به رغم گزارش‌های رعب‌انگیزی که درباره‌ی ایدز در روزنامه‌ها می‌خوانیم، اخبار امیدوار کننده‌ای نیز وجود دارند که هر کسی باید آن‌ها را بشنود. بی‌تردید ترس از ایدز به مراتب وسیع‌تر از خود ایدز است. با این همه شواهد زیادی وجود دارند حاکی از این که این ترس در برخی موارد بیهوده است. بهترین حامی ما در قبال این ترس – و ویرس ایدز – شناخت علمی است. شناخت در این خلاصه می‌شود که آلودگی به ویروس ایدز بسیار نامحتمل است. ابتلا به این ویروس حتی در شرایطی که ظاهراً آلودگی اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد نامحتمل و حتی ناممکن است. برای اثبات این مدعا، پانزده مورد زیر را که احتمالاً باعث شگفتی‌تان خواهد شد در این جا می‌آوریم. این بحث نشان می‌دهد که تا چه حد احتمال ابتلا به ایدز اندک است.
1. تنها به علت حضور در کنار یک بیمار ایدزی یا عده‌ای از مبتلایان به ایدز در آسانسور، ایدز نمی‌گیرید. برخلاف ویروس سرماخوردگی، ویروس ایدز یاخته‌های خون را آلوده می‌کند. این ویروس نمی‌تواند از طریق هوای تنفسی منتقل شود. دکتر مارگارت فیشل، کارشناس ایدز در دانشگاه میامی، بیان داشت: ویروس ایدز ژن‌ها و آنزیم‌ها را از گویچه‌های سفید می‌رباید تا همانندسازی کند. این ویروس نمی‌تواند این کار را در خارج از بدن انجام دهد.
2. به علت خوردن غذا یا نوشابه‌ای مشترک با فرد آلوده ایدز نمی‌گیرید. فرد آلوده ممکن است بزاق خویش را روی نوشابه یا غذای شما برجای بگذارد و شما هم‌چنان به دو دلیل سالم بمانید: نخست این که ویروس به ندرت در بزاق یافت می‌شود. در یک بررسی، در هشتاد و سه بیمار مبتلا به ایدز، ویروس تنها در بزاق یک نفر یافت شد. دوم این که بزاق، ویروس را غیرفعال می‌کند. در بررسی خانواده‌هایی که یک عضو مبتلا داشتند معلوم شد که بیماران مبتلا به ایدز در غذا و نوشیدنی، بشقاب، لیوان، قاشق، چنگال، و مسواک با افراد سالم شریک بودند و هیچ‌کدام، از این راه ایدز نگرفتند.
3. تنها به علت دست دادن با فرد آلوده یا در آغوش گرفتن او ایدز نمی‌گیرید. این ویروس در عرق بدن یا روی پوست یافت نمی‌شود. در خانواده‌های گفته شده، افراد یک‌دیگر را بغل می‌کردند و بسیاری تماس‌های نزدیک اما غیر جنسی داشتند و هیچ موردی از سرایت ایدز مشاهده نشد. دکتر فیشل بیان داشت: «ویروس، برای این که یاخته‌ها را آلوده کند باید وارد گردش خون شود. وقتی شما با کسی دست می‌دهید یا او را در آغوش می‌گیرید این امر اتفاق نمی‌افتد.»
4. با قرار گرفتن در معرض عطسه یا سرفه‌ی بیمار مبتلا به ایدز، ایدز نمی‌گیرید. ویروس ایدز در خلط یا ترشحات بینی افراد مبتلا یافت نشده است. همه‌ی کارشناسان هم‌داستان‌اند که هیچ شاهدی به نفع این که ویروس از طریق این نوع تماس‌های تصادفی سرایت کند وجود ندارد.
5. تنها به علت نشستن روی نشیمنگاه توالت حتی در صورتی که فرد آلوده قبل از شما روی آن نشسته باشد ایدز نمی‌گیرید. یکی از کارشناسان می‌گوید: «این ویروس نمی‌تواند روی نشیمنگاه توالت زندگی کند، بلکه بی‌درنگ در هوای آزاد می‌میرد.» گاهی ویروس در ادرار یافت شده است ولی به تعدادی چنان اندک که دانشمندان تصور می‌کنند که این ویروس از این راه انتقال نمی‌یابد. ویروس ایدز از مدفوع نیز جدا شده است، ولی در یازده بررسی بر بیش از هفت‌صد بیمارِ مبتلا به ایدز که با افراد نیالوده مستراح مشترک داشتند هیچ‌گاه ویروس از این راه سرایت نکرد. در هیچ مورد شناخته شده‌ای تماس با ادرار یا مدفوع – در روی نشیمنگاه مستراح یا هر جایی دیگر – به عفونت منجر نشد.
