آمفیزم (یک بیمارى ریوى)

21 راه براى داشتن تنفسى راحت‏تر
آمفیزم به تنهایى بیمارى نادرى است که معمولا با آسم و برونشیت مزمن پیچیده‏تر مى‏شود. هیچ درمان پزشکى براى آمفیزم وجود ندارد و آسیب‏هاى راه‏هاى تنفسى برگشت ناپذیرند. خلاصه، شما با مشکلى روبه‏رو شده‏اید که ریه‏هاى‏تان زودتر از خودتان پیر مى‏شوند. اما شما باهوش‏تر از این بیمارى‏اید. امسال، سالى است که کنترل سلامتى خود را در دست مى‏گیرید. یاد مى‏گیرید ساده‏تر زندگى کنید. از حالا به بعد، انرژى خود را براى کارهایى که مى‏خواهید انجام دهید، ذخیره مى‏کنید. در اینجا به کارهایى که باید انجام دهید اشاره شده است:

از همین الان، سیگار را ترک کنید.
 

بله، پزشک‏تان قبلا به شما گفته بود ولى شما این حرف را گوش نکردید. هنرى گانگ »استاد دانشگاه کالیفرنیا« مى‏گوید: هیچ گاه براى ترک سیگار، دیر نیست حتى اگر در پنجاه شصت سالگى سیگار را ترک کنید، روند تخریب ریه‏هاى‏تان کند مى‏شود و علاوه بر این، شما بلافاصله ظرفیت ورزش کردن خود را افزایش مى‏دهید.
یک نظریه‏ى رایج درباره‏ى چگونگى تأثیر سیگارى در ایجاد آمفیزم بدین ترتیب است: دود سیگار، باعث حرکت نوتروفیل‏ها از سلول‏هاى ایمنى بدن به طرف ریه‏ها مى‏شود. به طور واضح، این نوتروفیل‏ها آنزیم‏هایى تولید مى‏کنند که بافت ریه را هضم مى‏کند.

از سیگارى‏ها دورى کنید.
 

اگر سیگارى که خودتان مى‏کشید، مى‏تواند به شما آسیب برساند، حتما سیگار همسرتان یا سالن‏هاى پذیرایى پردود نیز مى‏تواند مضر باشد. دکتر گانگ مى‏گوید: یک فرد غیر سیگارى به علت اینکه همسرش سیگار مى‏کشد، مى‏تواند بعد از ده‏ها سال زندگى با وى دچار سرطان ریه مى‏شود.

از مواد حساسیت‏زا اجتناب کنید.
 

اگر مواد حساسیت‏زا را مى‏شناسید و مى‏دانید که آنها روى تنفس شما اثر مى‏گذارند، در صورت داشتن آمفیزم، حتما از آنها خوددارى کنید.

از توانایى‏هاى خود بهتر استفاده کنید.
 

شما نمى‏توانید راه‏هاى هوایى خود را ترمیم کنید. شما فقط مى‏توانید کارآمدى تنفس و کارآیى عضلات را افزایش دهید. براى مثال اگر بتوانید کارهاى آشپزخانه را طورى تنظیم کنید که کارها را در مراحل کمترى انجام دهید، بسیار مناسب‏تر است.

ورزش کنید.
 

تمام متخصصان ما توافق دارند که ورزش منظم، براى بیماران آمفیزمى بسیار مؤثر است؛ اما چه نوع ورزشى؟
روبرت تیگو »استادیار دانشکده پزشکى بایلور« مى‏گوید: پیاده‏روى احتمالا از همه ورزش‏ها مفیدتر است. همچنین براى کشش بهتر عضلات دست باید ورزش کنید، از وزنه‏هاى 5 / 0 یا 1 کیلویى استفاده کنید و عضلات گردن و بالاى شانه و سینه را ورزش دهید؛ این کار بسیار مهم است، زیرا افراد دچار بیمارى مزمن ریوى از عضلات تنفسى بالاى سینه و گردن‏شان بیشتر از افراد عادى استفاده مى‏کنند. شنا نیز براى بیماران دچار آمفیزم و آسم واقعا مفید است، زیرا این ورزش باعث مى‏شود در هواى مرطوب نفس بکشند.

