ابتکارهایی برای حفاظت محیط زیست

تاریخ خبر: 1393/08/07 – تهران-ایرنا-تشکیل ستاد احیای دریاچه ی ارومیه، حذف بنزین پتروشیمی، طرح «شکار ممنوع»، حفاظت از جنگل ها و منابع طبیعی و تلاش های بین المللی برای حل مشکل ریزگردها از مهمترین اقدام های اثرگذار دولت یازدهم در جهت حفظ محیط زیست کشور در طول یک سال، به شمار می رود.

افراط در برداشت گونه های گیاهی و جانوری و گرفتار شدن منابع طبیعی در دام خشکسالی به دلیل عوامل آب و هوایی و فعالیت های انسانی، محیط زیست و منابع طبیعی ایران را در حلقه یی از مشکلات گرفتار ساخته است.

خطر انقراض گونه های منحصر به فرد جانوری، خشک شدن تالاب ها، مرگ تدریجی دریاچه ی ارومیه، از بین رفتن جنگل های بلوط زاگرس، آلودگی هوا، ریزگردها، بحران آب و بسیاری دیگر از مشکلات سبب شده است تا محیط زیست ایران بیش از هر دوره ی دیگری، نیازمند توجه و رسیدگی باشد.

از سوی دیگر اجرای طرح های غیرکارشناسی و بی توجهی به این حوزه در سال های پیش از دولت یازدهم، بر بحران ها دامن زده و بر مشکلات افزود.

روی کارآمدن دولت یازدهم به ریاست «حسن روحانی» و نگرش مثبت مقام های این دولت به مسایل زیست محیطی، موجی از امید را در دل فعالان محیط زیست ایجاد کرد.

دولت روحانی یکی از اولویت های خود را حل مشکلات زیست محیطی کشور قرار داد و بر روی چالش هایی که در اثر بی توجهی و نبود برنامه ریزی، برخی مناطق نظیر دریاچه ی ارومیه را به ورطه ی نابودی کشانده بود، تمرکز کرد.

سپردن سکان سازمان حفاظت محیط زیست به «معصومه ابتکار» و سفر وی در روز دوم کاری خود به ارومیه به منظور بازدید از دریاچه ی در حال مرگ، تاییدی دیگر بر جدیت دولت یازدهم در حل مشکلات زیست محیطی بود.

افزون بر این، رییس دولت در گفت و گوهای متعدد خود، همواره با تاکید بر اهمیت حفظ محیط زیست، به دنبال رفع مشکلات هرچه بیشتر این حوزه و تلاش برای توقف وضعیت بحرانی به وجود آمده، بوده است.

اظهارات حسن روحانی در تازه ترین گفت و گوی تلویزیونی خود نیز از این حکایت داشت که مساله ی محیط زیست اولویتی جدی برای دولت یازدهم است. وی در این خصوص گفت: محیط زیست یکی از طرح هایی است که شخصا آن را دنبال می کنم. این مساله سلامت مردم را به خطر می اندازد و مشکلات بسیاری ایجاد می کند. دولت یازدهم حفاظت از محیط زیست را جزو اولویت ها و برنامه های اصلی خود می داند.

رییس جمهوری همچنین در جمع کارکنان سازمان حفاظت محیط زیست در خرداد ماه گذشته از اینکه حفاظت از محیط زیست باید به فرهنگ عمومی کشور تبدیل شود؛ سخن گفت. به گفته ی وی، در دوره یی بشر حتی به مداخله های خود در طبیعت افتخار می کرد و آن را باعث زیبایی و تسهیل شرایط زندگی می پنداشت که البته در مواردی این چنین هم بود اما در آن دوره بشر از اتخاذ اقدامات جبرانی برای پیامد اقدامات خود در طبیعت غفلت کرد.

وی همچنین در سخنان تازه ی خود با اشاره به رسیدگی به وضعیت دریاچه ی ارومیه گفت: یکی از افتخارات دولت یازدهم این است که براساس وعده ی انتخاباتی خود در اولین جلسه ی دولت، مصوبه یی برای احیای دریاچه ارومیه داشت و بسیار خوشحالم که این دولت کار خود را با مساله محیط زیست شروع کرد.

در ادامه نگاهی کوتاه به اقدامات زیست محیطی دولت یازدهم داشته ایم.

***حذف بنزین تولید پتروشیمی از چرخه توزیع

اجرایی شدن برنامه ی عرضه ی بنزین و گازوییل با استاندارهای بین المللی و کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها از مهمترین گام های دولت یازدهم در راستای توجه به موضوع آلودگی هوای کلان شهرها بود.

