سهند نام قله‌ای در شمال شهرمراغه واقع در استان آذربایجان شرقی ایران است.
مشخصات کوه : ارتفاع : 3707 متر مکان : شمال غربی ایران ارتفاع نسبی : 1826 متر گونه : آتشفشانی مطبق
آخرین فوران : ناآشکار، احتمالا دوران هولوسن
رشته کوه سهند به عنوان عروس کوهستانهای ایران مشهور است . دامنه های سر سبز و چشمه های روان آن بسیار دل نواز هستند . این رشته کوه در شمال مراغه واقع بوده و بلندترین قله آن جام نام دارد . سهند و جام دو قله به هم چسبیده این رشته کوه می باشند.چشمه ای در قله این کوه وجود دارد که تقد س خاصی برای آن قائلند
سهند در باورهای آیینی اسطوره شناسی جایگاه برجسته‌ای دارد، به نظر برخی از محققان کوه سهند همان کوه اسنوند است که در اوستا آمده و زرتشت در آنجا با الهه آبها گفتگو کرده است. سهند رشته‌ای از جبال البرز است که در شمال مراغه و از غرب به شرق کشیده شده و بلندترین قله آن 3710 متر ارتفاع دارد.
قسمت اعظم سهند در سال پوشیده از برف است. دامنه‌های سهند در طول سال پوشیده از گل و ریحان و لاله واژگون بوده و این امر جلوه‌های بدیعی از طبیعت را در برابر چشم گردشگران به تماشا می‌گذارد.
دامنه کوه سهند در مراغه گردشگاهی سرشار از طراوت و نعمت برای گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت است.
جاذبه‌های گردشگری و دامن سرسبز و پربرکت کوه سهند هر سال میهمانان و گردشگران زیادی را پذیرا شده و آنان را از نعمات خود بهره‌مند می‌کند.
کوه سهند با دامنه‌های سرسبز و پر از گل و ریحان خود شامه نواز گردشگران و میهمانان نوروزی بوده و برای صعودکنندگان خاطره‌ای خوش را به یادگار می‌گذارد.
این کوه همواره محلی مناسب و سرسبز برای گردش و تفریح مردم شهرهای آذربایجان شرقی و غربی و گردشگران و مسافران این شهرها به ویژه شهرستان مراغه است.
شقایق‌های صحرایی و آلاله‌های روییده شده در دامنه‌های این کوه که از جمله گونه نادر لاله واژگون هستند، منظره جالبی را برای گردشگران و میهمانان تداعی می‌کند.
وجود 185گونه پرنده بومی و مهاجر ، وجود پستانداران متعدد و گونه‌های متنوع و نادر گیاهی و آبزی ، دامنه سهند و جلگه‌های آن را به زیستگاهی مهم برای حیات وحش تبدیل کرده و دیدن هر کدام از این مناظر برای گردشگران جالب و خاطره انگیز است.
کوه سهند علاوه بر جاذبه‌های دیدنی موجب رونق کشاورزی ، دامداری و کندو داری در این منطقه شده و سرسبزی قسمت زیادی از آذربایجان شرقی و مراغه مدیون این کوه است.
وجود چشمه‌های متعدد در قله و دامنه‌های آن که مشهورترین آنها” قرخ بلاغ ” گوموش بلاغی” ، “پری” و ” گوران بلاغی” است ، طراوت و لطافت را به مراغه ارمغان داده و موجب سیرابی درختان ، باغات و مراتع این شهرستان می‌شود.
کوه سهند با 130هزار هکتار مراتع ییلاقی علاوه بر سرسبزی دارای گونه‌های گیاهی خوش خوراک مثل شبدر و یونجه بوده و دامنه‌های آن مرتع و چراگاه بسیار مناسبی برای دام‌های دامداران ، ایلات و عشایر منطقه است.
دامداران منطقه و عشایر استان‌های آذربایجان شرقی و غربی هر سال برای ییلاق گذرانی و تعلیف دام به دامنه‌های کوه سهند کوچ میکنند.
دامنه‌های این کوه به علت داشتن گل‌های فراوان بهترین محل جهت تولید عسل بوده و عسل تولید شده در این منطقه از شهرت ویژه‌ای برخوردار است.
سرمای زیاد در طول مدت زمستان و برف زیاد در این کوه مانع رشد درختان و درختچه‌ها شده ولی تیره‌های مختلف گیاهی که همگی به صورت علفی پایا و یک ساله هستند ، در مراتع و چمن‌زارهای سهند به وفور یافت می‌شود.
