تا به حال کودکی را که علاقه ای به خوردن غذا ( حتی خوش رنگ و لعاب ترین آنها) ندارد، دیده اید؟! اگر شما چنین فرزندی نداشته باشید و یا با یکی از آنها سروکار ندارید، احتمالاً با خواندن این مطالب تعجب خواهید کرد. تصور ذهنی ما در مورد کودکان این است که همه آنها به طور ذاتی و طبیعی باید به غذا خوردن علاقه داشته باشند و زمانی که گرسنه شوند به راحتی سر سفره یا میز بنشینند تا غذایشان را بخورند، اما حقیقت این است که برخی از کودکان برای اینکه به اندازه کافی غذا بخورند نیاز به کمک والدین دارند.
آیا کودک شما به اندازه کافی غذا می خورد؟
مهم ترین معیار برای اطمینان از اینکه فرزند شما به اندازه کافی غذا می خورد یا نه، بررسی نمودار وزن، قد و دور سر او در کارت رشد است. تغذیه نادرست و یا ناکافی به مرور زمان ابتدا موجب کندی و یا توقف رشد وزنی او شده و سپس مانع از افزایش به اندازه قد و دور سر در بچه ها می شود. اگر منحنی رشد کودک متناسب با سنش رو به افزایش است، ولی به نظر شما او به اندازه غذا نمی خورد در واقع او با همین مقدار غذا نیازش را تأمین می کند و احتمالاً شما بیش از اندازه از او انتظار دارید. همچنین اگر همیشه سرعت افزایش وزن کودک نسبت به نمودار مربوط به سن او کمی پایین تر است و او از لحاظ جسمی و روانی سالم به نظر می رسد، احتمالاً این امر مربوط به ویژگی های ذاتی و ژنتیکی او می باشد. نکته مهم در این مورد این است که اگر کودک به طور ناگهانی بی اشتها شد و یا دچار توقف و یا کاهش وزن گردید، باید حتماً مورد بررسی قرار گیرد تا از سلامتی او اطمینان حاصل شود. گاهی اوقات در بیماری هایی مانند عفونت مجاری ادرار، تنها نشانه قابل مشاهده اولیه به ویژه در کودکان کوچک تر، بی اشتهایی و کمی بدخلقی است. تأخیر در تشخیص و درمان می تواند مشکلات جدی تری را به همراه داشته باشد.
دلایل بد غذایی کودکان:
* کودکان هنگام بیماری معمولاً بی اشتها می شوند. هر بیماری حتی یک سرماخوردگی ساده و نیز برخی از داروها از جمله شربت های سرماخوردگی و ضدسرفه می توانند باعث بی اشتهایی شوند. پس از بهبودی کودک و تمام شدن دوره درمان این مشکل برطرف خواهد شد. در مورد بیماری چون عفونت ادراری که دوره درمان نسبتاً طولانی با آنتی بیوتیک دارد، بازگشت اشتها احتیاج به زمان خواهد داشت. در این دوره به دلیل بیماری و نیز مصرف دارو ممکن است کودک از لحاظ جسمی و روانی ضعیف شود و بی اشتهایی نیز این وضع را بدتر خواهد کرد. پس لازم است کودک با روش هایی، به خوردن غذا تشویق شود.
* هنگام ابتلا به اسهال هم ممکن است کودک میلی به خوردن غذا نداشته باشد. بهتر است اجازه دهید کودک به مقداری که مایل است غذا بخورد، زیرا خوردن غذای سبک تر و کمتر به بهبود اسهال کمک می کند. اما دقت کنید که کودک حتماً آب و مایعات به اندازه کافی دریافت کند.
* یکی دیگر از عواملی که ممکن است موجب بی اشتهایی کودک بشود، دندان درآوردن اوست. با اینکه این امر از لحاظ علمی موضوع ثابت شده ای نیست اما بسیاری از مادران به تجربه مشاهده می کنند که فرزندشان کمی قبل از بیرون زدن دندان جدید نسبت به غذا بی میل می شود. تصورش را بکنید اگر ما نیز تنها چند دندان داشته باشیم و قسمتی از لثه مان نیز به خاطر درآمدن یک دندان جدید متورم و دردناک شده باشد شاید میل چندانی به خوردن غذا نداشته باشیم. در این زمان ممکن است کودک بیشتر به خوردن غذاهای مایع و نرم مثل سوپ یا پوره علاقه داشته باشد.
شاید هم تنها غذاهای سرد مثل میوه، شیر یا بستنی را قبول کند. در هر حال بهتر است زیاد به او سخت نگیرید و غذاهایی را که بیشتر به آنها تمایل دارد در اختیارش قرار دهید. در عوض پس از گذشتن این دوره سعی کنید غذاهای مغذی تری برایش تهیه کنید.
* یکی از عواملی که موجب می شود کودک الگوی مشخص و مناسبی برای غذا خوردن داشته باشد این است که از همان ابتدای شروع غذای کمکی برنامه صحیحی را برای تغذیه او در نظر بگیرید.
توصیه هایی برای کودکان بدغذا:
* زیراندازی برای کودک پهن کنید و اجازه دهید خودش غذایش را بخورد، احتمالاً او ابتدا با غذابازی می کند و اطرافش را هم کثیف خواهد کرد، اما غذایش را هم خواهد خورد.
