پارک ملی کلاه قاضی

پارک ملی کلاه قاضی در استان اصفهان بین E5145 الی E5215 طول شرقی و N3200 الی N3230 عرض شمالی واقع شده است . مساحت آن درحدود 47142 هکتار می باشد.

پوشش گیاهی: انجیر ,‌بادام کوهی ,‌انار ,‌عناب ,‌ شیپوری ,‌بید , خارشتر,‌درمنه ,‌ اسپند,‌گل جالیز, شنگ ,‌انواع گرامینه, کلاغک ,‌ گل مریم ,‌سلین ,‌انواع گون , گل گندم ,‌علف شوره , علف مار ,‌ریواس ,‌اسپرس , چوبک .

پستانداران : کل و بز و قوچ و میش ,‌ آهو,‌ خرگوش , پلنگ ,‌گرگ ,‌‌ کفتار , یوزپلنگ, ‌روباه ,‌ شغال ,‌ تشی وگربه وحشی.

پرندگان :کبک ,‌تیهو, باقرقره ,‌ کلاغ سیاه ,‌چکاوک ,‌کاکلی ,‌دم جنبانک, زاغ نوک سرخ, زاغی,‌گنجشک سانان و عقابها .

خزندگان : مارجعفری,‌افعی شاخدار,‌مارقیطانی ,‌مار پلنگی ,‌مارمولک ,‌لاک پشت .

کوه کلاه قاضی قسمتی از رشته کوه ماهدشت می باشد . بلندترین قله این کوه به ارتفاع 2534 مترمیباشدکه درجنوب خاوری اصفهان واقع وشکلی شبیه کلاه قاضیان درادوار گذشته دارد. کوه کلاه قاضی از مناطق حفاظت شده شکار ممنوع و پناهگاه حیات وحش می باشد و دارای پاسگاههای مختلف شکاربانی است و چشمه های زیادی در دامنه های این کوه وجود دارد که گله های حفاظت شده بز و پازن از آن استفاده می کنند. این کوه را معمولأ از گردنه أی موسوم به گردنه لاشتر در فاصله حدود 30 کیلومتری اصفهان در جاده اصفهان به شهرضا صعودمی کنند. این کوهستان دارای دره های متعدد شمالی و جنوبی است و وجه تسمیه آن شکل کاملأ مشخصی است که قله آن دارد و از شهر اصفهان به شکل کلاه قاضیان قدیم دیده می شود.

کوه کلاه قاضی دارای دیواره های بلند با سنگهای مناسب جهت صخره نوردی می باشد به همین دلیل مورد توجه صخره نوردان قرار گرفته و مسیرهای گوناگونی در آن گشایش شده است.

در دره ای به نام دره شاهین که در قسمت جنوب خاوری کوه واقع شده گروه کوهنوردی چکاد کوهستان اصفهان به همت سایر علاقه مندان در صدد ایجاد محلی با مسیرهای متنوع آموزشی می باشد که تا پایان سال 1381 هیجده مسیر مختلف در آن باز گردیده است.

راه دسترسی
از میدان دروازه شیراز اصفهان به وسیله خودروهای دربستی یا خودروهایی که به شهر مبارکه یا شهرضا می روند میتوان به دیواره ها دسترسی پیدا کرد.(قبل از پلیس راه باید پیاده شد).

منطقه کلاه قاضی به موجب شرایط خاص از دیرباز زیستگاه وحوش بوده و دارای قدمت تاریخی زیادی است. چنانکه در تاریخ آمده است از زمان شاه عباس صفوی و بعد از آن به خصوص در دوره قاجاریه این کوهها از شکارگاههای مخصوص این سلاطین محسوب میشده است. در اواخر قرن نوزدهم ظل السلطان پسر ارشد ناصرالدین شاه که سالهای متمادی حاکم اصفهان بوده در کتاب خود از کلاه قاضی و شاهکوه به عنوان شکارگاههای غنی و زیبا یاد کرده است. وجود اکوسیستم خوب و زیستگاههای قابل توجه باعث گردید که در سال 1346 شورایعالی شکاربانی و نظارت بر صید طی مصوبهای ارتفاعات کلاه قاضی را به نام منطفه حفاظت شده کلاه قاضی قرق اعلام نمود.

