جرم و پلاک دندان

18 نکته در مورد مراقبت از دندان‏ها
ناخن یک انگشت را به یکى از دندان‏هاى کرسى دهان بمالید؛ حال به انگشت خود نگاه کنید، ماده سفید چسبیده به ناخن چیست؟ جواب ساده است؛ پلاک، یک لایه نازک چسبناک از باکترى‏هاى مرده و زنده‏اى است که روى دندان‏ها زندگى مى‏کنند. هنگامى که پلاک برداشته نمى‏شود، سفت مى‏شود؛ در عرض 48 ساعت، 50% سفت مى‏شود و بعد از 12 روز مثل سنگ مى‏شود. این سنگ که کلکلوس نامیده مى‏شود، عموما به نام جرم شناخته مى‏شود. به دلایل مختلف شما نباید اجازه دهید که این موارد روى دندان‏ها جمع شوند؛ جرم و پلاک، دندان‏ها را زشت مى‏کنند چه از نظر بو و چه از نظر زیبایى.
کافیه؟ یک دلیل دیگر: پلاک و جرمى که روى دندان و لثه جمع مى‏شوند باعث ایجاد بیمارى‏هاى لثه‏اى شدیدترى مى‏شوند.
شما نمى‏توانید جرم را پاک کنید. این مثل سرخابى است که به کشتى چسبیده باشد و براى پاک کردن جرم‏ها، نیاز به کمک دندانپزشکى دارید. اما شما مى‏توانید پلاک‏ها را پاک کنید و با این کار از تشکیل جرم جلوگیرى کنید. پاک کردن پلاکها آسان است، فقط انگشتان را از دهان در بیاورید و نکات ذیل را بخوانید:

مسواک بزنید، مسواک بزنید و مسواک بزنید.
 

فرض کنید مسواک شما، حکم شمشیر را دارد و پلاک حکم دشمن شما، کارى که باید انجام دهید، نابود کردن دشمن است. اصطکاک و تماس مسواک، رشد باکترى‏ها را روى دندان قطع مى‏کند البته تا وقتى که به درستى آن را انجام دهید؛ ولى اکثر مردم درست مسواک نمى‏زنند.
بالا و پایین و جلو و عقب، درست نیست. باید مسواک‏تان را با زاویه 45 درجه نسبت به دندان قرار دهید و پرزهاى مسواک باید در شیار لثه یعنى جایى که لثه و دندان به هم مى‏رسند قرار گیرد. اکنون خیلى آرام مسواک خود را با حرکات دایره‏اى کوچک بچرخانید و هر بار یک یا دو دندان را به این طریق مسواک بزنید.

دندان‏هاى پشتى را بیشتر مسواک بزنید.
 

دندان‏هاى پشتى فک پایین، بیشترین جاییاست که پلاک‏ها جمع مى‏شوند. در اغلب موارد، بیشتر تمرکز روى دندان‏هاى جلویى است که در هنگام خنده دیده مى‏شوند زیرا به راحتى قابل دسترسى هستند. اما مناطقى از دندان‏ها که در تماس با گونه‏ها و زبان هستند، به راحتى فراموش مى‏شوند. این مناطق، نقاطى هستند که شما باید تمرکز بیشترى روى آن داشته باشید.
دو دقیقه براى مسواک زدن وقت بگذارید. دو دقیقه کافى است، اغلب مردم دندان‏هاى جلو را مسواک مى‏زنند و از بقیه دندان‏ها سرسرى مى‏گذرند. مطالعات نشان داده که اکثر مردم فقط 30 ثانیه مسواک مى‏زنند ولى دندان پزشکان که باید بتوانند سریع‏تر از افراد عادى مسواک بزنند دو تا چهار دقیقه وقت صرف مسواک زدن مى‏کنند، بنابراین براى مسواک زدن وقت بیشترى بگذارید.

شب‏ها مسواک بزنید.
 

اجازه ندهید مواد جمع شده در دندان‏ها هنگام خواب باقى بمانند. اگر فقط یک بار در روز مى‏توانید مسواک بزنید، شب این کار را انجام دهید وگرنه به میکروب‏هاى داخل پلاک 8 ساعت فرصت لانه گزینى مى‏دهید.

مسواکى بخرید که براى شما مناسب باشد.
 

هنگام خرید مسواک، به دنبال مسواک کوچک باشید. شما مى‏خواهید مسواکى بخرید که به تمام سطوح دندان‏ها حتى پشت آخرین دندان، دسترسى داشته باشد. مسواک بزرگ نه تنها روند تمیز کردن دندان‏ها را تسریع نمى‏کند بلکه میکروب‏هایى را که در درزها و گوشه‏هاى دندان‏ها پنهان شده‏اند را نیز تمیز نمى‏کند.

مسواکى انتخاب کنید که پرزهاى نرم و گرد داشته باشد.
 

پرزهاى نایلونى نرم به راحتى روى دندان حرکت مى‏کنند. پرزهاى مسواک باید گرد باشند. پرزهاى نوک تیز به داخل لثه فرو رفته و به آن آسیب وارد مى‏کند.

مسواک را مثل قلم در دست نگه دارید.
 

محققان، گرفتن مثل قلم را بهتر از حالت عمومى‏تر یعنى گرفتن راکت تنیس مى‏دانند زیرا آسیب کمترى به لثه‏ها وارد مى‏کند و لثه را سالم نگه مى‏دارد؛ همچنین قدرت بالایى براى پاک کردن پلاک دارد.

با روش صحیح از نخ دندان استفاده کنید.
 

