شهر موچش

شهر موچش مرکز بخش موچش در50 کیلومتری شهر سنندج و در فاصله حدود 50 کیلومتری کامیاران وحدود 36 کیلومتری شهر دهگلان واقع شده است.و از جاده سنندج کرمانشاه 22 کیلومتر فاصله دارد.شهر موچش تقریبا بر روی نصف النهار 47و8 دقیقه شرقی و مدار 35 و 3 دقیقه شمالی قرار دارد.

تاریخجه سکونت درمنطقه:استان کردستان یکی از استانهای واقع درغرب ایران وقسمت عمده آن برروی کوه های زاگرس واقع شده است.سابقه سکونت درکوه های زاگرس به حدود10تا12هزار سال پیش بر می گردد.هر چند قبل از ورودآریایی ها به منطقه اقوامی در انجا زندگی میکردند.وجایگاه اصلی زندگی کردها می باشد.درمورد ریشه آنها وچگونگی ساکن شدن این قوم در کوه های زاگرس نظرات متفاوتی وجود دارد.اما دراین بین دو نظریه از اهمیت بیشتری برخورد دارندیکی نظریه مینورسکی ودیگری نظریه ن-ژ- مار-دردوران صفویه (مخصوصا شاه صفی)شاهان ایران می خواستند چنین قلعه هایی(پالنگان.زلحم.مریوان)که به مراکزی برای مخالفان انان تبدیل شده بودند را نابود سازند ومراکزی ایجاد کردن که با گماردن حاکمین وفادار به خود در انجا حضور حکومت مرکزی درکردستان را استعرار بخشند.بنابرین دراوایل قرن یازدهم ه-ق سلیمان خان پسرمیرعلم الدین بن تیمرخان اردلانی را حاکم کردستان کردند.درمقابل سلیمان خان متهدشد که چون به حکومت کردستان برسد بر سر دارالحکومه از قلعه های پالنگان و حسن آباد تغییر داده و به سنندج امروزی منتقل کند.که جون به کردستان امد که به موجب خود سنندج را اباد و قلاع نامبرده را ویران نموده بدین ترتیب شهر سنندج به عنوان یک مرکز اداری و سیاسی و نظامی ایجاد شد.

2-زمین شناسی منطقه:

شهرستان کامیاران درجنوب وجنوب غربی استان شهرستانی وسیع بوده وازنظرزمین شناسی ویژیگی های متفاوتی دارد نواحی شمالی این شهرستان بیشتردرمحدوده بخش موچش ومنطقه آسداباد قرار دارد در قسمتهای شمال دشت رخنمون های پراکنده وماسه سنگ وگنگلومرا بالایه های آهک ماسه ای کرتاسه رخنمون دارد . بخش وسیعی ازناحیه جنوب این دشت به طور پراکنده درحاشیه شمال و شرقی آن از سنگهای آهکی کرتاسه بوجود امده است نهشته های شیلی کرتاسه در حاشیه شمال غرب نیز دارای گسترش محدود است درشرق دشت سنگهای آذرین از نوع اندزیست وداسیت و ریوسیت همراه گدازه های بازیک به طور پراکنده وبا گسترش محدود دیده میشود که به ائوسن تعلق دارد.

3- توپوگرافی :

شهر موچش در بستر دشت امیر آباد با ارتفاع 1650 تا 1750 متر از سطح دریا واقع شده است. بلندترین ارتفاعات در منطقه کوه سلطان سراج الدین در شمال موچش با ارتفاع 2850 متر از سطح دریا و کوه های عبدالرحمن و اشکفتان با ارتفاع 2550 متر از سطح دریا واقع شده است. کاهش شیب کلی شهر از شمال به جنوب می باشد، به استثنای تپه ای که در قسمت جنوبی شهر واقع شده و بخش قدیمی شهر بروی آن جای گرفته است و دارای دید کلی نسبت به شهر و محیط طبیعی اطراف می باشد. علاوه بر ارتفاع کم ساختمان ها می توان به وجود زمینها و اراضی کشاورزی وسیع در شهر اشاره کرد که به باز شدن میدان دید به سمت ارتفاعات شهر شده است.

4-ویژگی آب و هوایی و عوامل اقلیمی:

بخش موچش از توابع شهرستان کامیاران در استان کردستان واقع شده است. متوسط دمای سالانه منطقه 5/13 درجه سانتیگراد، متوسط بارندگی سالانه 8/467 میلیمتر و متوسط تبخیر 6/1869 میلیمتر است. منطقه مورد طبقه بندی اقلیمی جزء مناطق نیمه مرطوب سرد است و عمده بارندگی های آن متأثر از جریان های مدیترانه ای است که از غرب کشور وارد این منطقه می شود.

الف) روزهای یخبندان : بر اساس اطلاعات اماری تعداد روزهای یخبندان در ایستگاه سنندج برابر با 8/105روز بوده است که دی ماه با 9/26 روز بیشتر روزهای یخبندان را داشته است و ماه های خرداد تا شهریور فاقد روز یخبندان بوده اند .براین اساس فصل بهار 2/3روز تابستان بدون یخبندان که فصل پاییز 9/36روززمستان 70/65روزیخبندان داشته اند در کل روند صعودی روزهای یخبنداناز مهر شروع شده و تا دی ماه ادامه دارد واز بهمن ماه تا شهریورنیز روند نزولی را طی میکند.

ب) بارندگی و رطوبت نسبی : رطوبت نسبی عبارت است از نسبت مقدار رطوبت موجود در هوادرواحد حجم به حداکثر رطوبطی که هوا میتواند دران دمای معین درخود جای دهد .براساس اطلاعات اماری حداکثرمیانگین رطوبت ماه دی با71درصدوحداقل میانگین نیز مربوط به ماه های تیر و مردادئ به 25درصد میباشد .بنابراین روند صعودی رطوبط نسبی در طول سال از اواخر شهریور شروع شده و تا دی ماه به حداکثر خود رسیده واز بهمن ماه روند نزولی ان شروع شده و ماه های تیر و مرداد در تابستان به حداقل خود میرسد .

