وکیل الرعایا سهمی در تقویم مشاهیر ایران ندارد

تاریخ خبر: 1393/05/21 – به گزارش خبرنکار مهر، مجموعه آثار زندیه درشیراز که می توانند یک فرصت برای رونق اقتصاد شهری باشند این روزها تنها نفس می کشند که باقی بمانند و برای معرفی بین المللی آنها کاری نمی شود، از سوی دیگر کریمخان زند که به عنوان حاکمی عادل شناخته می شود در تقویم مشاهیر سهمی نداشته و روزی به او اختصاص نیافته است تا بهانه ای برای رونق گردشگری باشد.

بخشی مهم از هویت تاریخی شهر شیراز مرهون پایتخت بودن این شهر در دوران زندیه و آثاری است که از این دوره در آن باقی مانده است.

دوران زندیه اگرچه دورانی به لحاظ حکومت داری دورانی کوتاه محسوب می شود اما از لحاظ هنری و اجتماعی یک نقطه عطف مهم در حکومت داری محسوب می شود.

بخشی از اهمیت دوران زندیه به معماری خوب آنها که حاصل ذوق هنرمندان آن دوره و تجمعیع توانمندی های هنری دوران قبل است، بر می گردد و بخشی از معروفیت این دوران نیز به نوع حکومت داری کریمخان زند بر می گردد، که خود را وکیل مردم می خواند و رفتارهای حاکمیتی و ظالمانه دیگر شاهان را نداشت.

کریمخان زن )حکمرانی: 1179 – 1193 ه ‍.ق(بنیان‌گذار دودمان زندیه بود. زندها یک طایفه دامدار از قوم لر بودند که در زاگرس و دشت‌های همدان به روش دامداری زندگی کرده و مرکز استقرارشان در روستاهای پری و کمازان در نزدیکی ملایر بود.

کریم‌خان در دوران اوج حکومت خود تقریباً بر تمام ایران حکومت می‌کرد. وی پس از رسیدن به قدرت از تاج‌گذاری خودداری کرد و پس از پیروزی بر محمدحسن خان قاجاردر دیوانخانه قدیم تهران بارعام داد و خود را وکیل الرعایا خواند.

کریمخان زند را یکی از نیکوترین فرمانروایان ایران می نامند که در دوره حکومتش آرامش مطلوبی در کشور حکمفرما بود. کریمخان به جز یک مورد هیچگاه لشکرکشی نکرد به همین خاطر مردان به جای شرکت در جنگ، به کار در مزارع و در نزد خانواده شان مشغول بودند.

زنان نیز در این دوره در کنار همسرانشان فعالیت می کردند و به همین خاطر آرامش مناسبی در میان مردم حاکم بود.

کریم‌خان هوشمند بود و به آرامش و رفاه مردم اهمیت می‌داد و در عین حال به دانشمندان ارج می‌گذاشت. یکی از اقدامات وی ایجاد کارخانه‌های چینی‌سازی و شیشه‌گری در ایران است ضمن اینکه صنایع و بازرگانی در دوره وی رونق فراوان یافت.

اما امروزه شهر شیراز نتوانسته آنگونه که باید از ظرفیت های به جا مانده دوران زندیه برای رونق اقتصادی و گردشگری خود بهره مند شود و تلاش هایی نیز برای معرفی بیشتر این آثار در عرصه بین المللی نشده است.

از سوی دیگر بنیانگذار این دوره یعنی کریمخان زند می تواند در تقویم ملی و در میان تمام مشاهیر و مفاخر روزی را به خود اختصاص دهد که این نامگذاری بهانه ای باشد برای رونق بیشتر گردشگری به وسیله آثار زندیه.

ارگ کریمخان

یکی از اصرارهای علاقه مندان به میراث فرهنگی در ایران و به ویژه در شیراز ثبت جهانی مجموعه زندیه است که انگار به دلیل رعایت نکرده ارتفاع مجاز توسط سازندگان یک هتل فعلا نمی تواند عملی شود.

فرصت های آثار زندیه و اینکه نامگذاری یک روز به عنوان روز کریمخان می تواند به رونق گردشگری در شهر شیراز کمک کند موضوع بحث در میان دوستداران میراث فرهنگی ، فعالان گردشگری و علاقه مندان به تاریخ در چند سال گذشته بوده است.

