شهر بناب مرند

بناب مرند (بناب جدید)[3] یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در بخش مرکزی شهرستان مرند واقع شده‌است. این شهر در 10 کیلومتری شرق مرند و 72 کیلومتری شمال غرب تبریز قرار گرفته‌است.

بناب مرند در تاریخ 17 تیر 1383 خورشیدی از روستا به شهر ارتقا یافته و هم‌اکنون از لحاظ رتبه‌بندی شهرداریها، دارای درجهٔ یک است.[1] این شهر از سمت شمال به زنوز، از سمت جنوب به صوفیان، از سمت شرق به ورزقان و از سمت غرب به مرند محدود شده‌است.

بناب مرند دارای پیشینه‌ای تاریخی است. منطقهٔ تاریخی «آلادر» گورستان‌های متعدد تاریخی را در خود جای داده‌است. در سال‌های اخیر گروهی از افراد این گورستان‌ها را به طور غیرمجاز حفاری کرده و آثار تاریخی آنرا به سرقت برده‌اند.

آب و هوای بناب مرند معتدل رو به سرد بوده و به دلیل اعتدال هوا، باغ‌های بسیاری در این شهر پدید آمده‌است. در فصل بهار و به ویژه در ماه‌های اردیبهشت و خرداد، شمار بسیاری از گردشگران از این شهر بازدید می‌کنند.

محتویات

1 وجه تسمیه
2 مردم
2.1 جمعیت
3 تاریخ و مناطق تاریخی
3.1 تاریخ معاصر
3.2 تاریخچه آب شرب بناب
3.3 گورستان تاریخی بناب مرند
3.4 مسجد جامع بناب جدید
3.5 ساختمان مسجد
3.6 آتش سوزی در مسجد
3.7 علم‌های مسجد
4 مشاغل
4.1 صنعت در بناب مرند
4.2 امکانات شهر
5 جشنواره زعفران بناب مرند
6 جای‌های دیدنی
6.1 دره آلادر
6.2 سد بناب جدید
6.3 آقچا قاپی
6.4 کوه‌های بناب جدید
7 آموزش
7.1 آموزش عمومی
7.2 آموزش عالی
7.2.1 کتابخانه عمومی بناب مرند
7.3 مشاهیر بناب جدید
8 سیاست
8.1 شهرداری
9 گالری تصاویر بناب جدید
10 منابع
10.1 پیوند به بیرون

وجه تسمیه

بناب مرند یکی از مناطق باستانی در خطه شهرستان مرند می باشد. در خصوص نام ین شهر مطرح است که در گذشته این شهر در منطقه دارای خانه و ساکنین زیادی بوده است به طوری که بقایای این خانه ها در منطقه قره اولدورن (در زبان محلی ترکی) هنوز باقی است و لذا بدین جهت در زبان محلی در ابتدا مین ائو (به فارسی= هزار خانه) که نشان دهنده خانوار زیاد این شهر می باشد نام گرفته بود که به مرور بین ائو نیز که به همان معنی است نامیده شده است و سپس در طول تاریخ در پی خلاصه سازی و روان سازی این اسم به تدریج به بیناب و بناب تغیر نام یافته است.

دیگر نظریه ای که در باره نام این شهر مطرح است به دوران حکومت [ضحاک] بازمیگردد و با توجه به این نظریه در گذشته دور در منطقه آلادر و آقچا قاپی سربازان ضحاک به لحاظ موقعیت استراتژیک منطقه مستقر بودند و چون یکی از القاب ضحاک بیوراسب یعنی دارنده هزار اسب می باشد و در زبان ترکی ببن آت نیز به همین معنی می باشد لذا در طول گذر تاریخ این نام به بیناب تغییر یافته است. همچنین با توجه به وفور اسب در این منطقه چنین نامی دور از انتظار نخواهد بود.