ج) خصوصیات اقلیمی : استان کردستان با وسعتی حدود 28235 کیلومتر مربع در غرب ایران قرار دارد. کوههای زاگرس که در گستره ای از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است. این استان را از قلمرو میانی و شرق کشور جدا ساخته است. این ارتفاعات سلسله جبالی به هم پیوسته نیستند، بلکه متشکل از رشته ارتفاعات جداگانه ای است که قلمرو استان کردستان را در مسیرهای متعدد ( غالباً در جهت شمال- جنوب) قطع کرده است و از این رو میان کوه ها وتپه های گسترده ، دره های عمیق و دشت های کوچک و بزرگ شکل گرفته است.

میانگین سالانه دما در ارتفاعات منطقه حدود 8 درجه سانتیگراد و در محدوده های پست جنوبی و جنوب غربی ، تا حدود 13 درجه سانتیگراد است. حداکثر متوسط بارندگی سالانه در ارتفاعات غرب و شمال غربی منطقه به میزان 800 میلی متر و حداقل آن در نواحی دره ای شمال شرقی به 300 میلی متر می رسد. عمده بارندگی های استان کردستان متأثر از جریان های مدیترانه ای است که از سمت غرب وارد این منطقه می شوند. رشته کوه های زاگرس همچون دیواره ای باعث ریزش بخشی قابل توجهی از ابرهای باران زای این جبهه شده . از این رو استان در زمره مناطق نیمه مرطوب و مرطوب کشور محسوب می شود. هدف از بررسی های انجام شده شناخت پارامترهای مختلف اقلیمی ، توپوگرافی ، زمین شناسی، خاک شناسی و … به منظور تشخیص کلی وضعیت آب و هوا و شرایط طبیعی منطقه موچش می باشد.

5- منابع آب:

استان کردستان درغرب ایران قراردارد.ارتفاعات زاکرسبه صورت شمال غربی جنوب شرقی به صورت رشته کوه های پراکنده این استان را ازاستانهای دیگرجداکرده.این کوه هابخش مهمی ازاستان رادربرمی گیرد.جریان آب وهوایی ازاقیانوس اطلس دریای مدیترانه که عامل عمده ریزش های جوی کشوربه حساب می ایند.درعبورازکردستان وبرخوردباارتفاعات زاکرس بخش قابل توجه ای از رطوبت خود رابه شکل باران وبرف از دست می دهند که میانگین باد شمالی آن حدود500میلی مترمی باشد

الف) آب سطحی:

دشت امیراباد(موچش)درجنوب سنندج درمنتهی الیه حوزه اب ریزچم امیرابادازشاخه های فرعی گاورود بین طول های شرقی 57و46و18وعرض های شمالی35تا7و35واقع شده است.رودخانه چم امیراباد(موچش)از ناحیه شرقی این منطقه سرچشمه گرفته ودرحرکت خود به سمت غرب این دشت راپیموده ودر شمال عباس ابادبه گاورودمی رسدسپس به طرف شمال جریان یافته وبعد از اتصال به رودخانه قشلاق به نام رودسیروان به سمت غرب جریان می یابدوبه خاک عراق می ریزد.وسعت حوضه ابریزان منطقه310کیلومترمربع و وسعت دشت امیراباد51کیلومتر مربع است طبق براورد آب سنجی برروی چم امیراباد (موچش)میزان ابدهی سالیانه ان در یک دوره آماری به طوره متوسط 69/1مترمکعب درثانیه است.

ب) آب زیر زمینی:

هرچنددرکردستان مناطق قروه.دهگلان.کامیاران ومریوان وقسمت هایی ازبیجاردارای سفره های غنی اب زیرزمینی بوده که باحفره چاه های عمیق مورد بهره برداری قرار گرفته است.با توجه به نهشته های اهکی درتغذیه رسوبات عهدحاضردشت امیرابادآبرفتهای دامنه ای این منطقه دارای ذخایرآب زیرزمینی هستنندکه عمق برخوردآب باآنها حدود10متراست.براساس گزارشات مطالعات طرح جامع توسعه اقتصادی اجتماعی استان تعداد چشمه های موجود دراین منطقه62دهنه ی متوسط وحداکثرابدهیی آن5/2تا18لیتردرثانیه وتخلیه سالانه انهاحدود97/4 میلیون مترمکعب است.

بخش دوم : ویژگی انسانی

1- وجه تسمیه و جغرافیای تاریخی شهر یا روستا:

تاریخ پیدایش این شهر کاملا مشخص نیست. تنها نشانی از گذشته ان بر جای مانده به صورت تپه هی از خاک است که خانه ها وساکنین قدیمی در زیر خاک دفن شده اند از قدیم در نیان اهالی به صورت سینه به سینه نقل شده که موچش دارای قلعه ای بوده که امروز آن تپه به (قه لا) معروف است در این قلعه تاریخی مردم اهالی نقل می کنند که طایفه ای از زردشتیان زندگی می کردند.موچش معرب و تحریف شده کلمه « موژه ژ» به معنای راه باریک است و وجه تسمیه ان شاید از راه های باریک به شکل خندق که به دور قلعه کشیده می شد . بنابراین هسته اولیه پیدایش شهر قلعه تاریخی در وسط آبادی است که جزء اولین سکونتگاه بوده است . بافت قدیمی یعنی مربوط به قبل از 1350 شامل ساختمانهایی بودند که از سمت جنوب و جنوب غرب قلعه شروع شده و به سمت قلعه ادامه پیداه کرده است. بر اساس اظهار نظر اهالی سال های سال بافت موچش به این صورت بوده تا اینکه مرحوم میرزا حبیب جزء اولین کسانی بوده است که از این قسمت بیرون رفته و در دامنه شرقی ان خانه ساخته است و بعد از وی دیگران نیز اقدام به این کار کرده اند و بدین صورت ساختمانهای مسکونی اطراف قلعه را فرا گرفت.

