گردشگری سلامت؛ برگی نو در صنایع پاک

تاریخ خبر : 1393/08/22-ایران با داشتن مزیت های فراون همچون کیفیت بالای خدمات سلامت، پزشکان حرفه ای و جاذبه های طبیعی درمانی می تواند بر پایه اهداف سند چشم انداز قطب گردشگری سلامت در منطقه باشد.

سیاحت و سفر و به عبارتی گردشگری از پدیده هایی است که در طول تاریخ زندگی انسان همواره وجود داشته است و انسان ها با اهداف و بهانه های گوناگون اعم از تفریح، بازرگانی و کسب و کار و … به آن اقدام کرده اند.

امروزه این پدیده دامنه ی گسترده ای یافته و دارای جایگاه ویژه ای است تا جایی که به عنوان یکی از صنایع بزرگ و سودآور در اقتصاد جهان مطرح است.

**جهان و رونق فزاینده گردشگری

توسعه گردشگری در جهان پیامد ارزشمند پیشرفت هایی است که در عرصه های گوناگون زندگی انسان از جمله، حمل و نقل و ارتباطات و همچنین ایجاد و توسعه سازمان های دست اندر کار این صنعت رخ داده است.

امروزه پدیده گردشگری(Tourism)، دارای ابعاد و شاخه های متعددی همچون گردشگری تاریخی، طبیعت، فرهنگی، اقتصادی و تجاری، علمی، درمانی و … است که هرکدام از آنها با وجود پیچیدگی و پیوستگی عرصه ای جدا از سایر شاخه های گردشگری به شمار می روند.

بنا بر تعریف سازمان جهانی گردشگری(WTO)، گردشگری، پدیده ای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که مستلزم حرکت مردم به محیط و کشوری خارج از محیط معمولی زندگی آنان با اهداف حرفه ای، شخصی و کسب و کار از بایسته های آن است(1).

هشدار پایان ذخایر طبیعی و منابع اقتصادی همچون نفت و گاز در سراسر جهان، موجب شد که کشورها به سمت صنایع سودآور، درآمدزا و کارآفرین گرایش پیدا کنند و بدین گونه گردشگری به عنوان صنعتی پررونق و درآمدزا، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.

درآمدزایی و ارزآوری صنعت گردشگری و نقشی که در رونق اقتصادی کشورهای گوناگون بازی می کند، زمینه را برای گسترش و تقویت جاذبه های گردشگری در آنها فراهم کرد.

درجه پیشرفت کشورها برای سرمایه گذاری در این عرصه و ارایه خدمات گردشگری و به دنبال آن شمار ورود گردشگران و معیارهای دیگر باعث شده که هرساله سازمان ها و موسسات بین المللی کشورها را بر این پایه رتبه گذاری کنند.

به طوری که در گزارش مجمع جهانی اقتصاد که در سال 2011 با تمرکز بر موضوع «فراسوی رکود» در زمینه رتبه بندی شاخص رقابت پذیری در صنعت توریسم و سفر تهیه شده، از میان 139 کشور جهان کشور ترکیه رتبه 50 و ایران رتبه 114 را به دست آورده اند(2).

این رتبه گذاری ها نشان دهنده میزان پیشرفت این صنعت و همچنین جذب و ورود گردشگران به این کشورها است که شاخصی مهم در توسعه اقتصادی به شمار می آید.

بنابر گزارش مجمع جهانی اقتصاد، جایگاه کشورمان نه تنها در جهان بلکه در همسنجی با کشورهای منطقه و همسایگان پایین است.

کشورهایی همچون گرجستان در رتبه 73 ، آذربایجان در رتبه 83 و ارمنستان در ردیف 90 از میان 139 کشورجهان قرار گرفته اند و کشورمان رتبه 114 را به خود اختصاص داده بود(3).

البته در آخرین گزارش سازمان جهانی گردشگری که در سال 2013 منتشر شده، ایران در میان کشورهای خاورمیانه رتبه 6 را با جذب 3.3 میلیون نفر گردشگر به دست آورده که پیشرفت صنعت گردشگری کشورمان را نشان می دهد.

ایران با برخورداری از دخایر ارزشمند و فراوان در عرصه های تاریخی، فرهنگی، طبیعی، اقتصادی، درمانی و … یکی از کشورهای مهم و میراث دار جهان در زمینه گردشگری است و تقویت این بسترها می تواند این پدیده را به صنعتی پررونق در کشور تبدیل کند.

**سلامت، پدیده ای نوین در گردشگری

گردشگری سلامت یکی از انواع گردشگری است که در چندین سال گذشته مورد توجه ویژه ای بوده است.

این نوع از گردشگری که به منظور نگهداشت، بهبود و به دست آوردن دوباره سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیش از24 ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد بنا به علل و عوامل گوناگونی پدید آمده که عواملی همچون تغییر در ارزش های مصرف کنندگان، تغییرات سازندگی، مسن تر شدن جمعیت، بایسته های سیستم خدمات بهداشتی را می توان از جمله آنها دانست.

مجموعه این عوامل موجب شده تا گردشگری سلامت هم اکنون در ردیف رو به رشدترین انواع گردشگری به شمار آید(4).

تعداد گردشگران سلامت در جهان روز به روز افزایش می یابد و این جریان در سراسر جهان به خوبی احساس می شود و هم اکنون بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای در حال توسعه به سرمایه گذاری در این صنعت گرایش پیدا کرده اند.

