانی تغییر جهت دادیم؛ گرجستان، روسیه، داغستان، ارمنستان، ازبکستان و کشورهای آفریقایی مانند کنیا، اوگاندا، تانزانیا و نیجریه از جمله این کشورها هستند که نمایندگانی هم در آنها داریم.
تعدادی از کشورهای اروپایی هم به خاطر این که برخی جراحی‌ها خارج از شمول بیمه است، علاقمند هستند که این عمل‌ها را در ایران با هزینه کمتر انجام دهند مانند کشورهای اروپای شرقی از جمله رومانی یا کشورهای اسکاندیناوی مثل سوئد. نمایندگانی از این کشورها تفاهم نامه تبادل بیمار را با ما به امضا رساندند و لوح نمایندگی گروه گردشگری پزشکی تامین اجتماعی را دریافت می‌کنند تا توانمندی پزشکی ایران را تبلیغ کنند.
در خصوص بازار هدف به طور مثال در حال حاضر بیمارستان کرمانشاه به بازار عراق می پردازد، بیمارستان اردبیل به بازار آذربایجان و باکو و پرستارانش به آن زبان مسلط شده اند. در طول یک سال بیمارستان ها خودشان را برای این قضیه آماده کرده اند. فرآیندهای بازاریابی، جذب بیمار، ارجاع بیمار به بیمارستان ها، خدمات پس از درمان و تامین دارو و... در قالب این طرح مطالعه و تدوین شده. و فرایند جذب طی چند پرونده با پذیرش چند بیمار تست شده و الان آمادگی جذب بیمار خارجی را داریم. روز سه شنبه 17 مرداد ماه مراسمی را با حضور بیمارستانها، شرکت‌های خارجی، نمایندگان‌مان درمرزهای آستارا، بیله سوار، مهران، شلمچه و همچنین کارگزارانمان در بیش از 20 کشور برگزار می‌کنیم تا آغاز عملیات اجرایی را اعلام عمومی کنیم.
در پکیج گردشگری پزشکی ما فعلا 5 بیمارستان بخش خصوصی هم حضور دارند و این تعداد می‌تواند به 50 بیمارستان هم برسد. ما خدمات و تعرفه‌های بیمارستان‌هایی را که اعلام آمادگی کنند، بررسی می‌کنیم و در پکیج خودمان قرار می‌دهیم. * ما مشکلاتی در زمینه پذیرش بیماران داخلی داریم و بسیاری از افراد برای جراحی‌ها یا پیوند اعضا مجبورند در نوبت‌های طولانی بمانند. اجرای چنین طرحی آیا مشکلات بیشتری برای این بیماران ایجاد نخواهد کرد؟
سازمان تامین اجتماعی بیش از 75 بیمارستان دارد که ما 17 بیمارستان را انتخاب کرده‌ایم. آن هم بر اساس مطالعه وضعیت ضریب اشغال تخت‌های این 75 بیمارستان و مطالعه این موضوع که کدام یک آمادگی و ظرفیت خالی برای اتباع خارجی دارد. به عبارتی بیمارستانی که همین الان ضریب اشغال تخت‌های بیمارستانی‌اش، بالا است و تراکم مراجعه بیمار داریم، را در این فهرست نیاوردیم. بیمارستان‌هایی را آوردیم که حداقل 25 درصد ظرفیت خالی داشته‌اند.
آمار و اطلاعات نشان می‌دهد که در این 17 بیمارستان 25 تا 30 درصد تخت خالی در طول سال داریم. بیمار را متناسب با ظرفیت بیمارستانها ارجاع می‌دهیم. برخی از فیلدهای درمانی در بیمارستان ها برای اتباع ایرانی ممکن است خلوت تر باشد در حالی که همان فیلد درمانی برای عراق یا آذربایجان ممکن است متقاضی زیادی داشته باشد. به عبارتی با حفظ اولویت سرویس‌دهی به بیمه شدگان ایرانی در نظر داریم بر اساس بررسی ضریب اشغال بیمارستانها و فیلدهای درمانی پرتقاضا و کم تقاضا و نیازی که در کشورهای هدف وجود دارد، تعادل را برقرار کنیم و به نوعی یکی از اصلی ترین نقش گروه گردشگری پزشکی تامین اجتماعی شناسایی ظرفیت های خالی بیمارستان های ملکی تامین اجتماعی و ارجاع صحیح بیمار برای بهره گیری از این امکانات موجود و خالی است و البته که اولویت سرویس دهی به بیمه شدگان تامین اجتماعی و هموطنان همواره در راس قرار خواهد داشت.