* برای کودک بشقاب، کاسه و لیوان مخصوص به خودش بخرید. بهتر است او را هم همراه خود ببرید و اجازه دهید خودش ظرف هایش را انتخاب کند.
* برای خرید مواد غذایی، به خصوص آنهایی که کودک می خورد( مثل شیر، ماست یا میوه) از او کمک بگیرید و اجازه دهید او هم انتخاب کند.
* محل غذا خوردن را تغییر دهید و گاهی در آشپزخانه، در اتاق و یا در حیاط به کودک غذا دهید.
* وقتی که بچه ها با هم هستند بهتر غذا می خورند. اگر فرزند شما در حال بازی کردن با دوستانش است، از آنها بخواهید که همه برای غذا خوردن بیایند یا اینکه غذایشان را به محل بازی شان ببرید.
* شرایطی فراهم کنید که فرزند شما با کودکی که اشتهای خوبی دارد و خوب غذا می خورد، همراه شود. بچه ها معمولاً از هم تقلید می کنند. ممکن است فرزند شما هم برای امتحان کردن غذا تشویق شود.
* وقتی فرزند شما مشغول دیدن فیلم مورد علاقه اش است به او غذا بدهید.
* ازکودک خود و یا بچه های دیگر هنگام خوردن غذا فیلم بگیرید و بعضی وقت ها این فیلم را برای فرزندتان بگذارید تا او به خوردن غذا تشویق شود.
* اگر کودک دوست دارد زمانی که غذا می خورد به بازی اش هم بپردازد، به او این اجازه را بدهید. ممکن است او یک قاشق بخورد و دنبال بازی برود و سپس برای خوردن قاشق بعد باز گردد.
* هنگام غذا دادن به کودکتان برایش قصه بگویید یا کتاب بخوانید. می توانید خاطره ای که کودک آن را دوست دارد، مثل رفتن به پارک برایش بازگو کنید.
* می توانید یکی دو تا از عروسک هایش را کنار او بنشانید و با اجرای یک نمایش غذای کودک را به او بدهید.
* برای فرزندتان نقاشی بکشید. عکس خودش را بکشید و با خوردن هرقاشق یکی از اعضای آن را کامل کنید.
* کودکتان را بغل کنید و او را راه ببرید. این کار به خصوص برای دادن غذا، یا مایعات به یک کودک بیمار مؤثر است.
نکات مهم:
* نکته ای که دوباره به آن اشاره می کنیم این است که اگر فرزند شما به راحتی غذایش را می خورد و به غذا خوردن علاقه نشان می دهد. لازم نیست از این روش ها استفاده کنید، اما در صورتی که کودکی دارید که اگر او را رها کنید به اندازه کافی غذا نمی خورد و یا نمی توانید او را تنها برای خوردن غذا یک جا بنشانید، این راه ها به کارتان خواهد آمد. در ضمن سعی کنید یک ساعت قبل از خوردن غذا به کودک چیزی ندهید تا برای غذا خوردن اشتها داشته باشد.
*یکی از چیزهایی که مانع خوردن غذا یا میان وعده های مغذی در بچه ها می شود، خوردن تنقلات است. نمی توان از کودک انتظار داشت تا از خوردن چیپسی که از کابینت آشپزخانه برداشته چشم پوشی کند و به جای آن یک عدد سیب بخورد! بهتر است تا حد امکان از خرید و نگهداری اینگونه تنقلات خودداری کنید. البته اینکه کودک گاهی کمی چیپس یا شکلات بخورد اشکالی ندارد، اما این مهم است که به خوردن این مواد عادت نکند و تنقلات جای میان وعده هایی همچون میوه، شیر یا مغزها (مثل پسته، بادام و...) را برای او نگیرد.
* سعی کنید خرید و خوردن تنقلات را به زمانی که با فرزندتان بیرون از منزل هستید محدود کنید، به جای چیپس یا پفک هم بهتر است برایش گندم یا ذرت بوداده، شیرکاکائو یا بستنی بخرید.
* در منزل نیز سعی کنید جلوی ریزه خواری کودک را بگیرید و حدوداً هر1/5 تا 2 ساعت یکبار برایش میان وعده ای بیاورید.
* مورد دیگری که باید به آن دقت کنید این است که در حضور کودک با دیگران در مورد بدغذایی او یا کودکان دیگر صحبت نکنید، با این کار او را در این مورد حساس خواهید کرد. بچه ها از اینکه مرکز توجه شما و صحبت هایتان باشند لذت می برند و ممکن است برای این منظور در مورد غذا خوردن بازی در بیاورند.
* به یاد داشته باشید، مادر، پدر و یا خواهر و برادر بزرگ تر بهترین الگو و راهنما برای کودکان هستند فرزند شما غذاهایی را خواهد خورد که شما می خورید نه آنهایی که به او می گویید بهتر است بخورد. پس سعی کنید همیشه مواد غذایی مفید خریداری کنید و رژیم غذایی سالم و متناسبی داشته باشید.
منبع: نشریه دنیای تغذیه، شماره 107