نکاتی تازه درباره اسهال کودکان

علت ایجاد اسهال در کودکان چیست؟
 

مهمترین عواملی که باعث در خطر قرار گرفتن کودکان برای ابتلا به بیماری های اسهالی می شوند، آلودگی محیط و افزایش مواجهه آنها با عوامل بیماری زا می باشد. شایعترین علت بیماری اسهال در کودکان ویروس ها هستند و در میان ویروس ها « روتاویروس » عامل 35% اسهال حاد آبکی کودکان است. البته باکتری ها و سایر میکروب ها مثل آمیب و انگل ها هم از دیگر عوامل ایجاد اسهال عفونی هستند.
در این میان کمبود ویتامین A و نیز روی (Zinc ) با افزایش خطر مرگ و میر ناشی از اسهال همراه است. سایر فاکتورهای خطر شامل: سن پایین کودکان و فقدان تغذیه انحصاری با شیر مادر است؛ یعنی کودکانی که زیر 2 سال سن دارند و شیر خشک خوار هستند بیشتر در معرض ابتلا به اسهال هستند. البته شیرخوارانی که در مدت حداقل 6 ماه اول زندگیشان فقط با شیر مادر تغذیه شده اند نسبت به شیرخشک خواران یا شیرخوارانی که علاوه بر شیر مادر از شیر خشک هم استفاده کرده اند در معرض خطر کمتری قرار دارند.

آیا هنوز هم اسهال می تواند باعث مرگ و میر کودکان شود؟
 

در حال حاضر در برخی کشورهای پیشرفته هنوز هم اسهال مسئول 18% مرگ و میر کودکان است. میزان ایجاد اسهال کودکان نسبت به گذشته چندان تفاوت نکرده است؛ اما مرگ و میر به علت اسهال به دلیل بهبود و ارتقاء پروتکل های درمانی و نیز بهبود وضعیت تغذیه شیرخواران در دوره بیماری کاهش یافته است. شیرخواران کوچک خصوصاً زیر 6 ماه کودکان دچار بیماری های مزمن، کودکان تب دار با دمای بالای 39درجه سانتیگراد بدن، آنهایی که دچار اسهال شدیدی هستند که موجب کاهش دفع ادرار، چشم های گودافتاده و کاهش سطح هوشیاری در آنها شده است، بیش از سایرین نیاز به توجه دارند؛ چرا که کاهشی میزان آب بدن آنها می تواند به سرعت موجب عواقب وخیمی شود. بنابراین در این شرایط می بایست هر چه سریع تر از پزشکان کمک گرفت.

اصول درمان اسهال حاد در کودکان چیست؟
 

در صورتی که برای جایگزینی مایعات نیاز به سرم تراپی وریدی باشد می بایست هر چه سریع تر پس از جبران اولیه، تغذیه شروع شود. برای تغذیه انتخاب رژیم اسهالی مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مایعات مانند نوشابه، آب میوه صنعتی، چای پررنگ برای درمان دهیدراتاسیون و کم آبی نیستند. نیز از مصرف غذاهای چرب یا حاوی قندهای ساده مانند شربت ها و نوشابه ها باید پرهیز کرد. در مقابل رژیم غذایی مناسب برای بیمار اسهالی، دوغ بدون گاز مخصوصاً دوغ های پروبیوتیک، چای کم رنگ کم شیرین، سیب زمینی و هویچ پخته، آب گوشت و آب جوجه و نیز کته برنج همراه با ماست به خصوص ماست های پروبیوتیک می باشد. همچنین با تجویز پزشک می توان از محلول های معروف به ORS استفاده کرد. در شیرخواران باید هر چه زودتر شیردهی ( شیر مادر با شیرخشک بدون رقیق کردن ) آغاز شود.
اکثر کودکان مبتلا به اسهال نیاز به محرومیت از شیر و جایگزینی آن با شیر خشک های بدون لاکتوز ندارند؛ به جز گروه کوچکی که دچار عدم تحمل لاکتوز حاد می شوند و نیز برخی افراد با اسهال پایدار که بیش از 14 روز از شروع اسهال آنها می گذرد. این دو گروه با تجویز پزشک متخصص رژیم غذایی مناسب را دریافت خواهند نمود.

نقش مکمل های غذایی در درمان اسهال چیست؟
 

سوء تغذیه خود یکی از عوامل خطر در ایجاد اسهال است که در این میان نقش ریزمغذی های شامل مواد معدنی و ویتامین ها بیش از سایرین است. در میان مواد معدنی نقش موثر روی (Zinc ) در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است. در بیماران مبتلا به اسهال استفاده از " روی" به مدت 14-10 روز باعث کاهش دوره بیماری و نیز کاهش شدت اسهال می شود. همچنین میزان مرگ و میر ناشی از اسهال را نیز کاهش می دهد.
همچنین مصرف ویتامین A دفعات ابتلا به اسهال را در کودکان کاهش می دهد و نیز موجب کاهش مدت دوره بیماری اسهال در فرد می شود. مطالعات انجام شده نشان می دهد که استفاده از ویتامین A تا 34% در کاهش میزان مرگ و میر ناشی از اسهال موثر است. یکی از موارد موثر در جلوگیری از ابتلا به اسهال و نیز درمان آن مصرف مواد پروبیوتیک است که در حال حاضر در کشور ما به صورت داغ و ماست های پروبیوتیک در بازار وجود دارد. این ماست ها حاوی باکتری های غیربیماری زا و مفید شامل لاکتوباسیل و بیفیدو باکتریوم می باشند. مصرف این مواد در کشورهای در حال توسعه برای جلوگیری و درمان اسهال موفق بوده است.

بریا جلوگیری از ابتلا به کودکان به اسهال چه راهکارهایی وجود دارد؟
 

ترویج تغذیه انحصاری با شیرمادر تا حداقل 6 ماهگی، شروع تغذیه تکمیلی در پایان 6 ماهگی و ادامه شیردهی مادر تا حداقل یکسالگی ـ که ادامه آن تا 2 سالگی توصیه می شود ـ بهبود " روی " و ویتامین به خصوص ویتامین A، اصلاح امکانات بهداشتی و آب آشامیدنی و ترویج بهداشت فردی و اجتماعی، استفاده از واکسن روتاویروس و نیز استفاده از پروتکل های درمانی مناسب برای برخورد با بیمار مبتلا به اسهال.

چه توصیه ای برای پیشگیری از اسهال کودکان در مواقع مسافرت دارید؟
 

مسافرین بهتر است از غذاهای بسته بندی شده و نیز آب جوشیده شده استفاده کنند. نباید از یخ، سالاد یا میوه ای که خودشان با رعایت موارد بهداشتی پوست میوه را نکنده اند، استفاده کنند. غذا را تا زمانی که داغ است باید مصرف کنند و از مصرف غذاهای مانده پرهیز نمایند. استخرهای شنا و سایر محل های تفریحی آبی می توانند آلوده باشند که باید با احتیاط و رعایت نکات بهداشتی از آنها استفاده شود. پیش از ابتلا به اسهال برای افراد سالم استفاده پیشگیرانه از داروهای آنتی بیوتیک توصیه نمی شود.
منبع: ماهنامه کودک شماره 63.