پیشرفت های علمی و پزشکی، بالا رفتن استانداردهای بهداشت و سلامت، توسعه ارتباطات و … که در جهان رخ داده موجب شده که این حوزه از گردشگری مورد توجه سازمان های گردشگری و پزشکی و بهداشت در بیشتر کشورهای جهان قرار گیرد.

از آنجا که بازار گردشگری سلامت به عنوان یکی از صنایع درآمدزا و رقابتی در جهان مطرح و از حوزه های نوین گردشگری پیشرفته است در سطح کلان، دولت ها علاقه مند به بهره مندی از مزایای اقتصادی ناشی از این صنعت هستند و از این رو رقابت فزاینده ای میان کشورهای گوناگون به ویژه کشورهای در حال توسعه آسیایی برای جذب گردشگران سلامت آغاز شده است(5 ).

کشورمان در حوزه گردشگری سلامت، از مزیت هایی مانند پزشکان کارآزموده، فناوری های نوین و به روز و مناطق درمانی طبیعی، کیفیت بالا و هزینه پایین خدمات سلامت در همسنجی با کشورهای همسایه و منطقه برخوردار است و از این رو می تواند قطب گردشگری سلامت منطقه را به خود اختصاص دهد.

موضوع گردشگری سلامت سال ها است در ایران مطرح شده، اما در جهت پیشبرد اهداف و برنامه ریزی برای دستیابی به جایگاه شایسته در این زمینه، آنچنان که می بایست، تلاش نشده و کاستی ها در این زمینه بسیار است.

«مرتضی ایزدی» و همکارانش در مقاله ای با عنوان «وضعیت گردشگری سلامت در ایران؛ فرصت یا تهدید» چاپ شده در مجله طب نظامی، می نویسند: «گردشگری سلامت، هرگونه مسافرت برای ارتقای سلامت را شامل می شود و به عنوان یکی از ابعاد گردشگری، با کمک به توسعه پایدار و پویایی اقتصاد کشور راهبردی ملی در راستای افزایش درآمد کشور به شمار می رود.

کمبودهایی مانند، نبود تبلیغات و برنامه ریزی برای جذب گردشگر در تمامی عرصه ها به ویژه سلامت موجب شده که کشورهای منطقه از ایران پیشی گرفته و ادعای پرچم داری در این زمینه را داشته باشند.

هم اکنون کشورهای مالزی، هند، سنگاپور، دبی، اردن، ترکیه، آذربایجان در منطقه و برخی کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و روسیه سفید، با وجود هزینه بالای درمان در آنها از جمله رقیبان ایران در موضوع گردشگری سلامت هستند(6).

خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) نهم مرداد ماه 1393 نوشت: «اطلاعات رییس سازمان نظام پزشکی ایران نشان می دهد کشورمان توانایی جذب سالانه 20 میلیون گردشگر سلامت را دارد و از این راه می توان چند میلیارد دلار درآمد ارزی کسب کرد.»

همچنان که در سند چشم انداز بیست ساله آمده است ،ایران در زمینه گردشگری سلامت بایستی دارای جایگاه اول منطقه شده و به مرکز رفع نیازهای سلامت و درمان در منطقه تبدیل شود و بتواند با برنامه ریزی برای اهداف تعیین شده1404 با جذب 20 میلیون گردشگر، 15 میلیارد درآمد ارزی داشته باشد(7).

هدف از این تلاش ها، سهیم شدن ایران در بازارهای جهانی و معرفی این کشور به عنوان مرکز و قطب درمانی منطقه، به منظور پیشرفت و سودآوری است.

براساس آمارهای سازمان جهانی گردشگری و یونسکو، در شرایطی که ایران به دلیل برخورداری از جاذبه های پرتعداد در سایه تمدنی کهن می تواند در ردیف 10 کشور اول دنیا به لحاظ ورود گردشگر باشد اما طبق آمارهای گردش مالی سالانه صنعت توریسم در جهان ، کشور ایران کمتر از یک دهم درصد این گردش مالی را به خود اختصاص داده است(8).

**جمع بندی

توسعه گردشگری سلامت می تواند افزون بر استفاده بهینه از سرمایه های داخلی، به عنوان راهبردی مهم در راستای افزایش درآمد ارزی کشور و اهرمی نیرومند در تقویت اقتصاد ملی شناخته شود.

در شرایطی که گردشگری سلامت منبعی جایگزین برای درآمدزایی ارزی در جهان است و کشورهای گوناگون با هدف گذاری و برنامه ریزی توانسته اند به سودهای کلان در این زمینه دست یابند، اما در کشورما گردشگری هنوز در آغاز راه است.

سیاست گذاری های مناسب، مدیریت جامع و یکپارچه در کنار ایجاد زیرساخت ها و شکوفایی توانمندی های علمی، آموزشی می تواند به حرکت این صنعت در کشورمان سرعت ببخشد.

هماهنگی دستگاه ها و سازمان های مسوول نیز موضوع مهمی است که گاهی به فراموشی سپرده می شود. افزون بر این تقویت توان علمی، ایجاد تسهیلات و خدمات رفاهی، استاندارد سازی امکانات و خدمات و شاید مهم تر از همه اطلاع رسانی و بازاریابی فعال و پیوسته و دیپلماسی علمی و اقتصادی بتواند توانمندی های گردشگری سلامت را در کشورمان شکوفا ساخته و گامی مهم در تحقق اهداف چشم انداز بیست ساله باشد.