یکی از جنجالی ترین پرونده های محیط زیست مربوط به تولید و توزیع داخلی بنزین های آلوده و سرطان زا بود که پس از تصدی ریاست سازمان محیط زیست از طرف معصومه ابتکار به طور جدی دنبال شد.

بر همین اساس اعلام شد که این بنزین ها سرطان زا بوده و دستور توقف توزیع آن در شهرهایی مانند تهران صادر شد اما در مقابل اعلام شد که اسناد سازمان برای آلوده بودن بنزین کافی نیست اما ابتکار از وجود اسنادی پرده برداشت که موضوع سرطان زا بودن بنزین پتروشیمی را اثبات می کردند.

به گفته ی رییس سازمان محیط زیست یکی از مشکلات بنزین توزیعی در سال های قبل کیفیت پایین و میزان بالای بنزن بود که اندازه گیری های مربوط به این سال ها نشان می دهد بالاترین میزان بنزن در سال 90 بوده است. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی از هر هفت مرگ در ایران یک مورد مربوط به آلودگی هواست و آلاینده های موجود در بنزین های پتروشیمی مانند بنزن عامل اصلی بروز سرطان اعلام شده است. به همین خاطر دولت یازدهم موضوع را با جدیت دنبال می کند.

توزیع بنزین پتروشیمی از خرداد ماه گذشته در کشور متوقف شد و بر اساس آخرین گزارش ها، یکم آبان ماه گزارش کیفیت بنزین توزیعی و بنزین های آلوده از سوی سازمان محیط زیست به کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی ارایه شد. پرونده ی بنزین های آلوده در حال رسیدگی و هنوز به نتیجه ی نهایی نرسیده است.

***احیای دریاچه ارومیه

دریاچه ی ارومیه به عنوان بزرگ ترین دریاچه ی داخلی ایران و دومین دریاچه ی آب شور دنیا یکی دو سالی است حال خوبی ندارد و در معرض نابودی و خشک شدن قرار گرفته است. در صورت مرگ این دریاچه، عوارض زیست محیطی فراوانی ایران را تهدید خواهد کرد.

توجه جدی به وضعیت دریاچه ی ارومیه از سال 1389 آغاز و در سال 92 به یکی از شعارهای انتخاباتی حسن روحانی تبدیل شد. پس از روی کارآمدن دولت یازدهم، احیای این دریاچه به عنوان یکی از مهمترین اولویت های زیست محیطی در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

سال گذشته با ورود ابتکار به سازمان محیط زیست، کارگروهی با هدف نجات این دریاچه در 25 مهرماه تشکیل شد. از آن پس تاکنون ستاد احیای دریاچه ی ارومیه با ایجاد کمیته ی راهبردی، متشکل از متخصصان و صاحب نظران ملی و منطقه یی و نمایندگان دستگاه های تصمیم گیر به دنبال راهی برای نجات دریاچه و کاهش عوامل بحران ساز به عنوان یکی از پراهمیت ترین برنامه های دولت در این حوزه پیگیری می شود.

به گفته ی «عیسی کلانتری» دبیرکارگروه نجات دریاچه ی ارومیه، تامین آب از طریق حوزه های آبریز منتهی به دریاچه و افزایش 4 هزار و 200 کیلومتری از این راه، جبران خسارت کشاورزان برای خودداری از کشت در حاشیه آبریزهای منتهی به دریاچه و همکاری های بین المللی از مهمترین برنامه های کارگروه احیای دریاچه ی ارومیه است.

کارشناسان سدسازی های بی رویه و اجرای طرح های غیرکارشناسی را از علل بحرانی شدن دریاچه ارومیه عنوان می کنند. با توجه به راهکارهای اعمال شده از سوی دولت و نیز بارندگی های اخیر، سطح آب دریاچه ی ارومیه نسبت به ابتدای مهرماه، 31 سانتیمتر بالا آمده است و 600 میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه شد.

*** حمایت گسترده از حیات وحش با طرح «شکار ممنوع»

بازنگری در سیاست های شکار یکی از دیگر اقدام های پراهمیت سازمان محیط زیست در راستای حفظ گونه های حیات وحش است. از همین رو دولت به دنبال ارایه ی طرح «شکار ممنوع» تا سال 1400 است.