2- ویژگی مردم موچش:

هر ملتی دارای ویژگی هایی است که به آن روح ملی می گویند و آن مجموعه ایی خطوط بارز است که آن ملت را از ملتهای دیگر متمایز می کند یا به آن نزدیک می کند مسلما زمینه مشترکی در همه افراد یک ملت وجود دارد که به تاریخ و محیط طبیعی او به عنوان عوامل اجتماعی و حتی بیولوژیکی زیادی مربوط می شود درست و پاکدامنی تزلزل ناپذیر و وفاداری به قولی که بدهدو محبت خالصانه نسبت به اقوام نزدیک و رفتاری انسانی تر از مسلمان دیگر با زن و از خصوصیات آنان می باشد.

الف) بُعد خانوار:

بعد خانوار از شاخص ترکیبی جمعیت است که از تقسیم جمعیت بر تعداد خانوار بدست می آید و میانگین تعداد افراد خانوار یا بعد خانوار در موچش بر خلاف بسیاری از شهرهای ایران تحول کمتری داشته است. در سال 1365 جمعیت شهر 1386 نفر بوده است که به طور متسوط هر خانوار 4/5 نفر بوده است . این رقم در سرشماری بعدی با اندکی افزایش به 44/5 نفر در خانوار رسیده است. این افزایش ناشی از رشد و توسعه شهرهای ایران طی سالهای 76- 75 بوده است.

ب) ترکیب جمعیت و خصوصیات آن :

از بین پدیده های جغرافیایی، جمعیت بر حسب صفات گوناگون خود نمایان ترین شخصیت کلی هر سرزمین است. جمعیت نقطه عطفی است که از تمام عناصر دیگر مشاهده می گردد و همه عناصر از آن معنی می یابد. جمعیت موچش در سال 1345 برابر با 719 نفر بوده است که با رشدی معادل 4 درصد بعد از یک دهه به 1068 نفر می رسد. جمعیت در دهه 75 – 65 با رشد قابل توجهی مواجه می شود به طوری که افزایش نرخ رشد جمعیت شهر از 6/2 به 64/2 درصد باعث می شود که جمعیت موچش طی این دهه تقریباً دو برابر شود. رشد شتابان جمعیت موچش در این دهه به علت تحولات جمعیتی و اقتصادی و سیاسی کشور پس از انقلاب است که بر جابجایی های مهاجرین کل کشور تأثیر قابل توجهی گذاشت. اما در دهه 85- 75 نرخ رشد جمعیت موچش با کاهش چشمگیری به 99/1 درصد رسید که نهایتاً جمعیت شهر در آخرین سرشماری نفوس و مسکن به 3211 نفر رسید.

ج) ترکیب جنسی :

نسبت جنسی جمعیت که بر پایه تعداد مردان در مقابل هر 100 نفر زن سنجیده می شود، از میان 3211 نفر جمعیت شهر موچش در سال 85 ؛ 1610 نفر آنها مرد و 1601نفر از آنها زن می باشندکه نسبت کلی جمعیت شهر موچش برابر با 56/100 است و با توجه به نوسان جنسی جمعیتی به هنگام تولد که از 103 تا 107 است می توان نتیجه گرفت، نسبت جنسی جمعیت موچش مقداری از تعادل پایین تر است که ناشی از مهاجرت مردان به موچش و ترک آن به قصد اشتغال در نقاط جمعیتی خارج از موچش می باشد.

د) ترکیب سنی: در سال های اخیر در سراسر کشور ساختار سنی و جنسی جمعیت ، بویژه در شهرها ، دچار تغییر و تحول فراوانی شده است . هرم سنی جمعیت به علت کاهش موالید ناشی از افزایش سن ازدواج وکاهش تعداد فرزندان در خانوار های شهری و تحول ساختار ویژگی های جمعیتی ، دگرگون شده است. ترکیب سنی مشخص کننده جوانی ، پیری و میانسالی جمعیت در یک محدوده و مکان معین است و این امر در برنامه ریزی ها بی نهایت حائز اهمیت است. بیشترین جمعیت موچش در محدوده سنی 10 تا 24 سال قرار دارند. در این میان رده سنی 15 – 19 سال بیشترین تعداد زن و مرد را در خود جای داده است که آمار قابل توجهی می باشند. از این وضعیت چنین بر می آید. که باید مدیریت محلی در فکر تمهیدات لازم جهت اشتغال و ارتقای نیروی جوان باشد.

3-تغییرات و رشد جمعیت:

از سال 1325 تا سال 1385 جمعیت کشور روند ره به رشدی داشته است. طی دهه 55 – 65 که در برگیرنده جنگ تحمیلی نیز می باشد نرخ رشد جمعیت شهر موچش از 4 به 6/2 کاهش می یابد . این در حالی است که جمعیت کشور به دلایل ساختاری و سیاسی ، بالاترین میزان نرخ رشد خود را تجربه می کند. در دهه 65 – 75 نرخ رشد جمعیتی موچش و شهرستان کامیاران افزایش می یابد. در حالی که نرخ رشد جمعیتی استان و کشور به ترتیب 6/1 و 2 درصد کاهش می یابد. افزایش نرخ رشد جمعیت شهر موچش در این دهه در راستای افزایش نرخ رشد جمعیت شهرستان کامیاران است که از 8/2 به 16/3 درصد می رسد.

الف) میزان موالید خام :

میزان موالید به تعداد موالید زنده در هر 100 نفر جمعیت گفته می شود که در یک سال معین، مورد بررسی قرار گرفته است . موالید خام تنها یکی از موارد مؤثر بر تغییر جمعیت بوده است که نباید با میزان رشد اشتباه گرفته شود.

ب) میزان مرگ و میر:

میزان مرگ و میر که به آن میزان خام مرگ و میر گفته می شود، تعدادی موارد مرگ در 1000 نفر جمعیت در یک سال معیین را نشان می دهد. آمار خانه بهداشت شهر موچش نشان می دهد که از 3146 نفر جمعیت موچش در سال 1387 ، تعداد 70 نفر و از 3234 نفر جمعیت شهر در سال 1388، 110 نفر فوت کرده است که میزان مرگ مربوط به آن به ترتیب 2/2 و 4/3 می باشد.

