به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان، هر رفتاری که باعث هراس شهروندان یا تهدید امنیت عمومی شود، از نظر قانونگذار جرم بوده و با آن با شدیدترین شکل ممکن برخورد می‌شود؛ حتی تا جایی که در برخی جرایم، اگر رفتار مرتکب به حد محاربه برسد، مجازات سنگین محاربه را هم بر آن بار کرده است تا نظم و امنیت عمومی حفظ شده و کسی فکر به خطر انداختن، امنیت مردم، به سرش نیافتد.
گاهی اتفاق می‌افتد که شخص یا اشخاصی با توسل به زور، تهدید و اسلحه در راه‌ها و شوارع با سر و صدا و ایجاد مزاحمت، آمد و شد دیگران را دچار اختلال کرده یا حتی موجب ایجاد هراس و تهدید شهروندان می‌شوند؛ این رفتارها، جزو مواردی است که قانونگذار مجازات سنگینی برای آن در نظر گرفته است. برای بررسی مجازات زورآزمایی و قدرت‌نمایی در معابر و خیابان‌ها، به گفت‌وگویی با علی ادراکی، حقوقدان و وکیل دادگستری پرداخته شده است.
ادراکی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا اصولا زورآزمایی و قدرت‌نمایی در معابر و خیابان‌ها، جرم‌انگاری شده است یا خیر، اظهار می‌کند: بله؛ در قانون مجازات اسلامی حداقل در سه ماده در این مورد احکامی آمده است. به طور مثال در ماده 617 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 مطرح شده است که هرکس به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت‌نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود، در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از 6 ماه تا دو سال و تا (7، 4) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
وی در ادامه با اشاره به ماده 618 این قانون بیان می‌کند: هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (7، 4) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
این حقوقدان عنوان می‌کند: همچنین در ماده 619 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 آمده است که هرکس در اماکن‌عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند به حبس از دو تا 6 ماه و تا (7، 4) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
هرگونه قدرت‌نمایی با توسل به سلاح سرد و گرم قابل مجازات خواهد بود
ادراکی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه آیا شخص متهم به صرف ارتکاب اعمالی مانند قدرت‌نمایی و ایجاد جار و جنجال و بروز حرکات غیرمتعارف، قابل مجازات است یا نیاز به نتیجه خاصی در این زمینه وجود ندارد، می‌افزاید: این مواد اغلب مقید به هیچ نتیجه خاصی نیستند و در اصطلاح «جرم مطلق» خوانده می‌شوند. به عنوان مثال کسی که با توسل به چاقو قدرت‌نمایی کرده یا با ایجاد سر و صدای غیرمتعارف، باعث سلب آسایش دیگران می‌شود، لازم نیست که مالی را برده یا ضرر خاصی به آبرو و اعتبار دیگران بزند، بلکه تا همین مرحله نیز به حیطه حقوق شهروندی تجاوز کرده است؛ بنابراین جرم تهدید اشخاص با جرم کسی که سلاح خود را وسیله تهدید قرار می‌دهد، بسیار تفاوت دارد.
وی همچنین در ادامه به این پرسش که آیا توسل به چاقو یا اسلحه در جرم قدرت‌نمایی و زورآزمایی در خیابان ضروری است، پاسخ مثبت داده و اظهار می‌کند: به عنوان مثال، اگر متهم بدون استفاده از سلاح با دیگری گلاویز شده یا قدرت‌نمایی و تهدید کند با این ماده منطبق نمی‌شود، اما اگر همین شخص بدون سلاح با ایجاد سر و صدا و حرکات غیرمتعارف اقدام به تهدید مردم کند با ماده 618 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی منطبق می‌شود، به شرطی که حداقل یک‌نفر از مردم به آن تهدید‌ها توجه کرده و به عبارت دیگر در او موثر واقع شود یا اینکه اصولاً مردمی در آن حوالی باشند. علی‌القاعده نمی‌توان به طور مثال در شهر مردگان و خالی از سکنه، مرتکب این اعمال را با ماده اخیر‌الذکر محکوم و مجازات کرد.
این وکیل دادگستری بیان می‌کند: براساس بخش دوم از همین ماده نیز، اینگونه حرکات غیرمتعارف باید موجب اخلال در نظم، آسایش و آرامش عمومی شود یا اینکه مردم را از کسب و کار باز دارد. ماده قانونی دیگر یعنی ماده 619 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375، نیز که بزه‌دیده خاص یعنی اطفال و زنان دارد که آن‌هم از ارزش‌های اخلاقی و مذهبی حاکم بر جوامعی مانند کشورمان نشأت می‌گیرد و شامل ایجاد مزاحمت برای مردان نیست.
ادراکی در ادامه می‌افزاید: هرگونه قدرت‌نمایی به معنی نشان دادن نیرو و توانایی خود در ملاعام و شوارع در صورتی که با توسل به سلاح سرد و گرم بوده باشد، با ماده 617 کتاب تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 قابل محکومیت و تبعا مجازات خواهد بود.
مرز مابین جرم محاربه و قدرت‌نمایی
وی در ادامه در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا سلاح حتما باید در برابر دیدگان و به اصطلاح ظاهر باشد یا اینکه با اسلحه مخفی نیز قدرت‌نمایی مد نظر این ماده موضوعیت پیدا می‌کند، می‌گوید: با توجه به اصل لزوم تفسیر قوانین جزایی به نفع متهم، به صراحت می‌توان گفت که سلاح باید ظاهر بوده یا وجود آن نزد مرتکب محرز و مسلم بوده باشد تا در صورت مشاهده هرگونه قدرت‌نمایی و زورآزمایی، بتوان با استناد به این ماده مجازات کرد، از این رو حتما باید سلاح در برابر دیدگان بزه‌دیده قرار داشته یا اینکه شخص فوق‌الذکر به وجود اسلحه در نزد متهم علم کافی داشته باشد، بنابراین منظور از سلاح ظاهر صرف‌نظر از دیده شدن در بقیه موارد بدین معناست که به طور متعارف حصول علم یقینی مبنی بر به همراه داشتن دایمی سلاح نزد بزهکار غیر قابل تصور باشد.
ادارکی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه مرز مابین جرم محاربه و قدرت‌نمایی با استفاده از اسلحه کجاست، اظهارمی‌کند: در این جا قاضی دادگاه کیفری باید به تعریف جرم محاربه که در فصل هشتم از کتاب حدود قانون مجازات اسلامی آمده است توجه کند. همان‌گونه که از فراز دوم ماده 279 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مستفاد می‌شود، چنانچه فردی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند نفر دیگر اسلحه کشیده و عمل وی نیز جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح می‌کشد، ولی در اثر پیری و ناتوانی موجب سلب امنیت نمی‌شود، محارب نیست و باید به ماده 617 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 توجه شود.