6. صرفاً به علت شنا کردن در یک استخر یا آب‌تنی در وان آب گرم ایدز نمی‌گیرید حتی اگر فرد آلوده‌ای در آن‌ها غوطه‌ور شده باشد. دکتر آلن لیفسون از اداره‌ی بهداشت عمومی سانفرانسیسکو، بخش ایدز، گفت: «چون شاهدی دال بر آلودگی از طریق تماس‌های بیشتر با ادرار در دست نیست خطر آلودگی از ادرار در استخرهای شنا و وان آب گرم ناچیز است.» و چنان که گفتیم ویروس در عرق یا در روی پوست یافت نمی‌شود و خطر آلودگی با مدفوع ناچیز است. در هر حال، ویروس نمی‌تواند در آب زنده بماند.
7. صرفاً به علت بوسیدن گونه یا لب فرد آلوده ایدز نمی‌گیرید. باز هم دلیلی وجود ندارد که بزاق ویروس را منتقل کند. افراد خانواده یک‌دیگر را بوسیده‌اند بی‌آن‌که ویروس را انتقال دهند. لیکن کارشناسان علیه بوسه‌های طولانیِ فردِ احتمالاً آلوده (به نحوی که آلودگی با بزاق اجتناب‌ناپذیر باشد) هشدار داده‌اند. سرایت ویروس از این طریق به اثبات نرسیده است ولی چون ویروس (گرچه در موارد نادر) از بزاق جدا شده است، احتراز از این کار مطمئن‌تر است. دکتر لیفسون می‌گوید: مورد اثبات شده‌ای از سرایت به وسیله‌ی بزاق مشاهده نشده است، بنابراین خطر آلودگی از راه بوسه بر گونه و لب‌ها ناچیز است.
8. تنها به علت غذا خوردن در یک رستوران ایدز نمی‌گیرید حتی اگر آشپز آلوده باشد. در بالا گفتیم که از طریق تماس با بزاق، عرق، و پوست، کسی ایدز نمی‌گیرید. ولی چه می‌شود اگر آشپز آلوده‌ای دستش را ببرد و خونش آغشته به سالادی شود که بعد شما همراه با غذای خود می‌خورید؟ خطر باز هم چندان زیاد نیست. کارشناسان می‌گویند که تعداد ویروس موجود در چند قطره خون آلوده ناچیز است، و احتمال این که ویروس بتواند ضمن عبور از دستگاه گوارش زنده بماند بسیار اندک است.
9. تنها به علت دادنِ خون ایدز نمی‌گیرید. این تصورِ باطل که ویروس ممکن است از این راه منتقل شود عده‌ای را به این باور رسانده که دادن خون خطرناک است. ولی به عقیده‌ی متخصصان مرکز کنترل بیماری‌ها این حرف درست نیست. در صورتی که سوزن انتقال خون فقط یک بار به کار رود به هیچ وجه چنین خطری برای خون دهندگان وجود ندارد. ویروس ایدز ممکن است به وسیله‌ی سوزن‌های غیرسترون مورد استفاده در طب سوزنی، خالکوبی، و سوراخ کردن گوش سرایت کند. لیکن سترون‌سازی، همه‌ی خطرها را از میان می‌برد. غوطه‌ور ساختن سوزن‌ها در محلول 10 : 1 ماده‌ی سفید کننده، الکل، آب اکسیژنه ویروس را می‌کشد. هم‌چنین است حرارت صد و چهل درجه‌ی سانتیگراد به مدت ده دقیقه.
10. به علت گزش پشه یا حشرات دیگر ایدز نمی‌گیرید. این تصور وقتی رواج پیدا کرد که پژوهشگران نظر دادند که ممکن است پشه‌ها عامل سرایت ایدز در بِل‌گلید (در فلوریدای امریکا) باشند؛ در این‌جا یک همه‌گیری از 1982 تا 1987 بدون عامل خطر شناخته شده در بین اهالی اتفاق افتاد. این تصور – و نگرانی مربوط به واقعه‌ی بل گلید – به سه دلیل به فراموشی سپرده شد. نخست این که ایدز وابسته به سن است. اکثر افراد آلوده، در سنین بیست تا چهل و نُه سال هستند، در حالی که حشرات تبعیض سنی قائل نمی‌شوند. دوم این که در بل گلید دانشمندان بالاخره کشف کردند که رابطه‌ی جنسی و کاربرد مواد مخدر درون سیاه‌رگی مسیرهای آلودگی هستند. سوم این که دلیلی بر وجود ویروس ایدز در حشرات وجود ندارد.
