معرفی ازدواج موقت

دین اسلام بی تردید ازدواج دائمی را داوری شفابخش مشکلات جنسی و تأمین کننده آرامش روانی افراد بر می شمارد، اما اگر شرایط و زمینه آن فراهم نباشد، چه باید کرد؟! اسلام در اینجا راهکار «ازدواج موقت» رامطرح نموده است. از آموزه های دینی و روایات می توان دریافت که هدف از قرار دادن ازدواج موقت، جلوگیری از فحشا و وقوع انحرافات جنسی بوده است.
امیر مؤمنان (علیه السلام) می فرماید:
اگر ازدواج موقت تحریم نمی شد، هیچ کسی جز فرد بدبخت زنا نمی کرد.(1)
یکی از یاران امام صادق(علیه السلام) به ایشان گفت: از ازدواج موقت، مشکلی به رسیده که سوگند خوردم هرگز به آن روی نیاورم. حضرت به وی فرمود: اگر در انجام ازدواج موقت از دستور خداوند پیروی نکنی، بی شک به فرمانی و گناه گرفتار می شوی.(2)
اگر به نگاهی واقع گرایانه به ازدواج موقت بنگریم، به ضرورت این راهکار مشروع پی می بریم.(3) در جامعه ما موضوع ازدواج موقت گر چه از نظر شرعی مقبول است، ولی فاقد زمینه های عرفی بوده، تسهیلات قانونی آن نیز کاملاً فراهم نشده است. در زمینه ازدواج موقت باید بدین نکات توجه نمود:
یک. این ازدواج هیچ گاه جایگزین ازدواج دایم نیست، بلکه راهکاری موقتی است. به بیانی دیگر، نمی توان ازدواج موقت را درمان دانست، بلکه نوعی مسکن است، از این رو در اولین فرصت باید به ازدواج دایم روی آورد.
دو. در مواردی که زنان و مردان از شرایط لازم برای ازدواج دایم برخودار نیستند، می توانند غریزه جنسی خود را در چار چوب قانون و مقررات ازدواج موقت ارضا نمایند. راوی می گوید: از امام کاظم (علیه السلام) در باره ازدواج موقت پرسیدم. حضرت فرمود:
ازدواج موقت حلال، روا و آزاد است، برای کسی که خداوند او را به واسطه ی ازدواج دایم بی نیاز نساخته است تا دراین صورت با ازدواج موقت پاکدامنی برگزیند. اما اگر به واسطه ازدواج دایم بی نیاز گشت، در این صورت ازدواج موقت درهنگامی که از همسرش دور باشد، جایز است.(4)
راوی می گوید از امام صادق(علیه السلام) در باره ازدواج موقت پرسیدم. ایشان فرمود:
تو را با آن چه کار است، در حالی که خداوند تو را [با داشتن همسر دایمی] از آن بی نیاز ساخته است؟(5)
سه. مبارزه باازدواج موقت می تواند راه را برای گسترش فحشا بگشاید. در هر حال باید این حقیقت را پذیرفت که در جامعه امروزی امکان تشکیل خانواده برای همه افراد فراهم نیست و نمی توان غریزه جنسی آنان را تعطیل نمود. از این رو، ازدواج موقت تنها راهکار شرعی برای این گونه موارد ضروری است.
چهار. هر گونه سوء استفاده از این حکم اسلامی محکوم است. بی تردید اسلام در صدد نیست که این حکم بازیچه دست هوسبازان قرار گیرد. و زنان به آلودگی کشیده شوند، یا زمینه تضییع حقوق همسران دائمی فراهم گردد. اما از سوی دیگر نیز نباید احتمال سوء استفاده برخی افراد از ازدواج موقت موجب تعطیلی آن شود.
پنج. درحال حاضر، بر اثر تبلیغات نادرست از یک سو و سوء استفاده گروهی از سوی دیگر، ازدواج موقت مورد اقبال عمومی نیست. از این روی باید با برنامه های دقیق و دور اندیشی لازم، زمینه های لازم برای ازدواج موقت فراهم شود.
شش. در ازدواج موقت برخی از مسائل ازدواج دایم نیز وجود دارد؛ مانند:

1. زن برای ازدواج عذر شرعی نداشته باشد.
2. پس از پایان ازدواج موقت، زن باید عده نگاه دارد تا تکلیف بارداری مشخص شود.
3. در صورت تولد فرزندی، سر پرستی او بر عهده پدر است.

در برخی دیگر از مسائل نیز میان ازدواج دایم و موقت تفاوت هایی هست؛ مانند:

1. هزینه خوراک، پوشاک و مسکن و به طور کلی نفقه زن بر عهده ی شوهر نیست، مگر آنکه در ضمن ازدواج موقت شرط شده باشد.
2. در این ازدواج، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند، مگر آنکه در ضمن ازدواج شرط کنند.
3. پس از پایان زمان ازدواج موقت، نیازی به طلاق نیست.

پی‌نوشت‌ها:

1ـ کلینی، فروع کافی، ج 5، ص 498، ح 2.
2ـ همان، ص 452، ح 1.
3ـ در عصر حاضر یکی از دلایل به تأخیر افتادن ازدواج، گسترش آموزش عالی است. تا پیش از قرن بیستم تحصیلات فرد ـ در هر رشته ای که بود ـ تا پایان دهه دوم عمرش تمام می شد و بدین ترتیب از توانایی ازدواج برخوردار می گردید. اما در عصر حاضر، فرددرنیمه یا پایان دهه سوم به زحمت می تواند در رشته ای تخصص لازم را به دست آورد و پس از آن، تازه باید درصدد یافتن شغل برای خود باشد. بنابراین میان بلوغ جنسی فردو آمادگی برای ازدواج شکاف عمیقی ایجاد شده است. دراین دوره که جوانان به بهانه تحصیل علم از تأمین نیاز جنسی خود محروم اند، چه باید کرد؟! دراین باره چندین راه به ذهن می رسد:
یک. جوانان را از تحصیل آموزش عالی محروم کنیم و به آنان بگوییم در آغاز جوانی ازدواج کنید که این بر خلاف خرد است.
دو. به آنان اجازه دهیم که غریزه جنسی خود را با روابط آزاد جنسی ارضا نمایند که این نیز موجب مفاسد اجتماعی وخانوادگی و سبب مشکلات روانی و جسمی میگردد.
سه. به راهکار مشروع ازدواج موقت پناه آوریم و زمینه ی پذیرش عمومی آن را فراهم سازیم.
4ـ کلینی، فروع کافی، ج 5، ص 452، ح 2.
5ـ همان، ح 1.

منبع مقاله: نورمحمدی، غلامرضا؛ (1390)، مهارت های زندگی اجتماعی، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها،دفتر نشر معارف، چاپ دوم