ج) باروری:

باروری اشاره به متولدین زنده زنان دارد که کاملاً باروری خام که به معنای توان فیزیولوژیکی زنان دارد متفاوت است. باروری خود نیز مستقیماً به وسیله فاکتورهایی که تحت تأثیر عوامل گسترده اجتماعی و فرهنگی ، اقتصادی ، سلامتی و دیگر فاکتورهای محیطی قرار گرفته اند تعیین می شود.

د) افزایش نرخ رشد جمعیت:

در این مورد نرخ رشد معادل 2/3 درصد برای موچش پیشنهاد شده است. این فرض با توجه به ارتقای نقش و سطح اوان سیاسی شهر در تقسیمات و سلسله مراتب شهری، با وجود زمینه و سابقه تاریخی شهر، ارتقای سطح ارتباطی شهر در منطقه و رشد سطح کشاورزی به عنوان یک منطقه قوی قابل دستیابی و معقول است . در این فرض جمعیت موچش در سال 1399 به 4361 نفر و در سال 1404 معادل به 4886 نفر خواهد رسید.

ه) ثابت ماندن نرخ رشد به روال دوره گذشته :

نرخ رشد موچش طی دوره گذشته برابر با 99/1 درصد بوده است در صورتی که نرخ رشد فوق را برای دوره افق طرح ثابت در نظر بگیریم، در سال افق طرح {1399}جمعیت موچش به 4230 نفر خواهد رسید. این در صورتی که وضعیت اقتصادی موچش تا حدی تقویت شده ، جذب و دفع جمعیت آن به سطحی از تعادل برسد.

4- سواد جمعیت:

از جمله شاخص های توسعه یافتگی و عامل مؤثر برای اجرای برنامه های عمرانی و اقتصادی در ناحیه میزان درصد افراد با سواد و سطح آموزش افراد تحصیل کرده می باشد. طبق بررسی نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال 1385 نشان می دهد که از کل جمعیت شش ساله و بیشتر موچش بیشتر از 82 درصد با سواد بوده اند. این رقم برای شهر نوپایی چون موچش نسبتاً مطلوب و قابل قبول می باشد. درصد باسواد موچش برای زنان 8/76 درصد و برای مردان 6/88 درصد است. به طوری که در گروه سنی 75 ساله و بیشتر میزان باسوادی تنها 7/14 درصد است .

5-میزان و وضعیت مهاجرت موچش :

تحرک فضایی یا جابجایی مکانی و مهاجرت در بین سکونتگاهها ، اعم از مناطق شهری و روستایی یکی از پدیده های جمعیتی است که ریشه در مسائل اقتصادی و اجتماعی و سیاسی دارد. موچش از نظر جابه های مهاجرتی همچون اشتغالزایی ، امکانات و تسهیلات شهری، کیفیت زندگی بهتر … در آن حدی نیست که بتواند جاذب مناطق و روستاهای اطراف باشد؛ لذا مهاجراهای صورت گرفته به این شهر پایین می باشد و اکثر مهاجرینی که به این شهر آمده اند به منظور ارائه خدمت به ساکنین شهر می باشد و بیشتر آن ها معلم و نظامی و کارمند می باشند. بیشتر مهاجرتهای صورت گرفته به موچش از روستاهای اطراف شهر بوده است. از کل متولدین موچش در سال، 72 درصد آنها متولد روستاهای اطراف موچش هستند. این در حالیست که 26 درصد از کل مهاجرین موچش از شهرهای دیگر به موچش مهاجرت کرده اند.

6-فعالیت و اشتغال :

بر این اساس نرخ واقعی فعالیت یا نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت بالای ده سال شهر موچش در سال 1385 حدود 1/32 درصد بوده است. این نسبت به تفکیک مردان و زنان به ترتیب برابر 2/59 و 4/5 درصد بوده است. مشاهده می شود که نرخ مشارکت اقتصادی مردان حدود یازده برابر مشارکت اقتصادی زنان است و لذا یکی از پایین تر بودن نرخ مشارکت اقتصادی موچش پایین بودن نرخ مشارکت مردان در فعالیت اقتصادی است.

بخش سوم :

1- امکانات خدماتی

الف) خدمات تجاری : توزیع فعالیتهای تجاری واقع در موچش بیتنگر تمرکز عمده این فعالیت ها در مجاورت بلوار اصلی یا همان جاده بین شهری دهگلان – کامیاران می باشد و بیشترین کاربرد تجاری منطقه در بالای جاده به مساحت 1469 متر مربع واقع شده است و همچنین در محله های بالای کاریز و شهر زیبا چند واحد تجاری دایر می باشد و فقط در محله قلعه هیچگونه فعالیت تجاری وجود ندارد.

ب) خدمات فرهنگی : یک واحد فرهنگی در شهر به مساحت 56/1876 متر مربع در محله شهر زیبا واقع شده است و سایر محلات فاقد این کاربری هستند و با توجه به فاصله و شعاع دسترس ، توزیع نامناسب این کاربری را آشکار می سازد.

ج) خدمات درمانی: خدمات درمانی موجود در موچش شامل درمانگاه و مراکز بهداشتی است که توزیع آن ها در سطح محلات بیانگر آن است که برخی از محلات فاقد امکانات درمانی هستند. بیشترین متراژ این کاربری در محله شهرک زیبا قرار گرفته و سطحی معادل 15/6668 متر مربع را به خود اختصاص داده و سای محلات فاقد این کاربری هستند.

د) خدمات ورزشی : خدمات ورزشی موجود در شهر موچش شامل یک سالن چند منظوره و یک مجموعه ورزشی می باشد. توزیع این اماکن در سطح محله قلعه و شهرک زیبا واقع شده که این مسئله را نشان می دهد که توزیع این اماکن در سطح محلات بسیار نامناسب است و دو دو محله دیگر فاقد این کاربری هستند.

ه) فضای سبز {پارک} : موچش و محلات آن به لحاظ سطوح این کاربری از کمبود جدی برخوردار بوده و محلات قلعه ، کاریز، بالای جاده فاقد هر گونه امکانات فضای سبز می باشد و سطح فقط در محله زیبا دارای کاربری فضای سبز می باشد.

