شهر شهمیرزاد

شَهمیرزاد این شهر از نظر تاریخی گردشگری و کشاورزی دارای اهمیت می‌باشد. شهمیرزاد در 6 کیلومتری شمال شهر مهدی‌شهر (سنگسر) واقع شده‌است. شهمیرزاد از سال 1306 دارای شهرداری است.

جمعیت

جمعیّت این شهر طبق سرشماری سال 1385، برابر با 7٬382 نفر بوده و ارتفاع مرکز این شهر از سطح دریا 1935 متر می‌باشد.
درباره شهمیرزاد

هوای آن نسبت به سمنان که گرم و خشک است معتدل‌تر و از لحاظ پوشش گیاهی بسیار سبز و خرم‌تر است. همچنین نسبت به شهر همسایه‌اش مهدی‌شهر معمولاً خنک تر است. شهمیرزاد دارای بزرگ‌ترین باغ گردوی جهان می‌باشد که مساحت آن حدود 750 هکتار است.
کشاورزی

اقتصاد شهر شهمیرزاد بر کشاورزی آن تکیه دارد. بطوری که شهمیرزاد از اصلی ترین تولید کنندگان گردو در منطقه است و محصولات گردوی این شهر توان صادراتی بالایی دارد. از دیگر فراورده‌های منحصربه‌فرد شهمیرزاد میوه آلو است بطوری که از 165 هکتار باغات آلوی شهرستان مهدی‌شهر، 135 هکتار آن در شهمیرزاد قرار دارد.

شهر نمونهٔ گردشگری بین‌المللی

در جلسهٔ هیئت وزیران در تاریخ 23 خرداد 1386 که در سمنان بر‌گزار شد، این شهر به استناد مادهٔ 8 قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به‌عنوان شهر نمونهٔ گردشگری بین‌المللی تعیین شد.