برداشت بیش از حد گونه های گیاهی و نیز وارد آمدن آسیب های جدی به حیات وحش در سال های اخیر سبب شده تا گونه های منحصر به فرد ایران در معرض انقراض قرار گیرند.

همچنین به گفته ی «احمد علی کیخا» معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، مسوولان محیط زیست تاکنون بررسی های زیادی در زمینه ی حیات وحش کشور انجام داده و به این نتیجه رسیده اند که برای حفظ حیات وحش کشور باید به مدت 5 سال به حیات وحش و به مدت 3 سال به پرندگان در کشور استراحت داده شود و در این مدت شکار ممنوع خواهد بود.

طرح «شکار ممنوع» در مجلس شورای اسلامی مطرح و با استقبال گسترده ی نمایندگان رو به رو شد.

«مهرداد لاهوتی» نایب رییس فراکسیون محیط زیست مجلس در تازه ترین اظهارات خود از آمادگی نمایندگان مجلس برای بررسی طرح «شکار ممنوع» خبر داده است.

یوزپلنگ ایرانی یکی از گونه های در حال انقراض است که به لطف شکارچیان غیرمجاز! تنها چند ده تا از آن ها در سراسر کشور باقی مانده است.

اخذ مجوز چاپ تصویر یوز ایرانی بر روی پیراهن تیم ملی فوتبال ایران نتیجه ی دیدار معصومه ابتکار با «سپ بلاتر» رییس فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) بود. این اقدام در ابتدا با مخالفت این فدراسیون و حاشیه سازی برخی فعالان حوزه ی محیط زیست همراه شد که در نهایت پس از دیدار روسای سازمان حفاظت محیط زیست ایران و فیفا عملی شد.

بر اساس آمارهای ارایه شده بیش از یک میلیون اسلحه ی شکاری بدون مجوز در ایران وجود دارد. خطرات نگهداری اسلحه ی غیرمجاز نه تنها حیات وحش را به مخاطره می اندازد بلکه صاحب اسلحه و افراد خانواده را نیز در معرض خطر قرار می دهد. چه بسیار فجایعی که بر اثر نگهداری سلاح غیرمجاز و ناآشنا بودن فرد با کاربرد آن رخ داده است.

به گفته ی «اسماعیل کهرم» مدرس حیات وحش بسیاری از سلاح ها به دلیل کیفیت پایین لوله، هنگامی که تیراندازی زیاد باشد، نمی توانند گرمای ناشی از شلیک را تحمل کنند و گاه لوله متلاشی می شود و صورت شکارچی آسیب جدی می بیند؛ حتی شواهدی وجود دارد که این افراد گاه کور شده اند.

آخرین اظهارات رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز حاکی از احتمال بازبینی پروانه های صادر شده طی سال های گذشته برای شکار است؛ زیرا بسیاری از پروانه های صادر شده که با توجه به توان اکوسیستم در آن زمان بوده است در شرایط زیست محیطی فعلی فاقد اعتبار است.

ابتکار هچنین ضمن اینکه سازمان متبوعش سیاست های شکار را به طور کامل بازنگری کرده است، از تکمیل برنامه ها و اعلام شرایط صدور مجوز شکار در آینده خبر داد.

***لغو مجوز فروش پارک پردیسان

توقف فروش منطقه ی پردیسان به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده را باید از اولین وعده های عملی شده ی معصومه ابتکار شمرد. مجوز فروش این پارک در دولت دهم صادر شده بود.

شهریور ماه سال گذشته ابتکار در نامه یی خطاب به «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری نوشت: با عنایت به لزوم حفظ و مدیریت عرصه پارک پردیسان و جلوگیری از هرگونه تغییر کاربری احتمالی در عرصه مذکور خارج از طرح مصوب پارک به عنوان تنها پارک اکولوژیک و ذخیره گاه طبیعی و زیست محیطی کلانشهر تهران که مجموعه آموزشی و پژوهشی در آن پیش بینی شده است و انجام اقدامات کلان جهت اجرای طرح جامع و مصوب آن با همکاری و هماهنگی دستگاه های اجرایی ذیربط، تقاضای لغو مصوبه هیات وزیران در مورخ 31/02/90 مبنی بر مجوز فروش پارک مذکور را از آن مقام محترم استدعا دارد.