2- خصوصیات وموقعیت شبکه های تاسیسات شهری

الف)آب:

تاسیسات آبرسانی مجموع روستای مارنج وموچش درحال حاظر آب مورد نیاز 5000نفر از جمعیت این مناطق را تامین می کند شبکه اب موجود شهر موچش درحال حاظر 3200نفر از جمعیت این شهر را تحت پوشش قرار داده است که علاوه بر مصارف خانگی نیاز های عمومی .تجاری .صنعتی شهرموچش را تامین می کند قابل ذکراست که به دلیل تامین اب موچش فاقد فضای سبز دایر عمومی است وباغات وفضای سبز کشاورزی بااستفاده از منابع آب اختصاصی آبیاری می شوند با توجه به اینکه جمعیت تحت پوشش شبکه توزیع آب این شهر 3200نفر ومتوسط مصارف خانگی .عمومی وتجاری این شهر بترتیب8191.927.178متر مربع در ماه می باشد و مجموع مصارف فوق 9/96لیتر در روز به ازای هر نفر بوده است

ب) وضعیت فاضلاب :

هسته های اولیه شهر موچش به طور طبیعی در حاشیه رود خانه های منطقه که در واقع منابع اب سطحی سهل الوصول هستند و از شاخه های فرعی امیراباد محسوب می شوند تشکیل شده است در حال حاضر انتشار الودگی فاضلابی در تمام سطح شهر و در مجاورت کانون فعالیت های روز مره تمامی تمام اقشار مردم از کودکان تا بزرگسالان واحدهای مسکونی دیده شده است رود خانه هایی که شهر در ابتدا در حاشیه انها ایجاد شده بخصوص در فصول خشک سال به فاضلابروهای وسیع و روبازی تبدیل شده است که مناظر ناخوشایندی را در محدوده مرکزی شهر ایجاد کرده نموده بوی نامطبوع و ازار دهنده ایی از ناحیه این ابراهه در تمام سطح شهرمنتشر نموده است.

ج)تصفیه خانه فاصلاب موچش:

با توجه به اینکه شیب شهر به طرف رودخانه امیراباد می باشد بنابراین محل تصفیه خانه نهایی این فاضلاب رود خانه است و چون در نزدیکی موچش زمین مناسب برای تصفیه خانه فاصلاب به روشساده موجود نمی باشد لذا باید از روشهای مکانیکی و پیچیده تر یصفیه فاصلاب موچش استفاده نمود که در مقابل به زمین مساحتهای کمتری نیاز خواهد بود.

3- سیستم حمل و نقل

الف: جمعی یا عمومی :

در حال حاضر در سیستم درون شهری موچش تعداد 5 دستگاه تاکسی و دو تاکسی سرویس با مجموعاً 8 دستگاه سواری به امر جابجایی مسافران درون شهری می پردازند . این تاکسی ها در پیرامون محورهای اصلی شهر ایستگاههایی دارند و به چهار سوی جغرافیایی شهر تردد می کنند.

از سوی دیگر بر اساس آمار اعلام شده توسط مراجع زیربط 10 دستگاه مینی بوس کار جابجایی مسافرین بین شهری موچش و روستاهای اطراف را انجام می دهند . در ضمن لازم به ذکر است که این شهر دارای یک پایانه مسافر بری با مالکیت خصوصی می باشدکه دارای 30 دستگاه سواری است. جابجایی مسافرین بین شهر موچش دیگر شهرهای استان کردستان {سنندج – کامیاران – دهگلان} از طریق این پایانه انجام می شود.

ب: سیستم حمل ونقل خصوصی {شخصی}

سیستم ارتباطی با استفاده از حمل و نقل خصوصی در شهر موچش مانند اغلب شهرها بر اساس سیستم مبدأ و مقصد انجام می پذیرید. این امری است که در حمل ونقل عمومی کمتر اتفاق می افتد. رفت و آمدهای مسافرین از مبادی خود به مقاصد خود یک پروسه دو جانبه است. جانب اول این که دریک شهر اولاً کاربری در دو طرف خیابانهای احداث شده بر پا می شوند و در نتیجه هر مسیری خود نوعی مقصد و مبدأ است و لذا جریانهای سفر به سوی آن راه می افتند. دوم این که جریانهای ترافیک در حکت خود از مسیرها و نقاطی عبور می کند که بهم پیوستن آنها موجب احداث یک مسیر جدید است . این سیستم ارتباطی یعنی قرار داشتن دو گروه به عنوان مبدأ و مقصد در دو سر یک مسیر عنصر اولیه یک شبکه ارتباطی است که از قرار گرفتن چند فقره از آنها در کنار هم به وجود می آید.

4- حوزه نفوذ خدماتی

از روابط حوزه نفوذ عملکردی و روابط قضایی – اجتماعی بدست می آید که 29 روستا در حوزه نفوذ شهر موچش با مرکزیت دهستان امیرآباد واقع شده است که مجموع جمعیت آن ها 10396 نفر در سال 1385 بوده است. با توجه به تدقیق فضای به عمل آمده در تعیین روستاها آنها به صورت اقماری با مرکز مجموعه یعنی شهر موچش ارتباط دارند. البته با توجه به شرایط اجتماعی – فضای منطقه و همجواری با قطب اصلی خدماتی استان یعنی شهر سنندج و نزدیکی به شهرهای کامیاران و دهگلان این ارتباط واجد شدت و ضعف های است.

الف) حوزه نفوذ خدمات آموزشی : خدمات آموزشی مقاطع دبستان ، راهنمایی و دبیرستان را شامل می شود. در مقطع دبستان ، غیر از روستای کانی سواران تمامی روستاهای حوزه نفوذ دراری ساختمان و کادر آموزشی حوزه نفوذ می باشند . در مقطع راهنمایی 10 واحد آموزشی مختلط پسرانه و دخترانه وجود دارد. روستاهای فاقد مقطع راهنمایی معمولاً به نزدیکترین روستا یا بیشتر به شهر موچش برای تحصیل مراجعه می کنند. در این راستا شهر موچش با برخورداری از دبیرستانها و هنرستانهای شبانه روزی مجموعاً 324 دانش آموز را از روستاهای حوزه نفوذ پذیرا شده است .