شهمیرزاد در منطقه ای کوهستانی، در 25 کیلومتری شمال سمنان و در دامنه کوه های البرز شمالی واقع شده و دارای طول و عرض جغرافیایی 52 درجه و 21 دقیقه شرقی و 35 درجه و 46 دقیقه شمالی است و ارتفاع آن از سطح دریا 2050 متر می باشد.
بلندترین قله شهمیرزاد با ارتفاع 3965 متر نیزوا نام دارد که در منطقه دهستان چاشم قرار گرفته است. میانگین دما سالیانه 8/3 درجه سانتیگراد می باشد که بین 16 درجه زیر صفر سردترین و 34 درجه بالا ی صفر گرمترین ماه سال متغیر است. شهمیرزاد در مجموع بهار و تابستانی معتدل دارد و سرمای آن از اواخر آبان آغاز و تا پایان فروردین ادامه می یابد.
در توصیف ویژگی های آب و هوایی شهمیرزاد باید گفت اختلا ف ارتفاع سمنان و شهمیرزاد از سطح دریا حدود هزار متر است که این امر از عجایب طبیعت استان سمنان است که در فاصله 25 کیلومتری تا این اندازه اختلا ف دما وجود دارد لذا بی جهت نیست که شهمیرزاد را بهشت کویر نامیده اند.
از نظر زمین شناسی، منطقه شهمیرزاد مربوط به دوران سوم و دارای سنگ های رسوبی و آهکی است و معادن کلسیت، گالن (سولفور سرب)، سولفات باریت، کمی کربنات سرب، دولومیت و کوارتزیت، سنگ گرانیت و سیلیس (شیشه) در آن یافت می شود.
شهمیرزاد دارای چندین قله و تپه، سه قلعه تاریخی شیرقلعه، قلعه شیخی و دژ وهل، 16 چشمه، 15 نهر و حدود همین تعداد قنات، بیش از 10 استخر و… است.
محصولا ت زراعی آن شامل گندم، جو، یونجه، شبدر، سیب زمینی، چغندر، حبوبات، سبزیجات و صیفی است اما محصولا ت باغی و سردرختی آن از اهمیت و اعتبار بیشتری برخوردار است.
مهمترین محصولا ت باغی و سردرختی شهمیرزاد گردو و آلوست ضمن این که سیب، گلا بی، آلبالو، به، بادام، آلوچه، گوجه سبز، قطره طلا و برغانی، غوره انگور، سنجد، زردآلو، بیدمشک نیز از محصولا ت دیگر این سرزمین است. گردو مهمترین محصول منحصر به فردی است که جنبه صادراتی دارد و مهمترین منبع درآمد شهیمرزاد به شمار می رود. درختان گردو در این شهر که در گذشته به میخ طلا شهرت داشتند همانند درخت نخل دارای شناسنامه و سند مالکیت جداگانه ای هستند و مهریه بسیاری از زنان نیز بوده است.
شهمیرزاد از مناطق مختلفی تشکیل شده است از جمله مناطق چاربیدان، اسیوسر، پل تک، شیخی، مازرون کوچه، شیخ چشمه سر، کاهش، ارشک، بیدان، مرغک، مصلا ، مرو، گنون لا ودار، پل پی، محرم دشت، چهارکوچه، دروازه، حمام دشت، چشمه سر، اسال سریا استخر چمن، بن بون یا چاشمیج محله، اسالی، کلا ته و ملک طیبی، پشته، ویون در، وره دار، لهر، لزر، بلبل دره، لوچال، گل باغ، کشت و صنعت، همچنین ده صوفیان، پرور، کلیم، کاورد، فینسک، تلا جیم، ملا ده، شلی، هیکو، رودبارک، فولا دمحله، چاشم و خطیرکوه از روستاهای اطراف آن است.
جمیعت ثابت شهمیرزاد حدود هشت هزار نفر است که در تابستان به جهت هجوم مسافران و گردشگران به بیش از 40 هزار نفر افزایش می یابد و در کل شهمیرزاد منطقه ای مهاجرپذیر محسوب می گردد.
شغل مردم شهمیرزاد باغداری، کشاورزی و رنبورداری، دامداری، خدمات تجاری و دولتی است.
راه های ارتباطی این شهر عبارتند از راه 25 کیلومتری شهمیرزاد به سمنان (مرکز استان)، راه 6 کیلومتری شهمیرزاد به مهدیشهر(مرکز بخش)، راه 170 کیلومتری به ساری و 55 کیلومتری به دوآب در استان مازندران که نزدیکترین راه شهمیرزاد به استان مازندران به شمار می رود. یکی از شاخصه های شهمیرزاد کشت و صنعت این شهر و بزرگترین باغ گردوی جهان است.
شرکت کشت و صنعت شهمیرزاد در سال 1367 به همت جمعی از اهالی این شهر تاسیس شد و به عنوان شرکت سهامی خاص به ثبت رسید. این باغ بزرگ گردو که دارای 700 هکتار وسعت است اکنون بیش از 7 هزار نفر سهامدار دارد.
شهمیرزاد که از دوره قاجار به این نام موسوم گردید در گذشته جز حکومت طبرستان بود که از اواخر عهد هخامنشی در منطقه آمل تا شمال سمنان حکومت می کردند. بنا به روایت تاریخ طبرستان ابن اسفندیار و تاریخ قومس عبدالرفیع حقیقت و نزهه القلوب حمدالله مستوفی و مازندران و استرآباد رابینو و معجم البلدان یاقوت حموی و کتاب علویان و طبرستان دکتر ابوالفتح حکیمیان، نام قدیم شهمیرزاد، شهمار، سهار، شهار و شامار ذکر گردیده است و استناد آنها به مرکزی بود که آبادترین شهر حکومت طبرستان به شمار می رفت و آن شهر حکومت آباد شهمار نامیده می شد که دارای مسجد جامع منحصر به فردی بود و هم اینک نیز دایر می باشد.
