گرم‌شدن کره‌زمین کم‌کم اثرات خود را در زندگی بسیاری از مردم در مناطق و کشورهای مختلف نشان می‌دهد. این آسیب اگرچه در برخی مناطق شدیدتر است اما برای بررسی پیامدهای این پدیده در کشورهای مختلف نیز تحقیقات فراوانی انجام شده است.
به گزارش به نقل از خبرآنلاین، آنچه درحال‌حاضر بیش‌از پیش به چشم می‌آید این است که پیامدهای تغییر اقلیم در ایران هم شدید بوده به شکلی که سرعت افزایش دما در این کشور نسبت به دیگر کشورها سریع‌تر است. برای پی‌بردن به پیامدهای این پدیده در ایران و روش مواجهه با آن مصاحبه‌ای با علیرضا مساح، دانشیار دانشگاه تهران و مسئول بخش آسیب‌پذیری و انطباق تغییر اقلیم در گزارش سوم ایران به سازمان ملل داشتیم:
در طول چند دهه گذشته دمای کره زمین افزایش پیدا کرده، این وضعیت درحال‌حاضر برای ایران چگونه است؟
دمای کره زمین در 40 سال گذشته، یعنی از سال 1354 تاکنون حدود یک درجه افزایش پیدا کرده است، از آن سال برای ایران این افزایش دما حدود 1,5 درجه سلسیوس بوده، به عبارتی تاکنون افزایش دمای ایران نسبت به افزایش دمای کره زمین بیشتر بوده؛ همچنین باید توجه کنیم که افزایش دمای کمینه بیش از دو برابر افزایش دمای بیشینه بوده است.
در رابطه با آینده شرایط به چه نحوی می‌شود؟
برای اینکه پیش‌بینی کنیم دمای کره‌زمین در آینده به چه میزان افزایش پیدا می‌کند باید دو مسئله را توضیح دهیم؛ یکی اینکه ما یک بحث پیش‌بینی هواشناسی داریم و یک بحث سناریو‌سازی تغییر اقلیم. اگر بحث پیش‌بینی باشد احتمال اتفاق‌افتادن بالا خواهد بود و این پیش‌بینی‌های هواشناسی حداکثر شرایط دما یا بارش را تا 10 روز آینده مشخص می‌کنند. اما در بحث‌های مربوط به تغییر اقلیم ما افق‌های بالای 10 سال تا صد سال را می‌بینیم و این احتمال واقعی‌بودن پیش‌بینی‌ها را کاهش می‌دهد که درواقع اسم این کار را سناریو‌سازی می‌گذاریم.
چه سناریوهایی در رابطه با تغییر اقلیم در آینده برای ایران و کره زمین وجود دارد؟
برای مشخص‌شدن میزان دما و پیامدهای آن برای کره‌زمین در آینده باید ببینیم وضعیت انتشار گازهای گلخانه‌ای در آینده چه مقدار است تا بتوانیم بر‌اساس میزان گازهای گلخانه‌ای، متغیرهای اقلیمی از جمله دما یا بارش را سناریو‌سازی کنیم.
چهار سناریو برای میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در آینده وجود دارد که می‌توان آنها را به سه دسته تقسیم کنیم؛ برای وضعیت میزان گازهای گلخانه‌ای در انتهای قرن 21 یک سناریوی بدبینانه داریم، یک سناریوی خوشبینانه و یک سناریوی متوسط. الان میزان گازهای گلخانه موجود در جو کره زمین 410 قسمت در میلیون است. این درحالی است که از 650 هزار سال پیش تا سال 1950 میزان گاز دیاکسیدکربن در جو معمولا بین250 تا 300 قسمت در میلیون در نوسان بوده و هی‌چوقت از 300 قسمت در میلیون بیشتر نمی‌شد.
ولی از سال 1950 به بعد میزان گازهای گلخانه‌ای موجود در جو شروع به افزایش کرد و الان بر‌اساس آمار ماه پیش میزان دیاکسیدکربن موجود در جو 410 قسمت در میلیون است.
طبق سناریوهایی که گفتید این میزان به چقدر می‌رسد؟
از الان تا سال 2100، بر‌اساس سناریوی خوشبینانه میزان گازهای گلخانه‌ای به حدود 450 قسمت در میلیون، بر‌اساس سناریوی متوسط میزان این گازها به حدود 600 و بر‌اساس سناریوی بدبینانه هم که بر‌اساس آن کشورها میزان انتشار خود را اصلا کاهش نمی‌دهند، میزان گاز دیاکسیدکربن در جو تا سال 2100 به هزار و 250 قسمت در میلیون می‌رسد.