کم بخورید ولى همیشه بخورید.
 

هنگامى که آمفیزم پیشرفت کرد و جریان هوا بیشتر مسدود شد، ریه‏ها در اثر هواى محبوس شده، باد مى‏کنند. این ریه‏هاى باد کرده، به طرف پایین، به شکم فشار وارد مى‏کنند و فضاى کمترى را براى بزرگ شدن معده باقى مى‏گذارند؛ به همین علت است که شش وعده غذایى کم حجم بهتر از سه وعده غذایى مفصل و سنگین است.
دکتر تاگو مى‏گوید: بهترین انتخاب، غذاهاى کم حجم و پر انرژى مانند غذاهاى پر پروتئین است. اما مراقب باشید، زیرا هضم طولانى غذا در معده، خون و اکسیژن را به طرف این عضو مى‏کشاند و از دیگر اعضاى بدن دور مى‏کند، در حالى که ممکن است آن اعضا به اکسیژن بیشترى احتیاج داشته باشند.

وزن ایده‏آل خود را حفظ کنید.
 

بعضى از بیماران آمفیزمى، دچار اضافه وزن زیادى مى‏شوند. انرژى بیشترى براى اضافه وزن آنها باید مصرف شود. هر چقدر به وزن ایده‏آل نزدیک‏تر باشید، براى ریه‏هاى‏تان مفیدتر است.
اغلب بیمارانى که واقعا آمفیزم دارند لاغر هستند، زیرا انرژى بیشترى را به علت تنفس سخت از دست مى‏دهند. اگر کمبود وزن دارید، میزان کالرى دریافتى را افزایش دهید.

مؤثرتر نفس بکشید.
 

براى به دست آوردن نیروى بیشتر چندین راه کار وجود دارد که شامل موارد زیر است:

به صورت یکنواخت نفس بکشید.
 

هنگامى که دکتر تاگو و همکارانش به مطالعه بیست بیمار دچار آمفیزم پیشرفته پرداختند، دریافتند که در شرایط عادى افراد داراى الگوى تنفسى بسیار آشفته‏اى هستند. تنفس آنها بسیار فراز و نشیب داشت. ما به آنها الگوى تنفسى نرمال را یاد دادیم که حداقل در کوتاه مدت این کار مفید واقع شد.

به روش شکمى نفس بکشید.
 

این روش، مؤثرترین روش تنفس است. کودکان به طور طبیعى آن را انجام مى‏دهند؛ اگر به آنها نگاه کنید خواهید دید که شکم‏شان با هر نفس، بالا و پایین مى‏رود. اگر مطمئن نیستید که به روش شکمى نفس مى‏کشید یا روش سینه‏اى، به پیشنهاد دکتر فرانسیسکو پیترز توجه کنید: دراز بکشید و دفترچه راهنماى تلفن را روى شکم بگذارید و در هنگام تنفس به آن نگاه کنید اگر بالا و پایین مى‏رفت، شما به روش شکمى نفس مى‏کشید.

راه‏هاى هوایى را باز نگه دارید.
 

شما مى‏توانید با آهسته دمیدن هوا از لب‏هاى جمع شده‏تان به مدت 30 دقیقه در روز عضلات تنفسى خود را تقویت کنید. سعى کنید دو برابر زمانى که هوا را به داخل ریه مى‏دهید، آن را خارج کنید. این کار کمک مى‏کند که از دست هواى مرده داخل ریه خلاص شوید و هواى تازه به دست آورید.

ویتامین‏هاى C و E را امتحان کنید.
 

دکتر سند هاوس توصیه مى‏کند که بیماران آمفیزمى حداقل 250 میلى‏گرم ویتامین C و 800 واحد ویتامین E را دوبار در روز بخورند )البته استفاده از این مکمل‏هاى ویتامینى و یا هر ویتامین درمانى باید با دستور پزشک باشد(. وى مى‏گوید: اثر ویتامین درمانى، ثابت شده نیست ولى ضررى نیز ندارد. او عقیده دارد که ویتامین‏هاى C و E ممکن است مفید باشند زیرا اثرات آنتى‏اکسیدان دارند.

آرام باشید.
 