این منطقه به دلیل دارا بودن تنوع بوم شناختی، حفاظت از تنوع زیستی، حفاظت از منابع ژنتیکی و بقای تعادل طبیعی همچنین کاهش ناهنجاریهای حاصل از فعالیت صنایع و عوارض جمعیتی، برخورداری از چشم اندازهای زیبای نواحی کوهستانی و تپه ماهوری، وجود انواع گیاهان و گونههای متعدد حیات وحش جانوری و استفادههای علمی، پژوهشی، اقتصادی و گردشگری دارای ارزش وجودی پارک ملی بوده است. از این رو پس از فراز و نشیبهای بسیار نهایتاُ در سال 1374 با پیگریهای مستمر و وجود کمترین تعارضات یعنی نداشتن هرگونه عرصه و اعیانی تحت تملک اشخاص حقیقی و حقوقی و حل مسأله دامداران توسط نهادهای عضو شورای کشاورزی استان با اعتبارات پیش بینی شده در جهت اسکان عشایر از طریق اداره کل امور عشایر استان اصفهان و تأیید مسؤولین استان طی مصوبه شماره 6/7/74 شورایعالی محیط زیست به عنوان پارک ملی معرفی گردید.

موقعیت جغرافیایی: پارک ملیکلاه قاضی با مساحتی در حدود 50 هزار هکتار در منطقه جنوب شرقی اصفهان واقع شده است و جاده آسفالته اصفهان ـ شیراز از کناره شمالی و غربی آن میگذرد. نزدیکترین گوشه پارک که گوشه شمال غرب آن است در حدود 36 کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد. در این منطقه رشته کوههایی به موازات هم وجود دارند که جهت آنها شمال غربی به جنوب شرقی است. این پارک شامل رشته کوه شیدان در رشته کوه کلاه قاضی میباشد که این کوه نام خود را از دو ارتفاع سنگی گرفته که هر دو از دو طرف با شیبهای تند که به دشت ختم میشود و به صورت دو برج سنگی برافراشتهاند.

پوشش گیاهی: پارک ملی کلاه قاضی که یک منطقه صخرهای میباشد، علاوه بر پوشش گیاهی علفی، گونه های درخت و درختچه دارد که این گو نهها در نقاط مختلف درهها و کوهپایه ها میرویند و از نظر طراوت و سرسبزی جلوه خاصی به منطقه دادهاند. انواع مختلفی از گیاهان بوته ای از جمله درمنه، گل گندم، شقایق وحشی، آویشن، لاله وحشی، اسپند، خارشتر و درختان و درختچهها مانند تنگرس، بادام کوهی، انجیر و بنه در این پارک میرویند. همچنین تعدادی از گیاهان دارویی از جمله چوبک، قدومه، همیشه بهار، ریواس، خاکشیر، گل گاوزبان، شنگ، کاسنی سمی و … در این پارک میرویند.

پارک ملی کلاه قاضی زیستگاه گونههای مختلفی از پستانداران، پرندگان و خزندگان میباشد که برخی از آنها بسیار با ارزش میباشند و تعدادی نیز در معرض خطر انقراض بوده و تحت حفاظت و حمایت شدید میباشند. از جمله پستانداران موجود در این پارک میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:

کل و بز وحشی قوچ و میش وحشی، آهو، پلنگ، گرگ، روباه معمولی، کفتار، شغال، خرگوش، تشی، دوپا، جرد و انواع موش.

بیش از 40 گونه پرنده در این پارک شناسایی شده که برخی از آنها بومی و برخی مهاجر بهاره و تابستانه یا مهاجر زمستانه میباشند و تعدادی نیز عبوری دیده میشوند. از مهمترین گونه های پرندگان میتوان به عقاب طلایی، شاهین، سارگپه، کبک، تیهو، پرستو، چکچک، کمرکلی، کبوتر چاهی و باقرقره اشاره کرد. از گونه های خزندگان میتوان لاکپشت مهمیزدار، بزمجه بیابانی، انواع آگاما، مار و افعی را نام برد.