همچنین اسپهبدان که در دژ معروف فریم (دودانگه ساری) سکونت داشتند، شهمیرزاد را شهمار فریم می نامیدند. برخی نیز با استناد به سفرنامه ابن بطوطه گفته اند که شهمیرزاد چهارکوه نامیده می شد و بعضی نیز از قول مرحوم دکتر صفا نقل کرده اند که شهمیرزاد در گذشته کهر نام داشت.
بنابر این روایات چنین استنباط می شود که شهمیرزاد دارای قدمت سه هزار ساله است که حتی قبل از مهاجرت آریایی ها به ایران منطقه ای آباد بوده و وجود جشمه سارهایی به نام ارشک و اشکش که از نام های دوران اشکانی است، قدمت شهمیرزاد و آبادی آن از دوران اشکانیان وحتی قبل از آن تایید می شود.
در لغت نامه دهخدا، شهمیرزاد برگرفته از شمرزاد به معنی سرزمین دارای حوضچه و آبگیر فراوان ذکر شده و نیز برخی آن را متناسب با شمیران یعنی منطقه سردسیر می دانند. سمنانی ها شهمیرزاد را شومرزه، سنگسری ها آن را شامرزا و خود شهمیرزادی ها آن را شامرزا می نامند.
از ویژگی های فرهنگی شهمیرزاد باید اذعان کرد که مردم این منطقه از نظر فرهنگی به جهت ارتباط زیاد با مردم مازندران در طول قرون مختلف، اشتراکات فراوانی دارند و مردمی فعال، خونگرم، مهمان نواز، سخاوتمند، با استعداد و باوقار هستند و به محدودیت قانع نمی شوند و به همین جهت برای پیشرفت به شهرهای مازندران و تهران حتی به خارج از کشور عزیمت کرده اند و در زمینه های علمی پیشرفت های شایانی داشته اند به طوری که در مقایسه به جمعیت بیشترین فارغ التحصیل را در کشور دارند.
چنانچه امکانات کافی در اختیار شهمیرزادی ها قرار گیرد و مراکز علمی و فرهنگی در این منطقه خوشآب و هوا دایر گردد، نه تنها شهمیرزادی ها استعداد شایان خود را نشان خواهند داد و ترقی خواهند کرد بلکه مردم سایر استان ها نیز می توانند از امکانات این مرکز بهره مند شوند.
آبادی اولیه شهمیرزاد در منطقه حدود محرم دشت و دروازه می باشد که پیش کشف (پیش کفش) نامیده می شود و گاه نیز آن را پیش نسا می نامند مناطق دیگر شهمیرزاد نظیر رودبار که در واقع از مسیر رودخانه آغاز می شود بعدا به آبادی شهمیرزاد افزوده شد. هرچند که امروزه منطقه رودبار از حدود میدان به حساب میآید بیشتر مردم شهمیرزاد مهاجر می باشند که به دلیل خوشآب وهوایی و موقعیت ممتازش مورد توجه مهاجران قرار گرفت.
مبدا اولیه مهاجران مناطقی نظیر: خراسان، دامغان، گرمسار، چهارمحال بختیاری، سرخه، گیلا ن، رودبار و الموت، مازندران، مناطقی از عراق و سوریه و غیره بوده است که پس از استقرار هر طایفه مهاجر در یکی از بلوک چهارگانه اصلی مالم معلم بنیانگذار شهمیرزاد می باشد و بقیه بلوک و طوایف بعد از آن تشکیل شده است.
نام برخی از طوایف فرعی شهمیرزاد نیز عبارت است از:
ملکون، علا ییون، کیانیون، ور (زمانی ها)، هفت لنگ بختیاری، دادین، طبسی و از همه مهم تر طایفه آخوند باباجان می باشند که به قولی از زمان اقامت امام رضا (ع) در خراسان وارد شهمیرزاد شده است و مرحوم آخوند باباجان در آبادی شهمیرزاد نقش به سزایی داشته است و مرحوم شیخ علی اکبر کبیر نیز در آبادی منطقه رودبار بسیار فعال بوده است و ساختن پل توک (شترپل) بر روی رودخانه به همت مرحوم حاج حبیب اله بوده است.
● قلعه های شهمیرزاد
1) شیر قلعه مربوط به حکومت طبرستان می باشد که در دوره اشکانی در مناطقی از ایران حکومت داشتند و این قلعه را جهت حفاظت راه انشعابی از بزرگراه ابریشم، احداث کرده بودند و در قرن پنجم و ششم، اسماعیلی مذهبان که مرکز آنان قلعه الموت قزوین بود، از این قلعه استفاده نموده اند و به روایتی تونلی زیرزمینی از قلعه به چشمه قلعه ساخته بودند تا از آب چشمه استفاده نمایند و از گزند دشمنان در امان بمانند.
2) قلعه شیخی که فقط سنگ چین های بسیار محدودی از آن باقی مانده است و به قول پرفسور کلایس به وسیله طرفداران حسن صباح ساخته شد و در قرن ده و یازده حاکمان کومس (کومش) در زمان صفویه از این قلعه برای جلوگیری از هجوم ترکمانان، استفاده کردند.
3) دژوهل قلعه ای سنگی است که مربوط به دوران قبل از اسلا م است و اکنون آثاری جزیی از آن باقی مانده است.