وقتى صحبت از کنترل پلاک مى‏شود، کشیدن نخ دندان، مهم‏تر از مسواک زدن است، البته به شرطى که به درستى نخ دندان بکشید. نحوه‏ى کار به این ترتیب است. حدود 45 سانتى‏متر از نخ دندان را جدا کنید؛ یک طرف نخ را به انگشت وسط یک دست و طرف دیگر را به همان انگشت در دست دیگر بپیچید. به طورى که 5 / 2 سانتى‏متر از نخ، بین دو انگشت باقى بماند. با حرکات آرام عقب به جلو، نخ دندان را بین دو دندان وارد کنید؛ هنگامى که نخ دندان به خط لثه رسید، آن را به شکل C به طرف یک دندان خم کنید و نخ را بین لثه و دندان حرکت دهید تا مقاومت کمترى حس کنید. به همین طریق دندان بعدى را تمیز کنید. در دندان‏هاى پایین نخ دندان را به طرف بالا و در دندان‏هاى بالا بصورت بالعکس، بکشید.

نخ دندان را آرام بکشید.
 

نخ دندان را به شدت بالا و پایین نکشید. این کار به لثه‏ها آسیب وارد مى‏کند. نخ دندان را آرام بکشید و براى آن وقت بگذارید.

از نخ دندان فلورایددار استفاده کنید.
 

ممکن است خمیر دندان‏هاى معمولى حاوى ماده فعال فلوراید نباشد و یا بیش از حد باعث سایش دندان‏ها بشوند.

از جوش شیرین استفاده کنید.
 

دکتر شپارد مى‏گوید: جوش شیرین یک درمان قدیمى و واقعا مؤثر مى‏باشد. مسواک را مستقیما داخل جعبه جوش شیرین قرار دهید و با یک قاشق چاى‏خورى جوش شیرین را با یک سر انگشت نمک در یک فنجان مخلوط کنید سپس مسواک را مرطوب و از مخلوط استفاده کنید.

از آب خالى استفاده کنید.
 

اجازه ندهید نداشتن خمیر دندان شما را از مسواک زدن باز دارد. مسواک را خیس کنید و به دنبال پلاک‏ها بروید.

از خود ابتکار به خرج دهید.
 

اگر هیچ وسیله‏اى در دسترس نبود، مى‏توانید از نخ معمولى استفاده کنید؛ از نخ معمولى مثل نخ دندان استفاده کنید.

دندان‏ها را با دقت بشویید.
 

پس از هر غذا، مخصوصا اگر مسواک همراه ندارید، به طرف دستشویى بروید و دهان را شستشو دهید. یک شستشوى خوب، باقى مانده غذاها را پاک مى‏کند و همچنین مواد غذایى مثل تکه‏هاى اسفناج را که بین دندان‏ها گیر کرده را تمیز مى‏کند.

براى خود دهان شویه مخصوص بسازید.
 

براى ساخت دهان شویه، نسبت نصف به نصف از محلول 3% پراکسید هیدروژن را با آب مخلوط کنید.

از فشار آب استفاده کنید.
 

به آرامى دندان‏ها و لثه‏ها را با اسپرى آبى مخصوص دندان‏ها شستشو دهید. شما غذا و پلاک را از بین دندان‏ها جدا مى‏کنید؛ اما مراقب باشید این اسپرى‏ها مثل کارواش بدون برس است. اگر فشار آب لازم براى برداشتن پلاک‏ها بیش از حد باشد، این کار به لثه‏ها آسیب مى‏رساند؛ یادتان باشد که استفاده از این اسپرى‏ها مانع مسواک زدن و نخ دندان کشیدن شما نشود.

میزان پلاک دندان‏هاى خود را مشخص کنید.
 

میزان درجه پلاک دندان‏هاى خود را به وسیله قرص‏هاى آشکار کننده که در اکثر داروخانه‏ها موجود است، تعیین کنید. قرص‏ها حاوى ماده رنگى هستند که پلاک باقى مانده روى دندان‏ها را پس از مسواک زدن رنگى مى‏کنند.
قرص را بجوید، سپس در آینه نگاه کنید و دندان‏هاى خود را بررسى کنید. رنگ در نواحى نزدیک لثه تیره‏تر است بدین معنى که پلاک در آن نواحى ضخیم‏تر است. دوباره مسواک بزنید و نقاط پلاک‏گیر را با دقت بیشترى مسواک بزنید.

لطفا پنیر بخورید.
 

از خوردن چیپس اجتناب کنید و به دنبال مزه پنیر باشید. محققان دریافتند که خوردن پنج گرم پنیر قبل از غذا تولید اسید پلاک‏ها را متوقف مى‏کند. اما شما باید پنیرهاى قدیمى مثل چدار را انتخاب کنید. مکانیسم این عمل ناشناخته است. دکتر وفل مى‏گوید: شاید پنیر به عنوان یک ماده بافر عمل کند. اما پنیرهاى تازه مؤثر نیستند.

بعد از غذا خوردن بجوید.
 

هنگامى که نمى‏توانید پس از غذا خوردن مسواک بزنید یک تکه آدمس را در دهان بگذارید و بجوید تا دندان‏ها تمیز شود؛ پس از میان وعده یا غذا، حدود 20 دقیقه آدامس بدون شکر بجوید؛ هنگامى که آدامس مى‏جوید؛ بزاق دندان‏ها را مى‏شوید و اسید موجود در پلاک‏ها را قبل از حمله به دندان‏ها خنثى مى‏کند. حرکت آدامس در دهان نیز ممکن است غذاهاى چسبیده به دندان‏ها را جابه‏جا کند.
منبع : دایرة المعارف پزشک خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پی‌نوشت‌ها:
 

* انتشارات سپهر اندیشه - 1387