یخچال نیمور

یخچال نیمور تنها یخچال موجود در محور خمین – دلیجان و محلات است که در یک کیلومتری غرب این شهر نرسیده به میدان سنگ قرار گرفته و با وجود از دست دادن کارکرد اصلی اش، همچنان پابرجا مانده است. برای دیدن یخچال نیم‌ور باید به شهرستانی به همین نام و یک کیلومتری میدان سنگ سری بزنید. نمای بیرونی یخچال که به شکل گنبد مخروطی است، بر اثر بارش‌های جوی فرسایش پیدا کرده اما دیوارهای آن که هر کدام بیش از یک متر ضخامت دارند، استحکام بنا را تضمین می کنند. اگر پا به داخل یخچال بگذارید، می بینید که نمای داخلی گنبد با آجر کار شده و شکل هندسی زیبایی را به وجود آورده‌است. ارتفاع یخچال از محل مخزن تا انتهای مخروط تقریبا 10 متر است و مخزن آن با خاک پر شده‌است. به طور کلی، در قدیم یخچال ها در مسیر آبهای جاری یا نزدیکی رودخانه ها به صورت مخروطی یا دایره ای شکل در مساحتی بین 50 تا 200 مترمربع و به عمق 30 متر در زمین کنده می شوند و روی آنها با پی آجر، سنگ و آهک بنای مخروطی شکلی می ساختند که حدود 10 تا 30 متر ساخته ارتفاع داشت و به نوعی شبیه یک عایق در برابر نور خورشید و گرما عمل می کرد. به این ترتیب یخ های یخچال عمیق و محکم می شدند و دوام بیشتری پیدا می کردند. نمای بیرونی یخچال نیم ور به صورت گنبد مخروطی شکل ساخته شده اما بر اثر فرسایش آبی و بادی رگه های زیادی روی آن افتاده است. با تمام اینها، یخچال نیمور هنوز سرپاست و شاید یکی از دلایل سالم ماندن این اثر تاریخی آن است که مردم محلات همیشه به آن به چشم یک بنای ارزشمند تاریخی نگاه کرده اند و بعد از ثبت آن در اسفندماه 1385 در فهرست آثار ملی ایران این مراقبت ها شکل رسمی تری هم به خود گرفت.