در همین رابطه یک پژوهشگر دوران زندیه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: مجموعه آثار زندیه از جمله آثار مهم تاریخی ما در دوران پس از اسلام است که در حدود دو و نیم قرن پیش احداث شده اند.

امیر حکمت نیا ابراز داشت: قدمت این آثار به سال 1170 هجری قمری تا سال 1206 هجری قمری باز می گردد.

وی گفت: این آثار در دو بخش بناهای خصوصی حاکمان مانند کاخ اختصاصی کریمخان زند یا دیوان خانه و عمارت کلاه فرنگی که مخصوص سفرا بوده و همچنین بناهای عمومی همچون مسجد، حمام، بازار، کاروانسرا، آب انبار و…برای ما باقی مانده است.

حکمت نیا افزود: عمده مشهور بودن مجموعه زندیه به مجموعه وکیل باز می گردد که نمونه آن بازار وکیل به عنوان مرتفع ترین بازار است.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در فرصت کمی نزدیک به 20 سال شاهد احداث بناهایی با این عظمت هستیم که در نوبه خود جای شگفتی دارد.

وی خاطر نشان کرد: شهرت دیگر مجموعه وکیل به تعداد زیاد سنگ ها در این بناها باز می گردد که شاهد هستیم مسجد وکیل دارای 48 ستون است و یا منبر مسجد وکیل 14 پله سنگی دارد که سنگ اش از مراغه به شیراز آورده شده است.

وی بیان کرد: مجموعه زندیه یکی از مجموعه های شناخته شده که در سفر به شیراز جز اهداف گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود.

این پژوهشگر دوران زندیه تاکید کرد: المان هایی مانند طرح گل مرغ و یا مجموعه هایی مانند بازار و یا آرامگاه کریمخان زند در موزه پارس کاملا شناخته شده هستند.

وی افزود: در واقع مجموعه زندیه آلبومی کامل از معماری دو و نیم قرن پیش تاریخ کشور ما محسوب می شود که در شیراز به عنوان پایتخت آن زمان به ثبت رسیده است.

حکمت نیا اضافه کرد: بسیاری از جهانگردان خارجی نیز این مجموعه را دیده و کتاب هایی در این زمینه منتشر ساخته ساخته اند.

وی یادآور شد: با وجود این اهمیت عدم وجود تبلیغات هدفمند یکی از ضعف های ما برای استفاده بیشتر از این فرصت مهم گردشگری است.

این مدرس دانشگاه ابراز داشت: این تبلیغات را در گذشته نسبت به مجموعه نقش جهان شهر اصفهان و یا مجموعه گنجعلی خان گرمان شاهد بوده ایم.

وی اظهار داشت: یکی از اقدامات موثر برای استفاده از این فرصت برای رونق بیشتر گردشگری تداوم کنگره زندیه در عرصه بین المللی است.

حکمت نیا افزود: اختصاص روزی در تقویم به کریمخان زند به دلیل خدماتی که به ایران و شیراز داشته نیز می تواند موثر باشد.

مسجد وکیل

وی تصریح کرد: این پیشنهاد در گذشته توسط علاقه مندان به تاریخ ارائه شده و حتی قرار بود روزی در اسفند ماه که مصادف با سالمرگ کریمخان است به این موضوع اختصاص یابد.

این پژوهشگر دوران زندیه خاطر نشان کرد: اهمیت دادن به مجموعه وکیل می تواند موجب تمرکز نگاه گردشگری به شهر شیراز شود.

وی اضافه کرد: این مجموعه می تواند در کنار مجموعه حافظیه و سعدیه به عنوان یک جاذبه مکمل به علاقه مندان به گردشگری معرفی شود.

حکمت نیا بیان کرد: اگر چه اقدامات خوب و مهمی صورت گرفته که ایجاد موزه مردم شناسی استحمام در حمام وکیل از جمله این اقدامات می باشد.

وی ادامه داد: استقرار پلیس گردشگری و یا وجود ایستگاه اطلاعات گردشگری در این مجموعه از نکات قابل تحسین است.

این مدرس دانشگاه تاکید کرد: البته دستگاه های متولی باید با پیگیری برنامه های فرهنگی رغبت بیشتر گردشگران را برای حضور در این مجموعه فراهم کنند.