قله سهند وجام
قله سهند وجام/ دوقله ای که دست در گردن هم دارند،با سرهای بر افراشته : برای رسیدن به این قله ها ،پس از رسیدن به شهرستان مراغه، یکی از شهر های استان آذربایجان شرقی با حرکت از حوالی راه آهن بطرف هشترود،که با عبور از روستاهای داش آتان ،مردق،سرگیز ه،میمونق-به” کورده ده می رسیم- جاده آسفالته تا کورده ده ادامه می یابد،که در دو طرف این جاده باغهای گردو،سیب،گیلاس…دیده می شود
در انتهای ده پلی کوچک بر روی رودخانه دیده می شود. جاده خاکی از این نقطه شروع می شود که با کمی شیب وسر بالا وسنگلاخی باپیچ وخم های بلند که در ادامه به گردنه می رسد.جاده ای طولانی ار میان تپه ماهورها ودشت بطرف “قیخ بولاغ”می رود ،وسیله نقلیه سواری ومینی بوس …تا دامنه قله ونزدیک چشمه می رود- در مسیر وچشم انداز دشت دامنه” سهند چند کلبه سیمانی وچادر عشایر دیده می شود –صبح که از مراغه حرکت کنی ،حدود ظهر به کنار چشمه قیخ بولاغ وکنار دیوار وجای گاه سیمانی می رسیم .در دامنه ،بطرف شمال که نگاه می کنیم یال وقله های سهند وجام خیلی دور نیستند ،از سمت چپ چشمه واز شیب جنوبی بطرف راه پاکوب وشمال غربی به قله سهند می رسیم .پشت یال دشتی وسیع دیده می شود با ادامه مسیر از روی یال وراهی سنگلاخی بطرف شمال شرقی می رویم ،در بین دو قله یک سنگ قبرسیمانی دیده می شود ،ادامه شیب سر بالایی به قله جام می رسد .در بالای قله میله ای وسنگ چین بزرگی قرار دارد ،داخل یکی از این سنگ چین ها چاهی پر آب دیده می شود – سنگ چین بالای قله برای توقف وشب مانی مناسب است .در شرایط مناسب از چشمه تا قله اول وسپس دوم در حدود 3-4 ساعت طول می کشد . مناظر دور دست از بالا خیلی زیباست از مسیر جنوبی که به قله جام نزدیک تر است وراهی پاکوب دارد ،به طرف پایین وچشمه قیخ بولاغ سرازیر می شویم .برای رسیدن به قله سهند می توان از جاده هشترود به خراجو واحمد آباد که طولانی تر است ،هم استفاده کرد.ضمنا از کورد ده تا مراغه حدود 35 کیلو متر است .
کوهستان سهند
، آنچه در ادامه می آید،برداشتی است از مقاله آقای کشاورز
کوهنوردان زیادی همه ساله ازسراسرایران برای صعود به قله سهند مخصوصا در فصل بهار واوایل تابستان به منطقه آذربایجان می آیند واکثریت آنها یا قله جام را از سمت جنوب یا شمال وقله قوچ گلی را از سمت شمال صعود کرده ومراجعت می نمایند .بی آنکه شناخت مختصری از این کوهستان زیبا بدست آورند …سهند کوهستان مهمی است در آذربایجان شرقی به وسعت 4500 کیلومتر مربع.این کوهستان از طرف غرب به دریاچه ارومیه واز سمت شرق به شهرستان سراسکند (هشترود)به طول تقریبی 45 کیلومترمربع کهبیش از بیست قله آن متجاوز از 3000مترارتفاع دارد .سهند را عروس کوهستانهای ایران گویند…مراتع سهند بهترین مکان برای ایلات وعشایر جنوب آذربایجان یعنی منطقه مراغه-میاندوآب- بناب – ملکان و مهاباد می باشد…تفاوت سهند با کوههای غربی ایران ویرانی قلل آن است .به جای ارایه یک قله منفرد مانند سبلان چندین قله مرتفع بر روی یک دایره نسبتا مدور ارایه داده است.علاوه بر قلل مشهوری که گرداگرد این دایره استقرار یافته در روی خطی به طول 100 کیلو متروعرض 45 کیلومتر …در جبهه شمالی برف از سالی به سال دیگر می رسد .کوهستان سهند از مجموعه کوههای آتشفشانی تشکیل شده که دریاچه کوچکی که خاص این کوهستانهاست در دامنه های آن به چشم می خورد .که از مهمترین آنها می توان به آلمالوگلی ، قور گل آیقرگلی،نادر گلی ،گین گلی و قوچ گلی اشاره کرد.در این کوهستان بریدگی های سخت- دامنه های شیب دار ودره های عمیق وباریک وقله های متعدد در موازات همدیگر به وجود آمده اند .که در ایندره ها جویبارها ورودخانه های زیادی به سوی دو آبگیر عمده یعنی دره قزل اوزن (دریای خزر)ودریاچه ارومیه جریان دارند.