* انتخاب بیمارستانها به چه صورت انجام شده؟
با توجه به ضریب اشغال تخت و متقاضی ایرانی که اولویت اول را برایمان دارد، بیمارستانها را برای اجرای طرح تقسیم بندی کرده‌ایم. البته برخی از بیمارستان ها مثل معیری یا لواسانی تهران تخصص ویژه ای دارند که به این مسئله هم توجه کردیم. در اجرا سعی‌مان ایجاد تعادل در پذیرش بیمار با توجه به ظرفیت‌های خالی بیمارستانها بود. از طرفی برخی از معضلات مهمی که حالا در زمینه گردشگری پزشکی داریم، حل خواهند شد.
*چه معضلاتی؟
دخالت دلال‌ها در نقل و انتقال مسافر، دخالت شرکت‌های فاقد مجوز، مشکلاتی که برای بیمارستانها و بیمارها به وجود می‌آمد، یا مشکلات ترانسفر، ویزا و راهنما تا حد قابل قبولی مرتفع می‌شوند. مهمترین حسن اجرای این طرح شناسایی و ساماندهی ابعاد پنهانی است که در حوزه گردشگری پزشکی وجود دارد. همچنین بازار گردشگری کشور وسیع‌تر می‌شود. تا پیش از این، نگاه‌ها به توریست اروپایی بود که در فصول خاصی به ایران بیایند و فقط در 4 یا 5 شهر ایران اقامت کنند. اما ایران این امکانات را دارد که با فعالیت در زمینه گردشگری پزشکی، بازار زمانی و مکانی‌اش را بزرگتر کند و استان‌های بیشتری را هم در این زمینه فعال نماید. قبلاً ما نگاهمان به غرب بود در حالی که نگاه به شرق در توسعه گردشگری، بازار بزرگتری را با توزیع مکانی و زمانی مناسبتر در اختیارمان می‌گذارد.
* بیمارستان‌هایی که متعلق به تامین اجتماعی نیستند، چه طور می‌توانند در این طرح حضور داشته باشند؟
در پکیج گردشگری پزشکی ما فعلا 5 بیمارستان بخش خصوصی هم حضور دارند و این تعداد می‌تواند به 50 بیمارستان هم برسد. ما خدمات و تعرفه‌های بیمارستان‌هایی را که اعلام آمادگی کنند، بررسی می‌کنیم و در پکیج خودمان قرار می‌دهیم. به بازاریابان و کارگزاران بین المللی خودمان اعلام می‌کنیم. اگر دفاتر خدمات مسافرتی علاقمندند در این زمینه فعالیت کنند، مجوز گردشگری پزشکی را از سازمان میراث فرهنگی اخذ کنند، بازاریابی و جذب بیمار را انجام دهند و ما می‌توانیم به آنها خدمات درمانی ارائه دهیم. از طرفی آمادگی داریم اگر بخش درمانی کشور قصد ارائه خدمات‌درمانی دارد، ما بیمار در اختیار آنها قرار دهیم. به عبارتی در گروه گردشگری تامین اجتماعی بیزنس لاین راه اندازی کرده ایم که در فاز نخست از امکانات ملکی سازمان تامین اجتماعی بهره برداری شده است اما این گروه می تواند در یک ائتلاف و یا کنسرسیوم همکاری با همه بخش های فعال حوزه درمان و گردشگری فعالیت و مشارکت کند.
* پذیرش بیماران در این طرح چگونه است؟
بررسی کردیم که هر کدام از کشورهای هدف به چه خدماتی نیاز دارند. مثلاً عراقی‌ها بیشتر برای چکاب، قلب، گوارش و کلیه می‌آیند. برای اروپایی ها کاشت مو، جراحی بینی، زیبایی و دندانپزشکی مهم است. افغانستان اغلب فیلدها را نیاز دارد. این مطالعات البته جزو دانش فنی ماست که از مطالعه 30 کشور به دست آمده. ما سعی می‌کنیم بر اساس اولویت‌های مشتریان خدمات را ارائه دهیم و به این نکته هم توجه می‌کنیم که ارجاع به گونه‌ای باشد که در یک بیمارستان ترافیک ایجاد نشود که این مسئله را با ابزار قیمت تنظیم می‌کنیم. وقتی بیمار مراجعه می‌کند، به او اعلام می‌کنیم که خدمت درمانی مورد نیازش در تهران با یک پزشک به سه قیمت متفاوت که به بیمارستان بستگی دارد، می‌تواند انجام شود یا همان خدمت با همان کیفیت ولی به مبلغ 40 درصد ارزان‌تر در استان دیگری انجام می شود.