هیات دولت نیز در پاسخ به این درخواست، مصوبه ی فروش پارک پردیسان را لغو کرد. پارک طبیعت پردیسان که یکی از بوستان های بزرگ و مشهور شهر تهران است در شمال غربی تهران واقع شده است و از امکانات این بوستان می توان به موزه تنوع زیستی، موزه آب و باغ وحش اشاره کرد. حیوانات و حشرات تاکسیدرمی (آکنده سازی) شده و بعضا زنده، یکی دیگر از جذابیت های این پارک جنگلی است. ساختمان سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز در قسمت جنوبی این بوستان قرار دارد.

***تدوین لایحه ی حفاظت از تالاب ها

حیات تالاب ها به عنوان پویاترین زیست بوم های ایران، این روزها در اثر خشکسالی های پی در پی و استفاده ی بی رویه و هدر رفت آب در بخش کشاورزی به خطر افتاده است تا جایی که بیش از 70 درصد از آن ها در وضعیت بحران یا خطر قرار گرفته اند. از آن جمله می توان به تالاب های هامون، گاوخونی و بختگان در استان فارس یا آلاگل، آلماگل و آجی گل در استان گلستان اشاره کرد.

طرح حفاظت از تالاب های ایران، طرحی بین المللی است که سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان هماهنگ کننده ی ملی، با حمایت برنامه ی عمران ملل متحد (UNDP) و تسهیلات جهانی محیط زیست (GEF) در حال اجرای آن است.

این طرح از 4 سال پیش مطرح شد اما نتوانست در قالب قانون تصویب شود تا اینکه در اوایل دوره ی مجلس کنونی در قالب طرح دوفوریتیِ نجات تالاب ها مطرح و یک فوریت آن تصویب شد.

سرانجام به پیشنهاد معصومه ابتکار قرار شد طرح نجات تالاب ها به منظور رفع محدودیت های بودجه یی و مالی به صورت لایحه از سوی دولت به مجلس ارایه شود.

اینک بنا به درخواست سازمان محیط زیست این طرح تبدیل به لایحه یی شده است که به گفته ی «محسن سلیمانی روزبهانی» مدیر طرح حفاظت از تالاب های ایران تا 20 روز آینده از سوی دولت به مجلس ارایه می شود و از جمله محورهای اصلی آن می توان به مشارکت تمامی دست اندرکاران در حفظ تالاب ها، مصوب کردن حقابه تالاب ها برای به رسمیت شناخته شدن، مستقر شدن الگوی توسعه پایدار در حوزه آبریز تالاب و ممانعت از اقدامات تخریب در حوزه آبریز تالاب اشاره کرد.

از سوی دیگر در کنار تلاش برای تبدیل اجرایی شدن طرح حفاظت از تالاب ها، دولت به دنبال اقدام های دیگری در حوزه های خصوصیِ مربوط به هر یک از تالاب ها است.

تالاب «هامون»، بزرگترین دریاچه ی آب شیرین در سراسر فلات ایران پس از 16 سال، بار دیگر حس جاری شدن را تجربه کرد و خوشحالی را به مردم سیستان و بلوچستان هدیه داد.

امسال آب به هامون بازگشت و با زندگی مجدد این تالاب بین المللی، بازگشت پرندگان مهاجر، ماهیان بومی و احیای مشاغل کشاورزی، حصیربافی، گاومیش داری هم در این منطقه ازسرگرفته شد.

معصومه ابتکار در پیامی به مناسبت بازگشت آب به هامون نوشت: در کنار بارش های خوب در منطقه که نشان از الطاف خداوندی دارد، اقدامات جدی در دولت تدبیر و امید مانند پیگیری برای برداشتن موانع ورود آب و باز شدن آبراهه ها و تلاش هایی در سطوح محلی و استانی، ملی، دو جانبه و بین المللی نیز اثربخش بوده است.

***راه اندازی صندوق ملی محیط زیست

راه اندازی صندوق ملی محیط زیست پس از 7 سال وقفه در آبان ماه سال 92، از دیگر گام های اولیه ی دولت یازدهم در راستای حفاظت و رسیدگی به وضعیت زیست محیطی ایران بود.

راه اندازی این صندوق از اولویت های دولت یازدهم است و با هدف حمایت از فعالیت های اقتصادی سبز، کاهش آلودگی ها و بهبود وضعیت محیط زیست تشکیل شده است.

***حفاظت از جنگل ها و منابع طبیعی

مخالفت جدی با ساخت جاده در جنگل ابر و تلاش برای حفظ جنگل های بلوطِ زاگرس از مهم ترین اقدام های صورت گرفته از سوی رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در جهت حفظ جنگل ها و منابع طبیعی کشور به شمار می رود.

