با شروع فصل گرما و آغاز مسافرت های تابستانی، بیماری های مخصوص این فصل هم شیوع پیدا می کنند و باعث ایجاد مشکلاتی برای افراد می شوند. اسهال، استفراغ و مسمومیت غذایی از شایع ترین بیماری های فصل گرم سال هستند. وارد شدن میکروب و ویروس به دهان از طریق غذا، منجر به عفونت دستگاه گوارش می شود که معمولا به صورت اسهال و گاهی به صورت درد شکم، تهوع، ضعف و بی حالی خود را نشان می دهد. از آن جا که عوامل این بیماری از طریق دهان وارد بدن می شوند، بهترین راه مقابله با آن ها رعایت بهداشت تغذیه یی است.
اسهال مسافرتی
بیماری اسهال با دردهای شکمی، تهوع، سردرد، تب خفیف و استفراغ همراه است و کمتر از پنج درصد بیماران دچار تب بالا، مدفوع خونی یا هر دو می شوند. اشخاصی که در معرض خطر بیشتری هستند. شامل افراد جوان، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف شده، دیابتی ها و بیماران دریافت کننده ی آنتی اکسیدان می شوند. منبع اولیه عفونت نیز خوردن غذا یا آب آلوده است.
در فصل تابستان به علت افزایش سفر، مصرف غذا در خارج از منزل متداول تر است و همین امر افراد را بیشتر در معرض بیماری های عفونی قرار می دهد.
پزشکان متخصص عفونت در این باره می گویند، عامل عفونت های گوارشی که به اسهال مسافرتی معروفند میکروب هایی مانند «ایکولای» هستند که علایم آن به شکل تب خفیف، درد شکمی و اسهال غیرخونی بروز می کند. اسهال های ویروسی نیز که در کودکان شش ماهه تا دو ساله دیده می شود. در فصل تابستان شیوع پیدا می کنند.
این نوع مسمویت ها دو دسته اند: گروه اول علایم گوارشی فوقانی مانند درد شکم و استفراغ را به همراه دارند و گوره دوم نیز علایمی شبیه اسهال هستند. عامل این مسمومیت ها «استافیلوکوک ها» هستند که به دنبال خوردن آب، سبزی، غذا و گوشت آلوده وارد بدن می شوند. و دوره یی سه تا پنج روزه دارند. عفونت های تهاجمی هم دارای علایم بیماری زای شدیدتری هستند که منجر به تشدید تب و لرز و اسهال از نوع خونی می شوند و «شیگلا»، «سالمونلا»، «ایکولای» و بعضی «آمیب ها» ایجاد کننده ی آن ها هستند. این نوع از عفونت ها بسیار خطرناکند و ممکن است به عوارضی نظیر گشاده ی روده و سوراخ شدن آن منتهی شوند.
معمولا علت بروز اسهال های مسافرتی مشخص نیست اما در اغلب موارد عدم رعایت بهداشت مواد غذایی و دست آلوده، مهم ترین علت بروز اسهال های مسافرتی هستند. در اسهال های مسافرتی نیز به هیچ وجه مصرف آنتی بیوتیک توصیه نمی شود. در درمان این بیماری نیز مصرف مایعات زیاد و غذاهای سالم کم حجم بسیار موثر است و در صورت برطرف نشدن بیماری، پس از گذشت دو تا سه روز و یا دل درد شدید باید با نظر پزشک دارو مصرف کرد.
بعضی افراد در مسمومیت های غذایی و اسهال ناشی از آن به اشتباه محدودیت های ویژه غذایی را توصیه می کنند. این در حالی است که هنگام بروز مسمومیت های غذایی، سیستم گوارشی در شرایط بحرانی به سر می برد و به مواد غذایی بهتری احتیاج دارد. بنابراین اگر چه مصرف هر ماده ی غذایی علایم بیماری را تشدید می کند. اما مصرف نکردن مواد غذایی و بهره گیری از رژیم های تغذیه یی موقت سبب حادتر شدن شرایط می شود.
عفونت های روده ای
بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، بیماری های ناشی از غذا، بیماری هایی هستند که ماهیت عفونی یا سمی دارند و عامل آن از راه غذای مصرفی وارد بدن می شود و هر فردی در معرض ابتلا به چنین بیماری هایی قرار دارد. به عنوان مثال، عفونت های روده یی و اسهال از مهم ترین علت های بستری شدن و حتی مرگ و میر کودکان در فصل تابستان هستند و مهم ترین دلیل بروز این نوع از بیماری ها در فصل گرما عدم رعایت موارد بهداشتی نظیر مصرف آب یا غذای آلوده مخصوص میوه ها و سبزیجات ضد عفونی نشده است که به مسمومیت غذایی منجر می شود.
به اعتقاد کارشناسان تغذیه و رژیم درمانی، از آن جا که زیاد شدن باکتری ها در محیط گرم و در غذاهایی با رطوبت بالا مثل غذاهای نشاسته یی یا غذاهای حاوی تخم مرغ با سرعت بالا انجام می گیرد، توجه به سلامت مواد غذایی از زمان خرید تا پخت آن، برای جلوگیری از بروز هر گونه مسمومیت و عفونت روده یی بسیار ضروری است.
مسمومیت های غذایی
مسمومیت های غذایی معمولاً به دنبال مصرف غذای آلوده ایجاد می شود. آشنایی با علایم این بیماری هم مهم است، زیرا ارایه شرح حال نادرست بیمار به پزشک ممکن است منجر به تجویز داروهای اشتباه شود. مسمومیت های غذایی به ویژه پس از مصرف فست فودها و غذاهای حاوی مواد نگهدارنده گاهی به صورت سردرد بروز می کند که پس از چند ساعت برطرف می شود انواع شدید مسمومیت های غذایی ممکن است، سردرد همراه با تهوع، استفراغ یا دل پیچه و اسهال را به دنبال داشته باشند، این در حالی است که ممکن است همه ی این علایم در بیمار ظاهر نشوند. باید گفت که طعم و بوی طبیعی مواد غذایی دلیلی بر سالم بودن آنها نیست، بعضی باکتری های موجود در غذا در روده، سبب مسمومیت شده و بر سیستم گوارش تأثیر می گذارند.
احتمال مسمومیت با مواد غذایی مانند ماهی و گوشت به ویژه انواع کباب ها و همچنین مسمومیت به دنبال مصرف میان وعده هایی مانند بستی، چیپس و آب میوه که از دستفروش ها تهیه می شود، بیشتر است. در مجموع در مسمومیت با هر علتی، لازم است که غذاها با حجم کمتر و در دفعات بیشتری مصرف شود و همچنین در مصرف مایعات زیاد در مسمومیت های غذایی توصیه می شود. در مسمومیت های غذایی نیاز فوری به مصرف آنتی بیوتیک و داروهای خوارکی قوی نیست و باید از این امر پرهیز شود، زیرا مصرف داروهای قوی در درمان مسمومیت ها، ممکن است بیماری های بعدی را باعث می شود. به عنوان نمونه مصرف داروهای قوی برای درمان اسهال ناشی از مسمومیت ها، می تواند یبوست شدید و حتی خونریزی های یبوست را به دنبال داشته باشد. بنابراین باید از حداقل دارو استفاده شود.
استفاده از آب های جوشیده یا آب معدنی و جوشاندن کنسروهای غذا قبل از مصرف در مسافرت ها، به منظور جلوگیری از بروز بیماری های گوارشی لازم است. هم چنین میوه و سبزیجات قبل از مصرف باید با مواد شوینده و ضدعفونی کننده شسته شوند.
منبع: نشریه 7 روز زندگی شماره 126