شهر سلامی

شهر سلامی از شهرهای بزرگ است که در فاصله 90 کیلومتری تربت حیدریه و 25 کیلومتری خواف قرار دارد از شمال به جلگه زاوه، ازجنوب به بخش مرکزی شهرستان خواف وبخش جلگه زوزن ،ازشرق به بخش مرکزی خواف وتایباد وازغرب به شهرستان رشتخوار منتهی می‏شود. براساس نوشته‌های مقدسی، ابن حوقل و اصطخری این شهر در قدیم از شهرهای آباد خواف بوده و به‏ نام‏های سلومه، سلاوه ، سلومک و سلامه معروف و مرکز حکومت بوده است .حمدالله مستوفی در نزهت القلوب گفته است: سلامه، سنجان، زوزن از توابع خواف است که ملک زوزن در آنجا عمارت عالی بنا کرده است. محصولات زراعی وباغی آن گندم ، جو ، زیره سبز، انار، انگور، پسته ، انجیر و هندوانه و خربزه است و ابریشم و روناس زیادی دارد در سال 604 (هـ-ق) که حاکم هرات علیه سلطان خوارزمشاه قیام کرد، ملک زوزن به طرفداری از سلطان به مقابله با او رفت و وی را در هرات دستگیر نمود. اموالش مصادره شد و او را به سلومه فرستادند و زندانی کردند. از این واقعه چنین پیداست که سلامه از شهرهای تابعه و مورد اعتماد ملک زوزن بوده، زندان مطمئن ملک هم در این شهر قرار داشته و از طبقه‏ی زیرین کوشک سلامه برای زندانیان سیاسی استفاده می‌شده است در سال (607 ه.ق) که ملک زوزن حکومت کرمان را داشت، قلعه‏ی سلامه و کوشک را عمارت کرده است. در سال 695 (هـ-ق) رکن الدین محمود سیستانی به خواف لشکر کشید و خواجه زادگان خواف در سلامه با او نبرد کردند که به‏ علّت شکست و تسلیم شدن آنها امیر محمود سیستانی پس از آرامش، یک سال و نیم در آنجا اقامت کرد در اوایل قرن دهم (هـ-ق) که مراد بیک ترکمان از ترس شاه اسماعیل صفوی به خواف آمد تا در خواف پناه جوید، شاه اسماعیل رسید و او را با 7هزار ترکمان همراهش مغلوب و مقتول نمود و خود در قلعه‏ خواف فرود آمد که بر اساس مدارک تاریخی این قلعه سلامه بوده است، چون حاکم خواف در قلعه‏ سلامی سکونت داشته از سال 737 (هـ-ق) که زوزن ویران گردید تا اواخر صفویه مرکز حکومت شهر سلامه بوده است .

از سلامه دانشمندان زیادی برخاستند از جمله ابویعقوب خوافی سلامه‌ای، ابوغانم سلامی دانشمندان قرن چهار و پنجم (هـ-ق) و رستم ابن شاهوردی ابن شاهرخ زنگنه خوافی صاحب کتب صراط المستقیم و کنزالبرهان در جبر و مقابله آنچه مسلم است این محل تا اواخر صفویه آباد بوده و از وجود زنگنه خوافی متوفی 1090 (هـ-ق) در سلامه معلوم می‌شود که آبادی این محل در خور سکونت چنین ریاضیدان مهمی بوده است. چون ارگ دولتی قلیچ خان در روی خواف مربوط به اوایل عصر قاجاریه می‌باشد بنابراین قبل از احداث تأسیسات دولتی در روی خواف مرکز سلامه و از آن تاریخ به بعد سیر نزولی پیموده است از سالها قبل مالکیت سلامه را مرحوم سید محمد قریشی داشته، که تا سال 1326 (هـ-ش) دهی کوچک و مخروبه و از سال 1330 خورشیدی کار نوسازی در محل فعلی به همت مرحوم قریشی طبق نظر و نقشه مهندسی شهرسازی همراه با تأسیسات مثل مدرسه، حمام، آب انبار، بهداری، مسجد و حسینیه آغاز و در سال 1330 به پایان رسیده مورد استفاده ساکنان آن قرار گرفت. کشاورزی آن به واسطه‏ وجود بند و چاههای عمیق اطرافش رونق زیادی دارد که نیمی ازمحصولات کشاورزی منطقه خواف را تأمین می‏کند. گندم، جو، چغندر قند، خربزه و هندوانه به مقدار زیادی صادر می‏شود. اکنون سلامه شهری آباد و پرجمعیت و معروف می‌باشد و از سال 1381 از حالت دهستان خارج و مرکز بخش سلامی و بخشداری سلامه تبدیل شده است.

وجه تسمیه

گویند در ازمنه قدیم شهر سلامه و کوشک آن بارعام ملوک زوزن و خواف بوده که در اعیاد رسمی مثل عید قربان و عید فطر و نوروز، کلیه‏ رعایا در این محل به سلام ملک می‌آمدند و از این نظر این‏جا را سلام و سلامه گفته‌اند. برخی گفته‌اند با توجه به تاریخ سلامی در متون تاریخی این شهر قبل از ورود اسلام به ایران وجود داشته تا جایی که کوشک و بند سلامی متعلق به دوره ساسانیان بوده و سلامی نامی عربی و مشتق شده از کلمه سلام عربی نیست بلکه کلمه فارسی است شهر زوزن و سلامی در کتب تاریخی همراه هم به عنوان آبادی‌های مشهور ولایت خواف آمده، و قدمت این شهر مثل زوزن به زمان پارتها و سلوکیان می‌رسد و کلمه سلومه که نام اولیه سلامی است از اسامی رایج در دوره سلوکیان می‌باشد.
موقعیت جغرافیایی
شهر سلامی مرکز بخش سلامی می باشد. بخش سلامی یکی از چهار بخش شهرستان خواف می باشد.این بخش درشمال غرب شهرستان خواف واقع شده وبا شهرستانهای باخرز،زاوه،رشتخواروبخش های مرکزی وجلگه زوزن درشهرستان خواف همسایه می باشد.
شهرستان خواف نیز درجنوب شرقی استان خراسان رضوی قرار گرفته است.