معروف ترین قله ودره های سهند عبارتند از :1-در بخش شمال شرقی که مشرف به جلگه بستان آباد می باشد قله های قوچ گلی داغی – بز داغی – حرم داغی – متال داغی – زری داغی – آت داغی – جوداغی که به وجود آورنده دره های- چینی بلاغ –سعید آبادچیچکلو که همین دره ها وقله ها سرچشمه رودهای چینی بلاغ چایی-قپان چایی- بهادر چایی-کلقان چایی می باشند.که اکثرا به حوضه آبریز قزل اوزن ودر نهایت به دریای خزر می ریزند.بلندترین قله سمت شمال شرق قله قوچ گلی به ارتفاع 3700متر می باشد.نزدیکترین روستا ها به همین قله ها روستاهای ثمر خزان- چینی بلاغ- چیچکلو می باشد. 2- در بخش شمالی که مشرف به جلگه لیقوان وتبریز می باشد :گیروداغی- شیرشیر داغی –دمیرلی داغی- شله سرداغی- پانیخ داغی که بوجود آورنده دره های توله سر دره سی-بارالی دره سی – گین دره سی – ورودخانه های لیقوان چای-توله سر چای-بارالی چای که در نهایت به آجی چای تبریز پیوسته به دریاچه ارومیه می ریزند.بزرگترین قله بخش شمالی کوهستان سهند قله گیروه با 3600 متر ارتفاع نزدیک ترین روستا ها ومسیر صعود روستای ثمر خزان و روستای لیقوان می باشد.3-در بخش شمال غربی که مشرف به جلگه تبریز وشهرستان اسکو می باشد قله سلطان داغی – نوروز داغی – ارشد داغی – سنجر داغی – و قشنار داغی – زینجاب داغی که بوجود آورنده دره های زینجاب دره سی- ارشد چمنی – کندوان دره سی – آستاری دره سی ورودخانه های کندوان چایی- اسکو چایی وزینجاب رود که در نهایت به دریاچه ارومیه می ریزند .بلند ترین قله شمال غرب سلطان داغی با ارتفاع 3425 متر ونزدیکترین روستاها ومسیر صعود روستای کندوان وعنصرود می باشد.در بخش غرب وجنوب غرب که مشرف به جلگه آذرشهر وعجب شیر ومراغه بوده قله های میدان داغی – قارمش داغی – قوجا داغی –نال میخ داغی – چماقلو داغی – عریان داغی و اولیا داغی که بوجود آورنده دره های گنبه دره سی – بهادر دره سی – چاخ چاخ یوردی – اسفاین دره سی – سارم ساخلی یوردی ورودخانه های گنبر چای وتوفارقان چای آذرشهر – قلعه چای عجب شیر و صوفی چای مراغه می باشد.بزرگترین قله منطقه غرب کوهستان قله میدان داغی با 3405 متر نزدیک ترین روستاها ومسیر صعود روستاهای هرگلان عجب شیر گنبر آذرشهر و یای شهر مراغه –کندوان اسکو می باشد.5- در بخش جنوب که به جلگه مراغه وهشترود مشرف بوده کوه معروف سهند یک کوه با دو قله که جام 3550 وقله سهند 3513متر خود نمایی میکنند. کمی بطرف جنوب شرق کوه آق داغ می باشد جنوب کوه سهند مرتع قیخ بولاغ وشمال آن شاه یوردی ودشت بایندر می باشد. نزدیکترین روستاها ومسیر صعود روستای کورده ده وباتما نقلیچ مراغه وروستای چیچکلو هشترود می باشد.در بخش شرقی ارتفاع قابل ملاحظه ای وجود ندارد وبه مرتع بایقراء ختم می شود.6- بخش مرکزی فاقد قله های مرتفع بوده ولی سه دره زیبا وپر آب :شاه یوردی- بایندر ده سی و تورپاغلی بستر سه رودخانه مهم کوهستان قرانقوچای – مردق چای وصوفی چای می باشد .همین دره های زیبا وفرحناز هسته مرکزی کوهستان بوده که در میان قلل مرتفع همچون نگینی برانگشتر جلوه گر است -…واینهم یک کروکی …ومسیر های پیشنهادی دوروزه :1- روستای کردده مراغه- مسیر رودخانه – گردنه دودانلو – کوثر بلاغی – بایندر دره سی محل شب مانی – قله گیروه- توله سر دره سی –لیقوان تبریز.2- مرتع قرخ بلاغ –قله سهندوجام – شاه یوردی محل شب مانی – ادامه شاه یوردیقله قوچ گلی – پیست اسکی سهند .3- سد علویان مراغه – دره اسپراین- مرتع سارم ساخلی محل شب مانی – قله قارمش – ارشد چمنی – کندوان.4- روستای یای شهر مراغه – شاخه فرعی صوفی چای –تور پاغلی محل شب مانی – گردنه لیقوان – گین در سی – روستای لیقوان .5-روستای هرگلان عجب شیر – آبشار شرشر – دربند قطر- قله میدان داغی – ارشد چمنی محل شب مانیسلطان داغی – چوبان چشمه سی- عنصرود اسکو.6- روستای گنبروف آذرشهر – نال میخ- تورپاغلی دره سی محل شب مانی – بایندر دره سی – قله سهندوجام – قرخ بلاغ – مراغه .7-روستای یای شهر مراغه – شاخه اصلی صوفی چای – بایندر درهسی محل شب مانی – یال حرم وقوچ گلی – چینی بلاغ دره سی –المالوگلی – روستای المالو هشترود
منبع : ایوب فارابی