وی گفت: یکی از این اقدامات خوب احداث بازارچه صنایع دستی در دو طبقه توسط شهرداری است که می تواند در رونق گردشگر در این مجموعه موثر باشد.

حکمت نیا ابراز داشت: یکی از اقدامات دیگر می تواند انتقال بانک ملی در این محدوده و تبدیل آن به موزه تخصصی زندیه باشد.

وی در پایان یاد آور شد: مجموعه زندیه با وسعتی فراوان و وجود هتل ها و رستوران های مختلف در اطراف آن یک فرصت مهم گردشگری است که باید با تعریف برنامه های فرهنگی رونق بیشتر آن را شاهد باشیم.

نامگذاری روزی به نام کریمخان ابعاد مختلف دارد

پژوهشگر پایگاه پارسه نیز با بیان اینکه اختصاص یک روز به کریمخان زند در تقویم دارای ابعاد مختلف است، به خبرنگار مهر گفت: این امر می تواند در کنار تاثیرات تاریخی دارای فواید اجتماعی نیز باشد.

دکتر علی اسدی ابراز داشت: هنوز در بین عوام نام کریمخان به نیکی یاد می شود و او از معدود پادشاهانی است که مورد توجه است.

وی اظهار داشت: این موضوع به این دلیل است که کریمخان زند خود را حاکم مردم نمی دانست بلکه تاکید می کرد که وکیل و خدمتگذار مردم است.

اسدی افزود: این نگاه کریمخان به حکومت می تواند در ابعد اجتماعی و سیاسی قابل توجه باشد و لذا نامگذاری یک روز به نام او دارای تاثیرات خوبی در کنار اهمیت تاریخی است.

بازار وکیل

وی تصریح کرد: دوران زندیه از جمله دوره های قدرت تاریخی ما محسوب نمی شود و دوره ای به لحاظ حکومتی کوتاه است اما با وجود کوتاهی تاثیرات و خاطرات خوبی داشته است.

این مدرس دانشگاه خاطر نشان کرد: در این راستا علاوه بر برنامه های فرهنگی معرفی آثار به جا مانده از دوران زندیه نیز می تواند در توسعه گردشگری موثر باشد.

وی ادامه داد: گردشگران خارجی در تعیین مقصد سفر در شیراز به دنبال آثار هخامنشی همچون تخت جمشید و پاسارگاد هستند و بعد از سفز با مجموعه زندیه آشنا می شوند که می توان با اطلاع رسانی بیشتر زمان این آشنایی را پیش انداخت.

اسدی بیان کرد: مجموعه زندیه در واقع هویت تاریخی شهر شیراز است و همان اعتباری را برای شیراز دارد که مجموعه نقش جهان برای اصفهان دارد.

وی اضافه کرد: این مجموعه ما را به شیراز زمان زندیه و حتی شیراز پیش از زندیه پیوند می زند و دارای اهمیتی فراوان است.

این باستان شناس ابراز داشت: البته اقدامات پژوهشی نسبت به این دوره هنوز به حد کفایت نرسیده و اگرچه اقداماتی صورت گرفته اما این دوره تاریخی در حوزه پژوهشی هنوز جای کار فراوان دارد.

وی تصریح کرد: پژوهش های مختلف چه در حوزه باستان شناسی و تاریخی و چه در حوزه هایی مانند اجتماعی و فرهنگی از نیازهای این دوره است.

اسدی خاطر نشان کرد: در حوزه معماری ما شاهد وجود مجموعه زندیه با ویژگی های مختلف از جمله تراش سنگ، نوع سنگ ، ستون هایی که به لحاظ مارپیچ بالا آمده اند و موارد فراوان دیگر هستیم که به جا مانده اما در حوزه های پژوهشی باید بیشتر کار شود.

وی ادامه داد: مثلا ما نسبت به دوران صفویه شاهد کتاب هایی بیشتر و پژوهش های مختلف هستیم اما نسبت به زندیه به نظر می رسد هنوز جای کار باقی است.

به گزارش مهر، در این راستا شاید پیگیری ثبت جهانی مجموعه زندیه از یک سو و همچنین اختصاص یک روز در تقویم به کریمخان بتواند فعالیت ها را برای استفاده از این فرصت برای رونق گردشگری و ایجاد اشتغال به همراه داشته باشد.