بر‌اساس سناریوی متوسط دمای ایران چقدر افزایش پیدا می‌کند؟
تحقیقات آینده به سه دوره 20ساله تبدیل شده است، 20 سال ابتدایی سال‌های 2016 تا 2035 ، 20 سال میانی سال‌های 2046 تا 2065 و 20 سال پایانی هم سال‌های 2081 تا 2100 است. بر‌اساس سناریوی متوسط در میانگین دمای 20 سال ابتدایی دمای ایران حدود یک تا 1,5 درجه نسبت به میانگین دمای سال 1985 تا سال 2006 افزایش پیدا می‌کند؛ یعنی اگر ما میانگین دما را از سال 2016 تا 2045 بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که از میانگین دما از سال‌های 1985 تا 2004، 1,5 درجه بیشتر است. برای 20 سال میانی قرن، این میزان سه تا چهار درجه است، برای 20 سال انتهایی قرن هم دمای کشور ما بین چهار تا پنج درجه سلسیوس افزایش پیدا می‌کند که تبعات بسیار زیادی دارد. مثلا شما فرض کنید دمای اهواز که 52 درجه است به 56 یا 57 درجه برسد که اثرات منفی بسیار نامطلوبی دارد.
این افزایش دما تا الان چه تأثیری بر میزان بارندگی کشورمان و جهان داشته است؟
اگر 40 سال اخیر را در نظر بگیریم میزان بارندگی در کل زمین آن‌چنان تغییری نکرده و روند افزایشی یا کاهشی معنی‌داری نداشته است. در ایران هم با اینکه دما افزایش پیدا کرده میزان بارش سالانه در کشور ما تغییر آن‌چنانی نداشته؛ درواقع در بعضی مناطق میزان بارش کم شده اما این میزان در 40 سال اخیر تغییر آن‌چنانی نداشته است. مثلا در 40 سال اخیر در غرب کشور بیشترین کاهش باران را داشتیم و میزان بارش حدود 12 میلی‌متر کاهش پیدا کرده ولی در کل در برخی مناطق مرکزی کشور هم بارندگی افزایش پیدا کرده (البته به مقدار کم حدود یک میلی‌متر در 40 سال اخیر)؛ پس به‌طور کلی تغییر اقلیم بر بارش در ایران و جهان اثرات معنی‌داری نداشته است.
در آینده چطور، آیا این روند تغییری می‌کند؟
در آینده در مناطق استوایی و عرض‌های جغرافیایی بالا در هر دو نیم‌کره شمالی و جنوبی و قطب‌ها بارش‌ها افزایش پیدا می‌کند ولی در مناطق با عرض‌های جغرافیایی متوسط (مانند ایران) باید توجه داشت که در کل افزایش یا کاهش بارش‌ها تا 20 درصد خواهد بود.
پس می‌توانیم بگوییم تغییر اقلیم تا الان تأثیری روی میزان بارندگی ایران نداشته است ولی در آینده چنین اتفاقی می‌افتد؟
بله، ولی باید توجه کنیم که تغییرات بارش در ایران بیش از 10 درصد نخواهد بود، حتی در برخی مناطق هم افزایش بارش خواهیم داشت که حداکثر به پنج درصد می‌رسد. پس به‌طور کلی ما انتظار داریم که یا میزان بارندگی در ایران تغییر نکند یا اگر هم تغییر کرد، کاهش پنج تا 10 درصدی باشد.
در این صورت چرا برخی می‌گویند برخی مناطق خشک می‌شوند وقتی تغییر اقلیم هیچ تأثیری روی میزان بارندگی ندارد؟
پیامد اصلی تغییر اقلیم همان افزایش دما‌ست، این افزایش دما باعث افزایش میزان تبخیر و تعرق در ایران شده که این منجر به کاهش میزان روان‌آب‌های ایران می‌شود، به گونه‌ای که حتی اگر پنج تا 10 درصد افزایش بارش نیز داشته باشیم باز هم میزان روان‌آب‌های سطحی و زیرزمینی ما کاهش پیدا می‌کند.
آیا میزان دقیقی از کاهش منابع آبی ایران طبق سناریوهای مختلف وجود دارد؟
برای اینکه به این سؤال پاسخ دهیم باید شبیه‌سازی‌هایی انجام شود. شبیه‌سازی‌هایی در این رابطه انجام شده است اما به‌طور حدودی تا 20 سال آتی در برخی از مناطق غربی و جنوب‌غربی 15 تا 20 درصد هم کاهش روان‌آب خواهیم داشت.