اما از سوی دیگر نظراتی در خصوص نام بِناب مطرح است و آن را بُناب تلفظ می نمایند که برگرفته از ریشه فارسی( بُن + آب ) به معنی ریشه آب می باشد مطرح است و اینگونه برداشت می شود چون آب در این منطقه وفور دارد لذا نام بُناب از این روست اما در رد این نظریه محققین تاریخ با استدلال به اینکه اولاً در این منطقه مردمان ترک زبان ساکن هستند و نامگذاری این مکان با نامی فارسی دور از انتظار است و در هیچ کجا رواجی ندارد. همچنین فرض پر آب بودن منطقه از این جهت رد می گردد که بناب در گذشته دور منطقه کم آبی بوده است و بقایای زمین های کشاورزی که بدلیل نبود آب در بناب در مسافت های دور از این شهر و در دامنه کوه ها به دلیل وجود آب باران و … وجود دارد حاکی از این امر است و در طی دوره های جدید است که با احداث متور های آبی و استخراج آب های زیر زمینی این منطقه در میان همسایگان خود به پرآبی مشهور گردیده است.

نام این شهر قبل از تبدیل شدن به شهر، بناب بود که پس از شهر شدن آن در سال 1383 به بناب جدید تغییر یافت اما پس از 8 سال از آن تاریخ در 25 تیر ماه سال 1391 وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی بنا به پیشنهاد وزارت کشور و به استناد ماده(13) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری -مصوب 1362- با تغییر نام شهر “بناب جدید” از توابع بخش مرکزی شهرستان مرند در استان آذربایجان شرقی به “بناب مرند” موافقت کرد و رسماً نام این شهر به بناب مرند تغییر یافت.[4]
مردم
جمعیت

جمعیت بناب مرند در سرشماری سال 1385 خورشیدی بالغ بر 4٬430 نفر بوده که از این تعداد، 2٬095 نفر مرد و 2٬335 نفر زن بوده‌اند. هم‌چنین شمار خانوارهای این شهر در این سال بالغ بر 1٬236 خانوار بوده‌است.[2] مردمان بناب مرند با ظاهری ساده و پوششی معمولی می‌باشند و اغلب در کار کشاورزی و دامداری می‌باشند. ساکنین این شهر کلاً مسلمان شیعه می‌باشند و به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌نمایند.
تاریخ و مناطق تاریخی
تاریخ معاصر

شهر بناب مرند در سال 83 از روستا به شهر تبدیل شدو قبل از آن روستا بود و نامش روستای بناب بود و در میان عموم مردم شهرستان مرند به بناب مرند مشهور بود. بهنگام شهر شدن این روستا به دلیل شباهت نام این روستا با نام شهر بناب که مرکز شهرستان بناب در نزدیکی مراغه است به ناچار نام این روستا از بناب به بناب مرند تغییر یافت. روستای بناب مرند مرکز دهستان بناب بود که از روستاهای همجوار بناب تشکیل می‌شد. این روستا در سال‌های قبل از انقلاب ایران ظاهری کاملاً ساده و روستایی داشت به طوری که از چندین کوچهٔ اصلی و یک میدان مرکزی تشکیل شده بود در این میدان یک برکه بود که عموم مردم روستا از آن استفاده می‌کردند و به دلیل وجود درختان نارون بزرگ در این میدان، از آن در زبان محلی ترکی به «قره آغاج دیبی» یاد می‌شد و در سالیان اخیر نام این میدان ابتدا «میدان ولیعصر» و سپس به «میدان امام حسین» تغییر یافته ولی باز نام «قره آغاج» در میان بومیان این شهر رایج است. در آن زمان روستای بناب دارای 5 محلهٔ اصلی به نام‌های «چیل خوروز» در سمت غرب میدان، «یوخاری چوچه» در سمت شرقی میدان، «قاسملو» در جنوب میدان، «ملک لو» در شمال شرق میدان و «آشاغی کوچه» در شمال غرب میدان قرار دشتند. امروزه دیگر اثری از برکه و درختان نارون در میدان مرکزی بناب باقی نمانده‌است. بعد از این که بناب به شهر تبدیل شد و شهرداری در آن استقرار یافت، در میدان مرکزی آن یا همان «قره آغاج دیبی» در زمان شهردار نخست (مهندس مومنی)، کوزه‌ای عظیم در وسط میدان ساخته شد و از آن به عنوان مرکز شهر و نماد آن استفاده شد ولی به علت بزرگی کوزه و جا گیر بودن آن چندان با استقبال مردم روبه رو نشد تا اینکه در زمان شهردار دوم یعنی مرحوم مهندس طهمزی این کوزه از وسط میدان برداشته شد و به سد بناب برده شد و بعد از آسفالت کاری میدان، حوض آبی در وسط میدان ایجاد شد که بیانگر همان برکهٔ اولیه بود و در وسط حوض مجسمه‌ای از گل‌های زعفران قرار داده شد که نمادی باشد بر زعفران خیز بودن این شهر که در حال حاضر نیز این حوض و زعفران نماد میدان مرکزی بناب یا به عبارتی میدان امام حسین می‌باشد. در زمان شهردار نخست طرح هادی در بیشتر محله‌های بناب اجرا شد و در زمان شهردار دوم این محله‌ها آسفالت شدند ولی با این وجود بیشتر محله‌ها و خیابان‌های این شهر هنوز خاکی هستند و بافت روستایی خود را حفظ کرده‌اند.
میدان امام حسین«قره آغاج دیبی»
تاریخچه آب شرب بناب