ب) حوزه نفوذ خدمات بهداشتی – درمانی : خدمات بهداشتی – درمانی موجود در حوزه نفوذ شامل 11 خانه بهداشت بوده و تنها دومرکز بهداشتی – درمانی در روستاهای خامسان و پنیران مستقر هستند. این دو مرکز خانه بهداشتهای تعدادی از روستاهه را تحت پوشش قرار داده و بقیه عمدتاً تحت پوشش مرکز بهداشتی – درمانی شهر موچش و در رده بالاتر شهر سنندج می باشند. قاعدتاًٌ به دلیل ضعف خدمات درمانی و کمبود پزشک متخصص در شهر موچش، ساکنین روستاهای حوزه نفوذ و حتی خود شهر نیز به حوزه سنندج مراجعه می کنند.

ج) حوزه نفوذ خدمات مذهبی : عملکرد این خدمات به دلیل وجود آن در روستاهای حوزه نفوذ در حد صفر بوده و عملاً هیچگونه ارتباط عملکردی برای این نوع خدمات تعریف نمی شود.

د) حوزه نفوذ خدمات تجاری :

خدمات تجاری حوزه نفوذ محدود به مغازه های خرده فروشی و قصابی می باشد. از این لحاظ 19روستای حوزه نفوذ دارای مغازه های خرده فروشی می باشند. البته مغازه های خرده فروشی تمها در سطح اندک و بسیار پایینی مایحتاج روزانه اهالی خود را تأمین می کنند و اهالی برای جبران کمبود، بیشتر به شهر موچش و قطب تجاری و خدماتی شهرستان یعنی شهر سنندج بدلیل نزدیکی مراجعه می کنند. با توجه به سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1385 از 32 روستای تعیین شده به عنوان حوزه نفوذ موچش ، تنها 16 روستا اولویت اول مرکز خرید خود را شهر موچش قید کرده اند.

بخش چهارم : بررسی کالبدی – فیزیکی موجود در روستا

1- وضعیت کالبدی- فیزیکی :

موچش به دلیل تاریخچه نسبتا طولانی و تنوع فرم ومرفولوژی در بخش های گوناگون .تنوع نسبی ساکنین و بنیادهای فرهنگی اجتماعی انان وعواملی از این قبیل دارای یک الگوی اجتماعی –ذهنی قوی است که در آن محدوده ها منفصل ولی مشخص و قابل شناسایی است .

تاریخچه واقعی موچش امروز بر ما پوشیده است و تنها نشانی از گذشته ان بر به صورت تپه ای از خاک که در خود هزاران خانه ویران دارد باقی مانده است که از قدیم الایام در میان اهالی به صورت سینه به سینه نقل شده که موچش دارای قلعه ای بوده است وامروزه ان تپه به اسم قه لا مشهور است .

در این قلعه تاریخی طایفه ای به نام گبر(زردشتیان) می زیسته اند.

هسته اولیه پیدایش شهرقلعه تاریخی در وسط آبادی است که اولین سکونتگاه بوده است . بافت قدیمی شامل ساختمانهایی جای مانده مراحل گسترش تاریخی شهربوده اندکه از قسمت جنوب وجنوب غرب قلعه شروع شده است و به سمت شمال و شمال شرق قلعه ادامه پیدا کرداین ساختمانها همگی به پیرویت از مرکزیت مسجد عبدالله عمران ساخته اند امرزه از بقایای ان بافت یک کوچه اصلی باقیست که از طرف شرق و شمال شرق شروع شده و به انحنای دایره وار به غرب قلعه می پیوندد.

سالهای سال بافت متمادی موچش همین بوده و « مرحوم میرزا حبیب » جزء اولین کسان بوده است .و بعد از ایشان دیگران نیز اقدام به این کار کرده اند .به طوریکه در اوایل انقلاب چهار طرف قلعه را منازل و ساختمانهای مسکونی فرا گرفت ومرحله دوم توسعه بخش مرکزی شهر اطراف مسجد شکل گرفته است .

مرحله بعدی توسعه در اطراف هسته اولیه در فاصله دو جاده اصلی و قدیمی شهر در قسمت شمال غرب و غرب و جنوب غربی شهر شکل گرفته است. مرحله اخر توسعه جدید شامل قسمت های شمال شرقی و جنوب و شرق شهر می باشد و ساختمانهای این شهر اغلب نوساز هستند.

2- محاسبه سطوح کاربری مورد نیاز

الف) کاربری مسکونی:

عمده ترین اراضی در شهر در اراضی دایر ساخته شده عمدتا به کاربری مسکونی تعلق دارد.کاربری مسکونی در شهر با سیما ومنظر خاصی در اشکال وگونه های متفاوت دایر گردیده است به طوری که بافت متفاوت ومتراکم وفشرده در قسمت های تازی تاسیس شده به چشم می خورد.با توجه به برداشت های میدانی در شهر موچش و به استناد ضوابط و مقررات وعناوین فعالیت های کارکردی کل سطح کاربری موچش 35/170028 متر براورد شده است و از نظر تعداد واحد به 809 قطعه مسکونی بالغ می گردد و در کنار کاربری مسکونی کاربری مختلط واقع شده که کاربری مسکونی با54/193039 متر مربع وجهت فعلی شهر3406 نفر سرانه این کاربری 68/56 متر مر بع را به خود اختصاص داده است.

ب) کاربری تجاری :

کاربری تجاری به عنوان منبع اقتصادی شهر واقع شده و در دو قالب عمده فروشی و خرده فروشی خلاخصه می شود. بخش عمده ای از اراضی تجاری شهر بر روی محور اصلی دهگلان –کامیاران و معابر اصلی قرار گرفته است در کل مساحت این کاربری 30/1830 متر مربع و بر اساس محاسبه سطوح سرانه کاربری تجاری 54./. متر مربع می باشد وبا توجه به جمعیت شهر یرانه فوق مطلوب به نظر می رسد وضمنا این کاربری 14./.از کل مساحت محدوده شهر موچش را به خود اختصاص داده است.