کارگزاران ما این قیمت‌ها را به مشتری‌ها ارائه می‌دهند و انتخاب با مشتری است. بیمار پکیجی دریافت می‌کند که در آن هر کدام از خدمات درمانی، اقامتی و حمل و نقلی به سه تا پنج سطح قیمت بر اساس بیمارستانها، استان‌ها، پزشکان و وسایل حمل و نقل و درجه هتل متفاوت ارائه شده‌اند. حتی می‌تواند انتخاب کند که مترجم و راهنما را تمام وقت در اختیار داشته باشد یا نه. بیمار در کشور خودش فرمی را پر می‌کند و هزینه نهایی را قبل از آغاز سفر به دست می‌آورد. تا حدود زیادی هم این قیمت تغییر نمی کند مگر این که اتفاقات غیرقابل پیش بینی در پروسه درمان وی بیفتد. بنابراین بیمار قبل از سفر با ضریب اطمینان 95 درصد قیمت خدمات خودش را می‌داند.
* گفتید که در بیمارستان‌های بخشی به نام IPD تاسیس شده. این بخش چه وظیفه‌ای دارد؟
بر اساس آئین نامه وزارت بهداشت، بیمارستان‌هایی که می‌خواهند در بخش پزشکی سلامت فعالیت کنند، باید بخش بیماران بین الملل (IPD) خودشان را راه اندازی کنند. مسئولین این بخش باید اطلاعات پزشکی داشته باشند. معمولا در بیمارستان‌های ما مسئولین این بخش پزشکان مسلط به زبان دوم و آگاه از تعرفه‌های پزشکی و قوانین بین المللی هستند. در همه بیمارستانها این بخش راه اندازی شده. بیمار به این بخش مراجعه می‌کند و خانواده هم از طریق این بخش وضعیت بیمار را دنبال می‌کنند. از لحظه پذیرش تا ترخیص بیماران به این دپارتمان مراجعه می‌کنند.
* بخشی از فعالیت‌هایی که شما در زمینه گردشگری پزشکی انجام می‌دهید به سازمان میراث فرهنگی مرتبط است. آیا برای جلوگیری از موازی‌کاری‌ها، هماهنگی‌هایی با سازمان میراث فرهنگی انجام شده؟
سازمان میراث فرهنگی با وزارت خارجه، نظام پزشکی و وزارت بهداشت شورای یک راهبری تشکیل دادند که وظیفه سیاست گذاری و فراهم کردن بستر و رفع معضلات و موانع در سطح کلان و ملی را برعهده دارند. هدف این بوده که شرکت‌های بخش خصوصی و فعالانی که در حوزه درمان و گردشگری هستند بتوانند راحت‌تر کار را جلو ببرند. ولی این چهار سازمان وظیفه کار اجرایی ندارند فقط ناظر هستند.
یکی از دستورالعمل‌ها این است که دفاتر خدمات مسافرتی که مجوز سازمان میراث فرهنگی را دارند، باید یک پزشک به سازمان میراث فرهنگی معرفی کنند و کارگزار خارجی و بازار هدف را انتخاب کنند تا بتوانند گواهینامه صلاحیت فعالیت در زمینه گردشگری پزشکی کسب کنند. از طرفی شرکت‌های حوزه خدمات‌درمانی و هم شرکت‌های حوزه سفر باید این مجوز را داشته باشند و سازمان تامین اجتماعی هم در این حوزه اقدام کرده است. ما هم به عنوان شرکت گردشگری که مجوزهای لازم را از سازمان میراث فرهنگی و سازمان هواپیمایی کشوری داریم برای ورود به حوزه گردشگری پزشکی آئین نامه ها را رعایت می‌کنیم. هم در حوزه درمان که بیمارستان داریم و هم در حوزه گردشگری که آژانس داریم به آئین نامه‌ها پایبند هستیم.
در سازمان تامین اجتماعی هم یک شورای فنی را به وجود آورده‌ایم که در طول اجرا هم بر تعرفه‌ها هم بر نحوه عملکرد پزشک و بیمارستان، هتل‌ها، آژانس‌ها و سیستم حمل و نقلی که در این این سیستم فعال هستند، نظارت کند. لدا همکاری مناسبی را با بهشدهای مرتبط با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری داریم و در جریان اجرای این طرح بزرگ ملی هستند.
گفتگو از نفیسه حاجاتی