تاریخ حفاظت منطقه از ابتدا تاکنون
شکارگاه سلطنتی از زمان صفویه و بعد از آن به خصوص درزمان قاجاریه و حکومت ظل السلطان بر اصفهان
1346: اعلام محدوده فعلی کلاه قاضی تا کوه صفه در جنوب غرب اصفهان به عنوان منطقه قرق از سوی شورای عالی شکاربانی و نظارت برصید
1348:تقسیم منطقه به دوقسمت و اعلام بخشی به عنوان پارک وحش(محدوده فعلی کلاه قاضی ) و بخشی به عنوان حفاظت شده
1354:تنزل سطح حفاظتی قسمت پارک حیات وحش به پناهگاه حیات وحش
1369:اعلام قسمت حفاظت شده به عنوان منطقه آزاد
1374:ارتقاء 47184 هکتار به پارک ملی و 3227 هکتار باقی ماندن به عنوان پناهگاه حیات وحش طی مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست

موقعیت عمومی
جنوب شرقی شهر اصفهان و در مجاورت شهرجدید بهارستان

وسعت : 50911 هکتار

ویژگی و سیمای عمومی
توپوگرافی : تغییرات ارتفاع از 1350 متر تا 2534 ومتوسط ارتفاع منطقه 1720 متر است. دورشته کوه اصلی به نام های شیدان در شمال منطقه و رشته کوه کلاه قاضی در غرب و جنوب قراردارد.
چشم انداز ::سیمای کوهستانی -دشتی

پوشش گیاهی : مراتع 70 درصد،اراضی کشاورزی 5/0 درصد ،رخنمون های سنگی 8/25 درصد و اراضی بدون پوشش 1/3 درصد هستند.گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای در این منطقه رویش دارند و تیپ اصلی پوشش گیاهی آن درمنه زار می باشد. و حدود 252 گونه گیاهی از این منطقه گزارش شده است:

گونه های شاخص گیاهی
درمنه دشتی ( Artemisia siberi ) وAnabasis aphyla و آنقوزه ( Ferula assa-foetida ) که گونه در حال انقراض می باشد.

وضعیت عمومی حیات وحش
گونه زوج سم غالب در منطقه کل وبز وحشی می باشد و گونه بعدی آهوی ایرانی است طبق آمار آخرین سرشماری (سال 1390) جمعیت زوج سمان منطقه به شرح زیر می باشد:
کل وبز : 1862 آهوی ایرانی :1551 قوچ ومیش :58
گونه های شاخص : کل وبز وحشی ،آهوی ایرانی ، ،قوچ ومیش ،پلنگ،گرگ ،کبک ،تیهو
کریدورها:متاسفانه این منطقه به دلیل محاصره در میان انواع کاربریها حالت جزیره ای پیدا کرده است

جاذبه های اکوتوریستی
رشته کوه کلاه قاضی عامل جذب بسیاری از گروههای کوهنوردی و طبیعت گردان می باشد.
ذخایر فسیلی عامل حضور بسیاری از دانشجویان ،استادان و محققین در منطقه است .
گونه های حیات وحش اعم ازگیاهی و جانوری موجود در منطقه عامل جذب پژوهشگران و دانشجویان می باشد.
وضعیت عمومی و اقتصادی : در درون منطقه سکونتگاه انسانی وجود ندارد.

تعارضات مهم
تداخل حریم ومحدوده فانونی شهر بهارستان ومحمد آباد با محدوده کلاه قاضی (مراحل قانونی رفع تعارض در حال پیگیری می باشد
عبور اتوبان اصفهان –شهرضا از داخل پارک ملی
وجود مجموعه معادن سنگ لاشتر در قسمت پناهگاه حیات وحش
پروانه های چرا متعلق به عشایر جرقویه در مراتع جنوب منطقه که علی رغم خروج دام از منطقه سازمان حفاظت محیط زیست اقدام به پرداخت حقوق عرفی دامداران ننموده است .

تجهیزات وامکانات
سرمحیط بانی لاشتر واقغ در شمال غرب منطقه و مشرف به جاده اصفهان –شهرضاپاسگاه و مرکز آموزش بازدیدکنندگان لاگورمجهز به امکانات اقامتی ویک دستگاه دوربین بوردبلند سداد واقع در جنوب منطقه پاسگاه محیط بانی محمد آباد در شرق منطقه و در مجاورت شهر محمد آبادپست های دیده بانی چشمه توتی ،قارنه ،کلاه بزرگ مورداستفاده در گشت های شبانه پنج دستگاه خودرو کمک دار هفت دستگاه موتور سیکلت

سایر ملاحظات
حدود 47000 هکتار پارک ملی و مابقی پناهگاه حیات وحش می باشد .معادن سنگ موجوددر قسمت پناهگاه حیات وحش قرار دارند.

منبع : کویرهاو بیابانهای ایران