ج) کاربری آموزشی:

از مجموع کل مساحت اموزش شهر موچش سطحی معادل 89/85548 متر مربع با سرانه ای به ازای هر نفر 19/25 متر مربع را به خود اختصاص داده است در شهر موچش مرکز مستقل مهد کودک وجود ندارد و مرکز اموزشی به نام ابتدایی 80/3172 متر مربع با سرانه ا یی 96/. متر مربع و سه مرکز اموزشی مقطع راهنمایی با مساحت 98/9714 متر مربع با سرانه ایی معادل 85/2 متر مربع یک مقطع اموزشی و دبیرستان 65/7409 متر مربع با سرانه ایی 18/2 متر مربع به ازای هر نفر را به خود اختصاص داده و شهر فاقد مرکز اموزش عالی می باشد.

د) کاربری بهداشتی:

با توجه به اهمیت کاربری بهداشتی به عنوان شاخص توسعه شهری می توان گفت در وضع موجود شهر موچش با کمبود این کاربری مواجه است همچنین باید گفت با رونق زندگی شهری و استفاده بیشتر از وسایل بهداشتی و حمام در منازل سطح مطلوب استفاده از مراکز بهداشتی عمومی در این گروه کاهش می یابد لیکن باز این مراکز بهداشتی عمومی جزء ضروریات یک شهر می باشد.

ه) کاربری مذهبی:

موچش در وضع موجود دارای چهار مرکز مذهبی است کل کاربری مذهبی 22/2256 متر مربع است که به توجه به جمعیت فعلی شهر سرانه این کاربری 66/. متر مربع است می توان گفت شهر از لحاظ کاربری دارای کمبود خاصی نمی باشد.

کاربری فرهنگی:در حال حاظر موچش یک مرکز فرهنگی به مساحت1877 متر مربع با سرانه ایی به ازاء هر نفر 55/. متر مربع وجود دارد.

و)کاربری ورزشی:

موچش در وضع موجود دارای دو واحد اموزش است.که سطحی معادل 4552 متر مربع را به خود اختصاص داده است یرانه این کاربری معادل 34/1 متر مربع را به ازای هر یک از شهروندان را به خود اختصاص داده است.

ز)کاربری فضای سبز:

یکی از مهمترین کاربری شهری پارک ها و فضای سبز است در موچش پارک ها وفضای سبز سطحی معادل 9363 متر مربع را در بر گرفته اند وبا این سطح سرانه فضای سبزبرای هر نفر از جمعیت شهر75 /2 متر مربع است با توجه به سرانه استاندارد که حداقل سرانه هر متر مربع فضای سبز 12-9 متر مربع قرار دارد بنابراین سطح فوق دارای کمبود است.

خ)کاربری اداری:

سطح کل کاربری اداری و انتظامی موچش 81/45338 متراین کاربری برای هر نفر به ازاء 31/13 متر مربع بوده است با توجه به مرکزیت دهستان احداث بودن شهر برای کلیه ادارات واحد اداری ایجاد شده و تعداد کل ادارات و مراکز اداری جمعا 19 واحد ساخته شده از کل بافت شهر موچش را اشغال کرده است.

3- کیفیت مساکن:

الف) بافت قدیمی شهر موچش:

بافت قدیمی شهر به دور قلعه در طول سالیان گذشته شکل گرفته وبا گذر زمان و رو به دوران اسلام باعث درون گرا شدن خانه هادر این محدوده شده به طوری که فضای باز غالبا درمرکز پلاک های مسکونی واقع شده است واحد مسکونی بافت قدیم موچش دارای دو نوع فضا می باشد.1فضای انسانی 2فضای شغلی.عمده ترین مصالح به کار گرفته شده دربنا عبارتند ازبیتر چوبی.سنگ بوم آور ونمای کاهگل

ب) بافت میانی:

دراین بافت معمولا فضای مسکونی دریک طرف قراردارد وفضای باز خانه مقابل ویاجنب عیان مسکونی قرار داردوگاهی سرویس های بهداشتی داخل حیاط استقرار یافته است مصالحی که دراین گونه ساختمان به کار میرود شامل اجر.آهن. چوب وسنگ بوم است.

ج) بافت جدید:

امروز بافت های جدید شهری کاملا برنامه ریزی شده هستند به طوری که طرح وپلان و حمل قرار گیری بیشترعناصره شهری پیش بینی شد است درساخت جدید شهرکاملاازضوابط و مقررات ساختمانی پیروی کرده وهرکدام از آنها دارای نقشه می باشند ساخت بافت های شهر به صورت شمال جنوبی ساخته شده است و برخلاف بافت های قدیمی که کاهگلی است نمای بافت جدید اکثرا سنگ هستند.

4- نوع مالکیت در منطقه موچش

الف) خصوصی: با توجه به وجود بیشترین تعداد واحد مسکونی ، تجاری،تجاری – مسکونی و اراضی زراعی در سطح شهر ، این دسته از مالکیت جایگاه خاصی را به وجود آورده است. در مجموع 1147 واحد یا قطعه در شهر موچش دارای مالکیت شخصی است که بالغ بر 2/905723 متر مربع را به خود اختصاص داده است.

ب‌) مالکیت دولتی: در این دسته از مالکیت کلیه کاربری های اداری ، آموزشی، انتظامی و خوابگاهی دراختیار دولت است. بر اساس محاسبات تعداد قطعات 37 و مساحت آن 47/150848 متر مربع است. از نظر توزیع مکانی بیشتر این کاربری در شهر زیبا واقع شده است.

ج‌) مالکیت عمومی: این دسته از از مالکیت ها در شهر در برگیرنده کاربردهای عمومی از جمله پارک و فضای سبز و شهر بازی، شبکه راه ها و تجهیزات شهری است که عموماً حفظ و نگهداری آن دراختیار و مسئولیت شهرداری ها و معمولاً مردم استفاده کننده از این کاربری هستند و از لحاظ محاسبات حدود 7/0 درصد از کل مساحت شهر موچش را به خود اختصاص داده است.