در گذشته لوله کشی آب در بناب وجود نداشت و مردم بناب برای تامین آب مورد نیاز برای خود و دام‌های خود اقدام به ایجاد محل‌هایی برای ذخیره و استفاده آب کرده بودند این محل‌ها یکی انبار آب بود که در هر محله یکی دوتا وجود داشت و مردم ابتدا آب رودخانه‌ها را به درون این انبارها هدایت می‌کردند و بعد از ته‌نشین شدن گل و لای آن از آن برای آشامیدن استفاده می‌کردند که از این انبارها می‌توان به ته زه انبار،عاشیق حسن انباری، ملک لو انباری، حاج علی‌اکبر انباری، قاسملو انباری اشاره کرد. مکان‌های دیگری که برای نگه داری آب استفاده می‌شد سوقّاغا نام داشت که آب آن‌ها نیز همانند انبارها از آب رودخانهٔ یوخاری آرخ که از آجی قاپی می‌آید تامین می‌شد ولی ز آب سوقّاغا برای دام‌ها استفاده می‌شد. چندین سال بعد مردم اقدام به ایجاد منبع آب در قسمت جنوبی بناب نمودند و سپس آب چشمه زیلبیخ را که در کوه‌های جنوبی بناب بود با استفاده از لوله کشی به این منبع آب هدایت کردند و سپس آب را از منبع آب به داخل شهر لوله کشی کردند. ولی این لوله کشی آب فقط برای محله‌ها انجام گرفت و به داخل خانه‌ها لوله کشی انجام نشد. و مردم محله‌ها برای تامین آب خود در کنار این شیر آبی که در محله‌ها وجود داشت به نوبت می‌ایستادند و از آن استفاده می‌کردند. ولی بعدها با کاهش آب چشمه زیلبیخ، اینبار آب چشمه «هف چشمه» به داخل منبع آب هدایت شد و چند سال پس از آن لوله کشی آب به داخل خانه‌ها نیز انجام شد و تا به امروز آب بناب از این چشمه تامین می‌شود. ولی در سال‌های اخیر به خصوص بعد از اینکه بناب به شهر تبدیل شد و سازمان آب و فاضلاب در این شهر استقرار یافت به علت اینکه دیگر آب چشمه «هف چشمه» کفاف مصرف ساکنین را نمی‌دهد سازمان آب و فاضلاب بر آن شد تا برای تامین آب شرب اهالی اقدام به احداث موتورهای آب نمایدتا در مواقع کاهش آب چشمه از آنها استفاده نماید.