گنبد نمکی جاشک در استان بوشهر واقع است. گنبد نمکی گنخک دشتی در فاصله 144 کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر در فاصله 55 کیلومتری شهر خورموج و 15 کیلومتری شهر کاکی قرار دارد. وسعت کوه نمک مطابق با نقشه 3 هزار و 666 هکتار است و یکی از جاذبه‌های طبیعی استان بوشهر به شمار می‌رود.
این گنبد حد فاصل دو شهرستان دشتی و دیر است که تشکیل گنبد شمال غربی به جنوب شرقی بوده از سمت غرب به روستای گنخک و روستای جاشک کشیده شده و از سمت شرق از روستای باغان تا روستای درویشی در بخش کاکی ادامه دارد و راه دسترسی به گنبد از سمت شرقی از فاصله 3 کیلومتری بعد از روستای گنخک از طریق جاده خاکی معدن قدیمی سنگ نمک که در منطقه فعالیت می کرده است و از سمت شرقی گنبد بعد از پل روستای کردلان جاده ی خاکی را به سمت گنبد پیش گرفته تا به پای کوهپایه‌های گنبد برسیم.
این منطقه کوهستانی بوده و به علت شرایط خاص توپوگرافی و اقلیمی فاقد هرگونه چشمه‌های آب شیرین، آبشخور و چاه است و تنها غارهای نمکی و چشمه‌های نمکی به تعداد فراوان وجود دارد. کوه نمک جاشک در محدوده درویشی رودخانه‌مند قرار گرفته است. بخش‌هایی از گنبد نمکی کاکی که دارای نمک است فاقد هر گونه پوشش گیاهی است اما بیشتر لایه‌های سازنده آن آهکی است که از میان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گیاهی بسیار خوبی برخوردار است و در دامنه های کوه نیز گیاهان مقاوم به شوری مشاهده میشود. در کل پوشش گیاهی منطقه شامل گون، گیشدار و قیچ است که در فصل زمستان و بهار انواع گیاهان یک‌ساله سطح زمین را می‌پوشاند و زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. همچنین در دره‌هایی که از نمک‌زارهای نمکی در امان مانده‌اند، درختچه‌های کنار و اشک به وفور دیده میشود.
کوه نمک با دارا بودن چشم‌اندازهای زیبای زمین‌شناسی، انواع سنگ‌های مختلف، غارهای طبیعی و طبیعت بکر درون آنها، آبشارکوه‌ها و آویزه‌های نمکی نه تنها چشم هربیننده‌ای را برای تفریح و کوهنوردی به طرف خود جلب کرده بلکه بهترین محل مطالعه برای محققان علاقه‌مند به علم زمین‌شناسی است. برخی ویژگی‌های گردشگری زمین‌شناسی گنبد نمکی جاشک به شرح ذیل است: رنگ سفید نمکهای طعام گنبد به منطقه جلوه‌ای زیبا بخشیده است به نحوی که از جاده خورموج دیر به صورت یک کوه برفی زیبا در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر شده است.
یخچال‌های نمکی از جمله پدیده‌های زیبای گنبد نمکی دشتی به شمار می‌رود و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده میشود. این یخچال‌ها که حاصل حرکت ثقلی توده‌های نمکی در جهت شیب زمین است در حاشیه کناره گنبد تشکیل میشود و به دلیل مشابهت آن با یخچال‌های یخی به این نام شهرت یافته است. آبشارهای زیبای نمکی از دیگر ویژگی‌های گردشگری گنبد نمکی دشتی است که چهره‌ای بس زیبا و دلنشین را به آن بخشیده است. این آبشارها که در واقع مسیر طبیعی جریان آب گنبد بوده در فصول کم آبی به واسطه تبخیر کامل آب، بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به ویژه در مسیر آبشارها ایجاد شده است و منظره تماشایی آبشار نمکی را ایجاد کرده است. این پدیده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پائیز دیده میشود.
غارهای نمکی دیگر از جلوه‌های تماشایی گنبد نمکی دشتی است. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می‌شوند در جای جای گنبد دیده میشود. در بخش‌های داخلی این غارها بلورهای زیبای نمک به صورت استلاگمیت و استلاکتیت جلوه‌ای دیدنی به غارها بخشیده است. تخت دیو یکی از زیباترین پدیده‌های زیبای فرسایشی گنبد دشتی است که به دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها به صورت ستون‌هایی در میان نمکهای گنبد ظاهر شده‌اند.