جنگل های بلوط در استان ایلام در منطقه ی دالاهو واقع شده اند که با خطر خشکیدگی دست و پنجه نرم می کنند.

حسن روحانی در اردیبهشت ماه سال جاری در جریان سفر استانی هیات دولت به ایلام به منظور رسیدگی مستقیم به وضعیت جنگل های بلوط، از نزدیک در جریان پدیده ی خشکیدگی در حال گسترش این جنگل ها قرار گرفت.

جلوگیری از قطع 4 هزار اصله درخت از درختان جنگل ابر برای ساخت جاده هم از دیگر تلاش های ابتکار برای حفظ جنگل ابر بود.

به گفته ی وی بر اساس مطالعات انجام شده از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست، ضرورتی برای قطع درختان احساس نمی شد و مسیرهای موجود کافی بود.

توسعه جنگل کاری اقتصادی و ارایه ی پیشنهاد ممنوعیت بهره برداری از جنگل های سالم، رسیدگی به وضعیت کوه شاه در استان کرمان، حفاظت از مناطق طبیعی و رسیدگی وضعیت محیط زیست البرز نیز از دیگر اقدام های صورت گرفته در جهت حفظ مناطق جنگلی و طبیعی کشور از سوی متصدیان محیط زیست کشور در دولت یازدهم است.

*** تلاش های بین المللی برای حل مشکل ریزگردها

پدیده ی ریزگردها چند سالی است امان از کف شهروندان ساکن در مناطق جنوبی و غربی کشور را برده است و هرچند وقت یکبار با نفس های مردم همراه می شود.

تاکنون به عوامل متعددی در منشا پیدایش ریزگردها اشاره شده است اما به نظر می رسد مهمترین منبع پیدایش آنها کشور همسایه، عراق است.

دولت یازدهم در این زمینه نیز با سفر معصومه ابتکار به همراه هیاتی به عراق، توجه خود به این پدیده ی زیست محیطی را به اثبات رساند.

امضای تفاهم نامه در بغداد، مذاکرات متعدد و طولانی و کاشت اولین نهال ها در شهر کربلا نتایج حاصل از این سفر بود و در نهایت نهال کاری به عنوان یکی از راه های اصلی تثبیت گرد و غبار در این منطقه و ممانتع از ورود آن به ایران شناخته شد.

*** لایحه ی «هوای پاک»

حل مشکل آلودگی هوا یکی از اصلی ترین درخواست های شهروندان از سازمان محیط زیست کشور بود. به همین منظور این سازمان از زمان حضور معصومه ابتکار همواره به دنبال استقرار هوای پاک در کلان شهرها بوده است.

علاوه بر حذف بنزین تولید پتروشیمی ها، شهریور ماه گذشته، مجلسی ها شاهد ارایه ی لایحه یی از سوی رییس سازمان محیط زیست مبنی بر «هوای پاک» بودند.

بر مبنای این لایحه که در هیات دولت تدوین شده است، دستگاه هایی که در زمینه ی آلودگی هوا نقش دارند باید به وظایف خود عمل کنند، در غیر این صورت جریمه می شوند.

اقدامات اشاره شده تنها بخش هایی از اقدام های دولت در عرصه ی حفظ محیط زیست بود. افزون بر این محیط زیستی ها در دیگر برنامه ها و اهداف خود به موضوع هایی مانند حمایت از دوچرخه سواری، برگزاری نمایشگاه چالش های زیست محیطی، مسیر سبز ساحل پاک، مقابله با زمین خواری، اقتصاد سبز و شرکت های دانش بنیان، حمایت از محیط بانان، توجه به انرژی های نو و تجدیدپذیر در کشور، حل معضلات زیست محیطی ایران فراتر از مرزهای سیاسی، حفاظت بیشتر از جنگل های زاگرس، حفاظت از محیط زیست خزر، گوگردزدایی گازوییل، برقی کردن ریل های کشور و اصلاح روش های کشاورزی برای کاهش مصرف آب اشاره می کنند.

توجه دولت یازدهم به اوضاع محیط زیست و تلاش های بی وقفه در جهت احیا و حفظ منابع محدود زیست محیطی امکان ویژه یی را در اختیار مسوولان نهاده است تا با کنار گذاشته شدن مسایل حاشیه یی به معضلات زیست محیطی سامان دهند.

*از: فرشته ذبیحیان (گروه پژوهش های خبری)