5- وضع کمی و کیفی تجهیزات شهری :

الف) ایستگاه سوخت گیری : موچش در حال حاضر دارای یک ایستگاه سوخت گیری می باشد که در وروی شهر از سمت دهگلان با مساحت تقریبی 2212 متر مربع قرار دارد. با توجه به حجم وسیله نقلیه می توان گفت که این جایگاه جوابگوی نیازهای شهری می باشد و از لحاظ کمی مشکلی در بر طرف کردن نیازهای ساکنین شهر موچش ندارد. عمدع ترین کمبود در این زمینه در شهر موچش عدم جایگاه سوخت گیری مخصوص CNG برای وسایل نقلیه گاز سوز می باشد.

ب)گورستان و غسالخانه: در حال حاضر موچش دارای یک قطعه گورستان به مساحت 12400 متر مربع در محل کاریز در بخش جنوب شرقی میدان اصلی شهر می باشد که بنا به نظر به نظر شهرداری نیاز اکثر شهروندان شهر را مرتفع می سازد و آمار دقیقی از تعداد دفن شدگان دراین گورستان در دست نیست.

ج) آتش نشانی : موچش دارای یک ایستگاه آتش نشانی در موطه ساختمان اداری شهر می باشد. در طی سال گذشته 2 مورد و در دو سال گذشته 8 مورد آتش سوزی رخ داده است. در حال حاضر دو نفر به عنوان راننده و یک نفر به عنوان کارگر در آتش نشانی موچش مشغول به کارند. عمده ترین مشکلات این سازمان کمبود نیروی انسانی آموزش دیده و توانمند و کمبود امکانات و ادوات و ابزار اطفاء حریق و امداد رسانی می باشند.

د) دفع زباله: بنابر اظهارات شهرداری در شهر موچش روزانه حدود 2 تن زباله جمع آوری شده . سیستم جمع آوری زباله در سطح شهر به صورت دستی انجام می شود و پس از جمع آوری از سطح شهر این زباله ها به محل زباله موچش در خارج از محدوده شهر در فاصله ده کیلومتری شهر در ممحور موچش – سنندج ، دره روستای کانی سواران منتقل شده و سوزانده می شود. شهرداری موچش جمع آوری زباله را به بخش خصوصی واگذار کرده است. عمده ترین مشکلات شهرداری در این زمینه کمبود اعتبارات جهت خرید ماشین آلات جمع آوری زباله می باشند.

بخش پنجم: راهبردهای توسعه اقتصادی

1-اوضاع کلی اقتصادی موچش:

الف) بررسی وضعیت اقتصاد کشاورزی موچش:

براساس امارهای مربوط به بخش کشاورزی نشان می دهد که مجموع اراضی زراعی تابعه موچش حدود560 هکتار بوده که ازاین 4 /90درصد آبی و 6/9درصد به صورت دیم بوده است.بیشترین محصولات زراعی این شهر شامل گندم آبی آفتابگردان و گندم دیم ونخود و عدس می باشد در بعصی ماشین الات کشاورزی این شهر از وجود21دستگاه تراکتور رمانی 4سیلندر برخوردار می باشد لازم به ذکر است که تعداد کل بهره برداران کشاورزی آن350نفروتعداد دامداران ان70نفر می باشد.از امکانات ابی این شهر می توان به رودخانه دلشمی امیراباد وشاخه فرعی گاورود و7واحدجوی آب کشاورزی اشاره کرد ودرمورد برخوردای از مجتمع دامداری ومرغ داری اشاره کرد.درحوزه موچش 20واحددامداری سنتی و50واحد مرغداری صنعتی اشاره کرد که با ارزش65هزار قطعه در هردوره ازمهمترین آتی تلاش در جهت افزایش تولید محصولات کشاورزی ودامی وکاهش ضایعات کشاورزی می باشد.

ب) برسی وضیعت اقتصادصنعت ومعدن موچش:

نگاه به وضعیت شهر موچش نشان می دهد که بخش صنعت به طوره کلی فاقد سهم کلی اقتصادشهر است.به طوری که این شهر فاقد هر گونه شهرک صنعتی بوده وبراین اساس هیچ گونه کارگاه صنعتی درسطح شهر فعالیت نداشته وارزش افزوده بخش صنعت در اقتصاد شهرتقریبا درحد صفر است بیشترین سهم صنف برابر با58/15درصدومربوط به اتحادیه یدکی وتعمیر کاران اتومبیل وکمترین سهم برابر35درصدو مربوط به اتحادیه کلوب ورزشی است .

ج‌) بررسی وضعیت اقتصاد بخش خدمات موچش:

به طور کلی شهر موچش با توجه به عدم وجود کارگاه های صنعتی و صرف نظر از بخش کشاورزی مبتنی برفعالیتهای بخش خدمات بوده است نگاهی به آمارصنفی تجاری فعال در موچش نشان می دهد که از276واحد تجاری فعال درسطح شهر17واحد دربخش واحدهای مرتبط با صنعت.25واحد متبط با کشاورزی و234واحد باقیمانده فعال در زیرمجموعه های بخش خدمات بوده اند.نگاهی به وضیعت اقتصادی خانوارهای شهر موچش نشان می دهد که هم اکنون در سطح شهر تعداد816خانوار مشغول فعالیت می باشد که مجموع جمعیت انها 3146 نفر می باشد از کل شاغلین به ترتیب 138 نفر به بخش کشاورزی و 207 نفر در بخش خدمات و103 نفر در بخش صنعت و معدن فعالیت کرده اند .

د‌) میزان اشتغال و بیکاری جمعیت فعال :

بر اساس نتیاج سرشماری سال 1385 نرخ بی کاری شهر موچش 4/1 درصد بوده است که در مقایسه با میانگین نرخ مذکور در مناطق شهری بسیار نرخ مناسب و پایینی می باشد.تقریبا از هر 72نفرجمعیت موچش یک نفر در فرایند جستجوی کار و شغل نا موفق بوده است. نرخ بیکاری به تفکیک زنان و مردان به ترتیب3/1 در برابر 7/2 بوده است نرخ بیکاری در میان زنان شهر موچش بسیار بوده است که نشان دهنده پویایی نسبی اقتصاد شهر در و جذب و ایجاد فرصت های شغلی مناسب است.