قیر شهری است در استان فارس در جنوب ایران. این شهر در بخش مرکزی شهرستان قیر و کارزین قرار گرفته و مرکز شهرستان می‌باشد.
این شهر در 185 کیلومتری شهر شیراز مرکز استان فارس واقع گردیده‌است آب و هوایی گرم و نسبتاً ملایم دارد. ارتفاع آن از سطح دریا 750 متر و میانگین بارندگی 250 میلیمتر در سال می‌باشد.
وجه تسمیه
وجه تسمیه شهر قیر را به دلایل وجود جوشش قیر، داشتن درختان انبوه و فشرده که از دور بصورت سیاهی بزرگ به نظر می‌رسیده و یا روایت‌های دیگر نسبت می‌دهند مانند جمعیت بسیار زیاد. باتوجه به آثار باستانی و تاریخی بجا مانده از عهد ساسانیان و قدمت این شهر نقل می‌کنند از دلایل انتخاب اسم «قیر» برای آن این است که در گذشته‌های دور نیز این شهر همواره دارای جمعیت زیاد و درخوری بوده‌است بطوریکه نمای این شهر از دور به سیاهی و انبوهی می‌زده‌است و به همین دلیل نام قیر را برای آن برگزیده‌اند.
فرهنگ فارسی معین از کتاب راحه الصدور در صفحه 2766 خود در مودر کلمه قیر چنین می‌نویسد قیر در ترکی به معنی سرحد و ثغر است. محافظ سرحد مملکت و آن ظاهراً عنوانی بوده مثل قیر خان و مانند آن.
مردم‌شناسی
جمعیت این شهر طبق سرشماری سال 1385، برابر با 17٫429 نفر بوده‌است.
تاریخچه
شهرقیر سابقه‌ای نسبتاً کهن دارد و مورخین و سیاحانی همچون ابن حوقل بغدادی، اصطخری، ابن بلخی، مستوفی و… بدین شهرستان اشاراتی داشته‌اند
نقش پارتی در فاصله 3 کیلومتری قیر مربوط به دوره پارت‌ها و قلعه‌های به جامانده از زمان پیش از اسلام نشان دهندهٔ قدمت این شهر است. (قلعهٔ شاپریون (=پرگون) و قلعه گبری)
اقتصاد
از پتانسیلهای اقتصادی که سبب توسعه روزافزون و نسبی شهر قیر و کلیه شهرستان شده‌است و در اینده نیز می‌تواند موجبات ترقی آن فراهم کند علاوه بر کشاورزی و باغداری می‌توان به وجود سد سلمان فارسی قیروکارزین اولین سد بتنی قوسی وزنی ایران واقع در حدود 20 کیلومتری شمال شرقی شهرستان قیر وکارزین و میادین بزرگ گاز و ذخایر انرژی در منطقه اشاره نمود. محصولات خرمای این شهرستان نیز از لحاظ کمّی قابل توجه وبه لحاظ کیفی از بهترین خرماهای منطقه‌است.
آثار دیدنی
نقش رستم (قیر) یا نقش برجسته سرباز پارتی در فاصله 3 کیلومتری قیر مربوط به دوره پارت‌ها. این اثر در سه کیلومتری شهر قیر در بین گردنه گلومشک و گردنه سم دلدل در جاده قیر-فیروزآباد نقش برجسته یک سرباز پارتی باتیروکمان کشیده و تیردان و کلاه‌خود مربوط به دوران پارتی در صفحه‌ای به طول 240 cm وعرض 170cm برروی قطعه سنگی به شکل مکعب که هرجانب آن حدود 4 متر است حکاکی شده‌است که توسط اداره باستانشناسی به شماره 939 به ثبت رسیده‌است و قدمت آن به بیش از دو هزار سال می‌رسد و در منطقه به نقش رستم معروف است و درقدیم به آن قدمگاه می‌گفته‌اند.
قلعه گبری: در فاصله 550 متری شهر قیر، در دامنه کوه مشرف به شهر، قلعه‌ای که قدمت آن به قبل از اسلام و احتمالا مربوط به دوران ساسانیان است.
قلعه پرگان: علامه دهخدا درمورد این قلعه چنین آورده‌است مردم منطقه به آن قلعه پرگون یا پریون یا پریان نیز می‌گویند. این قلعه در دو کیلومتری شهر قیراست و هم اکنون به صورت تپه‌ای از دور در میانه دشت نمایان است. با وقوع زلزله 1351 ه. ش تعدادی از برجکهای داخل قلعه که هنوز پابرجا بود ویران شد.
مسجد کردشول
مسجد و حمام قدیمی کارزین
مقبره سید تاج الدین محمد
امامزاده سبزپوشان
قلعه شاه بربر
آب انبارهای متعدد قدیمی
مسجد بلال: درشرق قیر قدیم و فاصله 500 متری غرب قلعه پرگان مخروبه‌ای است که به مسجدبلال معروف است. نقل می‌کنندکه فردی به نام بلال قبل اززلزله 1351 ه. ش هرروز درآن اذان می‌گفته ودارای شبستان ومحراب بوده‌است.
تفرجگاه و چشمه سرآسیاب: در فاصله چندصدمتری شرق شهرک الهادی شر قیر واقع شده‌است.