اگر شما این بیمارى را به عنوان یک تهدید در نظر بگیرید، برخى از مکانیسم‏هاى فیزیولوژیکى حاصل از آن، باعث بدتر شدن آمفیزم مى‏شوند. هنگامى که همواره در حالت هوشیارى و اعلام خطر به سر مى‏برید نیاز شما به اکسیژن زیاد خواهد شد.
دکتر پیترز مى‏گوید: شما نمى‏توانید درباره‏ى وقایع گذشته کارى کنید فقط مى‏توانید از آنها عبرت بگیرید.

به گروه بازپرورى بپیوندید.
 

درباره‏ى پیوستن به یک گروه بازپرورى ریوى فکر کنید. این گروه‏ها مى‏توانند به شما آموزش دهند و از شما حمایت کنند. آمار نشان مى‏دهد که این برنامه‏ها میزان بسترى شدن در بیمارستان را کاهش داده است.

از یک عضو خانواده به عنوان مربى استفاده کنید.
 

از شخصى که براى‏تان مهم است به عنوان مربى استفاده کنید تا در مواقعى که تنگى نفس پیدا کردید به شما کمک کند. یک مربى مى‏تواند درباره‏ى تکنیک‏هاى پایه‏اى RELAXATION کمک کند. او مى‏تواند کنار شما بنشیند و درباره‏ى تفکرات‏تان قبل و در طول حمله کمک کند. از نظر روان‏شناسى، بیماران آمفیزمى کاملا نرمال هستند. هنگامى که آنها تفکرات‏شان را به زبان مى‏آورند مى‏بینند چقدر مسخره است. زمانى که مى‏خندند، به آرامش مى‏رسند و نفس‏شان به حالت طبیعى برمى‏گردد.

خود را منزوى نکنید.
 

دکتر تاگو مى‏گوید: بعضى از بیماران آمفیزمى فکر مى‏کنند: خب، من شاید نتوانم این کار را انجام دهم و به علت اینکه مى‏ترسند که بیرون بروند و دچار تنگى نفس شوند، از رفتن به مکان‏هاى عمومى و لذت بردن در آنجا دورى مى‏کنند. اجازه ندهید ترس باعث منزوى شدن‏تان شود.

کارهایى متناسب با توانایى‏تان انجام دهید.
 

نکته دیگر که بیماران آمفیزمى باید یاد بگیرند، تنظیم زمان و وقت است. آنها واقعا هر کارى را که باید انجام دهند مى‏توانند انجام دهند اما با ریتم و آهنگ خودشان؛ البته این کار، آسان نیست.

باهوش‏تر کار کنید.
 

نکته‏هاى کوچک باعث ایجاد تفاوت‏هاى فاحش مى‏شود. آیا فضاى کارتان را دوباره تنظیم کرده‏اید تا با تلاش کمترى کارهاى‏تان را انجام دهید؟ نظرتان درباره‏ى قرار دادن میز ناهارخورى نزدیک جاظرفى چیست؟ همین کارهاى به ظاهر کوچک، انرژى شما را حفظ مى‏کند.

تنفس را با بلند شدن‏تان هماهنگ کنید.
 

اگر شما به خاطر داشته باشید که هنگام بلند شدن و بالا رفتن، نفس خود را با لب‏هاى جمع شده بیرون دهید و در زمان استراحت نفس خود را به داخل بدهید، خانه‏دارى آسان‏تر خواهد شد.

از اسپرى‏هاى غیر ضرورى استفاده نکنید.
 

لازم نیست با اضافه کردن مواد ناشناخته به راه‏هاى تنفسى خود، این مشکلات را افزایش دهید.

لباس‏هاى گشاد بپوشید.
 

لباس‏هاى گشاد بپوشید تا سینه و شکم‏تان به راحتى انبساط پیدا کند. این بدین معنى است که باید از پوشیدن کمربندها، کرست و زیرپوش تنگ خوددارى کنید. خانم‏ها شاید زیر پیراهن زنانه را راحت‏تر از کرست بدانند.
منبع : دایرة المعارف پزشک خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پی‌نوشت‌ها:
 

* انتشارات سپهر اندیشه - 1387