11. از واکسن هپاتیت B یا تزریق گاماگلوبولین (که برای پیش‌گیری از هپاتیت A به کار می‌رود)، ایدز نمی‌گیرید. این افسانه از آن رو پدید آمد که ماده‌ی تزریقی گاماگلوبولین و یک شکل از واکسن هپاتیت B از خون به دست می‌آیند، و امکان وجود ویروس ایدز در این فراورده‌ها را مطرح می‌کنند. ولی به رغم تجویز این مواد به هزاران نفر از مردم، هیچ موردی از ایدز با تزریق واکسن یا گاماگلوبولین مربوط نبوده است. فرایند تهیه‌ی واکسن، همه‌ی ویروس‌های شناخته، از جمله ویروس ایدز، را غیرفعال می‌کند.
12. از حیوانات خانگی و دیگر جانوران ایدز نمی‌گیرید حتی اگر آن‌ها به بیماری‌های شبه ایدز مبتلا باشند. ویروس ایدز در شمپانزه، ژیبو، و خرگوش رشد می‌کند. ویروس مشابهی در بابون، ماکاک، و میمون سبز افریقایی رشد می‌کند. ولی به قول توماس کینت از مؤسسه‌ی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی امریکا، جز درصورتی که کسی خون آن‌ها را به خود تزریق کند احتمال آلودگی از سوی این جانوران ناچیز است. لوسمی گربه و بعضی از بیماری‌های بزها و اسب‌ها، مانند ایدز بیماری‌های کمبود ایمنی‌اند. ولی به گفته‌ی کینت، هیچ یک از این ویروس‌ها نمی‌توانند در یاخته‌های انسان رشد کنند.
13. صرفاً به علت کار کردن یا مدرسه رفتن با فرد مبتلا به ایدز، ایدز نمی‌گیرید. هیچ مورد شناخته شده یا مشکوکی از سرایت ایدز به وسیله‌ی کودکان در مدرسه یا مهد کودک وجود ندارد. ولی اگر خون کودک آلوده به نحوی در تماس با زخم باز موردی غیرآلوده قرار گیرد چه وضعی پیش می‌آید؟ باز هم آلودگی بسیار نامحتمل است. دانشمندان از بررسی پزشکان و پرستارانی که به طور تصادفی در معرض ویروس قرار گرفته‌اند به چنین عقیده‌ای رسیده‌اند. حتی با تلقیح مستقیم – یعنی در مواردی که پزشکان یا پرستاران به طور تصادفی سوزن آلوده را در بدن خویش فرو کنند – به ندرت ابتلای به ویروس ایدز اتفاق می‌افتد. برطبق یک برآورد، احتمال آلودگی از طریق تلقیح مستقیم تصادفی یک در دویست و هشتاد و شش است. بررسی‌های اعضای خانواده حاکی از بی‌خطر بودن تماس‌های تصادفی در میان بزرگ‌سالان است. هیچ یک از اعضای خانواده، جز نوزادان مادران آلوده، هم‌خوابه‌های بیماران، یا افراد در معرض خطرات دیگر، به ویروس مبتلا نشدند. هیچ دلیلی در هیچ جای جهان انتقال تصادفی ایدز در مدرسه یا محل کار را نشان نمی‌دهد.
14. صرفاً به علت دیدار از خانه‌ی فرد مبتلا، ایدز نمی‌گیرید. پس از همه‌ی شواهدی که تا این جا از آن‌ها یاد کرده‌ایم، این موضوع باید واضح باشد ولی نه برای هر کسی. دست‌کم انجام یازده بررسی بر افراد خانواده‌ی مبتلایان نشان می‌دهند که به هیچ رو خطری به خاطر زندگی کردن با بیمار مبتلا به ایدز – حتی برای مدتی طولانی – کسی را تهدید نمی‌کند چه رسد به دیدار کردن از این بیمار.