بلورهای زیبای نمک و بسیاری کانی‌های غیر سیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیر فلزی آنان خیره‌کننده چشمان هر بیننده‌ای است. گنبد نمکی دشتی میزبان کانی‌ها و بلورهای زیبای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده‌اند. تنوع رنگ نمکهای صنعتی گنبد پدیده‌ای متحیر و شگفت‌انگیز است که در هیچ جای استان مشابه آن را نمی‌توان یافت. رنگ‌های متنوع قرمز، قهوه‌ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نمک‌ها یکی از ویژگی گنبد دشتی است که نقش مهمی در جذب گردشگران به استان می‌تواند ایفا کند. پلایا از پدیده‌های زیبای فرسایش حاصل از گنبد‌های نمکی است که در دشت‌های دامنه‌ای پایین دست گنبدها به دلیل شور بودن آب‌های فصلی حاصل از این گنبدها و سیلان آن روی دشت و تمرکز در نواحی خط‌القعر آبرفت‌ها به صورت پهنه‌های نمکی ایجاد میشود.
این جاذبه‌های طبیعی در منطقه کوه نمک و ظرفیت فراوان آن برای گردشگری به همراه یک مدیریت صحیح زیست‌محیطی می‌تواند بهترین منطقه گردشگری در آن ناحیه با ترویج فرهنگ زیست محیطی جهت حفاظت از منابع طبیعی با رواج نوع خاصی از گردشگری به نام گردشگری طبیعی باشد، چرا که پیشگامان طبیعت‌گردی در جهان براین باورند که برای حفظ واقعی محیط‌های طبیعی باید گردشگران را در این محیط‌ها پذیرا باشند.
اثر طبیعی ملی
کوه نمکی جاشک به عنوان تنها اثر طبیعی ملی استان بوشهر در سال 88 به ثبت رسیده و اکنون در اختیار محیط زیست قرار گرفته است. مهمترین خصوصیات بارز و متفاوت کوه نمکی جاشک به نوع نمکهای این کوه نمکی، گنبدها و غارهای منحصر به فرد، آبشارها، بلورها و … می توان اشاره داشت. در آینده نزدیک محیط بانی آن در روستای جاشک از توابع شهر آبدان شهرستان دیر افتتاح می شود.
ویژگی و سیمای عمومی منطقه( شامل وضعیت توپوگرافی , چشم انداز, پو شش گیاهی وگونه های شاخص گیاهی , وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها ) :
گنبد نمکی یکی از پدیده های زمین شناسی است که دارای چشم اندازها و مناظر زیبای طبیعی است این گنبد نمکی در نزدیکی روستای جاشک به صورت یک طاقدیس بر روی سلسله جبال رشته زاگرس در استان بوشهر واقع شده است .
پوشش گیاهی
به علت وجود آب و هوای خاص و باران کم و ناکافی و نهایتاً نوع خاک نامرغوب ، منطقه از نظر پوشش گیاهی غنی نمی باشد و بطور کلی شامل گیاهان درختی و درختچه ای نظیر کنار- بنه- کلخونگ – کهور- بادم کوهی و گز و گونه های بوته ای گرامینه و درمنه – خارشتر- گون – افدرا و گیاهان شور پسند می شود .
حیات وحش
از نظر حیات وحش جانوری منطقه در حد متوسط می باشد .در گذشته شامل کل وبز، قوچ و میش و آهو بوده که امروزه تنها کل و بز ، روباه، شغال وکفتارو پرندگانی نظیر باقرقره ، کبک، تیهو، زنبورخورها، پرستوها، بادخورک، گنجشکها و سهره ها می باشد ، همچنین تنوع خزندگان در این کوه بالا است .
جاذبه های اکوتوریستی
به دلیل وجود غارها و آبشارها و رودخانه های بسیار زیبا و ژوشیده از نمک باعث جذب بازدید کنندگان زیادی می شود .
وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
حاشیه نشینان این منطقه اکثرا مشغول کشاورزی و دامداری می باشند .
تعارضات مهم منطقه
با توجه به عدم وجود پاسگاه محیط بانی در حاشیه منطقه بازدید کنندگان متعددی بدون هماهنگی اداره از این منطقه یازدید می کنند که بدلیل عدم اطلاع کافی از موقعیت آن، در مواردی آثاری از این اثر را کنده و با خود حمل می کنند. البته خوشبختانه هم اکنون پاسگاه محیط بانی در حاشیه منطقه در حال احداث می باشد.
تجهیزات و امکاناتک
این منطقه فاقد هر گونه تجهیزات و امکاناتی می باشد .
سایر ملاحظات
ضرورت دارد پاسگاه در حال احداث سریعتر تکمیل و تجهیز و نیروی لازم در آن مستقر گردد .
منبع : کویرها وبیابانهای ایران