15. از رابطه‌ی جنسی با کسی که آلوده نیست ایدز نمی‌گیرید. واقعاً نمی‌گیرید.
گروه‌هایی که بسیار در خطر‌اند عبارت‌اند از: مردان همجنسگرا و دوجنس‌گرا و استعمال کنندگان داروهای مخدر تزریقی در شهرهای بزرگ؛ مبتلایان به هموفیلی؛ زنان روسپی؛ ناهمجنسگرایان هاییتی و افریقای مرکزی که در آن‌ها ایدز شایع است؛ و دریافت کنندگان خون‌های متعدد از نواحی‌ای که در آن‌ها ایدز شایع بوده است. به رغم آن‌چه ممکن است شنیده باشید ابتلا به ویروس ایدز به طریق جنسی دشوار است و این تا حدی از آن روست که احتمالاً این ویروس با یک تماس یا تماس‌های معدود انتقال نمی‌یابد.
سه راه شناخته شده‌ی ابتلا به ایدز عبارت‌اند از:
الف) گرفتن ایدز از راه تماس جنسی با فرد آلوده امکان‌پذیر است. این شایع‌ترین راه گسترش ایدز است. تک همسری مطمئن‌ترین راهِ احتراز از آلودگی است؛ و استفاده از کاندوم، خطر را کاهش می‌دهد. در یک بررسی، مرکز کنترل بیماری‌ها نزدیک به چهل و هفت هزار مورد ایدز در میان مردان همجنسگرا و دوجنس‌گرا را در مقابل حدود سه هزار و دویست مورد از میان ناهمجنسگرایان گزارش نمود.
ب) ابتلا به ایدز از راه پیوند عضو یا بافت آلوده و تلقیح یا تزریق خونِ آلوده امکان‌پذیر است. اکثر افرادی که از آوریل 1985، هنگامی که روش‌های بیماریابی غربالگری ابداع شد، تاکنون خون دریافت کردند در معرض خطر کمی بوده‌اند. با غربالگری خطر ناشی از انتقال خون به کم‌ترین حد کاهش یافته است. دانشمندان برآورد می‌کنند که اینک خطر آلودگی از یک انتقال خون بین یک در صد هزار و یک در یک میلیون است.
ویروس از طریق پیوند کلیه، قلب، کبد، لوزالمعده، و استخوان انتقال یافته است، ولی بنا به اظهار مرکز کنترل بیماری‌ها تنها کم‌تر از پنجاه مورد گزارش شده از سراسر جهان این امر را تأیید می‌کنند. سوزن‌های آلوده که غالباً به طور مشترک توسط استعمال کنندگان مواد مخدر مورد استفاده قرار گرفته‌اند نیز ویروس را انتقال می‌دهند. درحدود سی هزار مصرف کننده‌ی مواد مخدر تزریقی مبتلا شناسایی شدهاند.
ج) کودکان ممکن است ایدز را از مادران مبتلا بگیرند. مادران ویروس را از راه جفت یا هنگام زایمان انتقال می‌دهند. در یک مورد، عفونت احتمالاً از راه شیر مادر انتقال یافته است. متجاوز از دو هزار کودک که پدر و مادر آن‌ها در معرض خطر زیاد بوده‌اند آلوده گزارش شدهاند.
ریسک خطر آلودگی به ویروس ایدز از یک وهله آمیزش متداول با یک فرد به قرار زیر است:
- در صورت محرز نبودن ایدز نزد کسی که در گروهِ در معرض خطر زیاد نیست: یک در پنجاه میلیون با کاندوم، و یک در پنج میلیون بدون کاندوم.
- در صورت محرز نبودن ایدز نزد کسی که در گروه در معرض خطر زیاد است: یک در صد هزار تا یک در ده هزار با کاندوم، و یک در ده هزار تا یک در هزار بدون کاندوم. علت این تفاوت‌های احتمالِ ابتلا، میزان متفاوت آلودگی در گروه‌های در معرض خطر زیاد است.
- در صورت منفی بودن آزمون ایدز در مورد فردی که هم‌چنان رفتار پرمخاطره‌ی خود را ادامه می‌دهد (مشترک بودن سوزن یا آمیزش جنسی با عضوی از گروه در معرض خطر زیاد): یک در پانصد هزار با کاندوم، و یک در پنجاه هزار بدون کاندوم.
- در صورت مثبت بودن آزمون ایدز: یک در پنج هزار با کاندوم، و یک در پانصد بدون کاندوم.
