مسجد اکبریه یکی از مشهورترین مساجد استان گیلان و از بناهای مهم شهرستان لاهیجان است که در جنوب غربی شهر لاهیجان در محله گابنِه و در ضلع جنوبی خیابان کاشف غربی قرار دارد.
براساس سنگ‌نوشته مرمری که بر دیوار ضلع شرقی مسجد نصب شده، این مسجد در سال 1239 هجری قمری (زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار) به وسیله حاج علی‌اکبر لاهیجانی بنا شده است.
مسجد اکبریه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشکیل شده است. وضوخانه مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه دارای 8 ستون میانی است. از وضوخانه طبقه همکف، 3 درِ بزرگ چوبی به شبستان باز میشود. هر دو وضوخانه دارای پوشش گنبدی هستند.
شبستان مسجد به ابعاد 16×25 متر، دارای کاشی‌کاری‌هایی همراه با خطوط نسخ و مزین به آیات قرآنی می‌باشد. در قسمت میانی ضلع جنوبی شبستان، محراب مسجد جای گرفته که کف آن (محراب)، 7 سانتی‌متر از کف شبستان پایین‌تر است. داخل محراب در دو نوار کاشی سبز رنگ، عباراتی از آیات قرآنی «الله نور السموات و الارض مثل نوره کمشکوه فیها» و در دو طرف نوک فیلگوش‌ها نیز سوره قدر نوشته شده است.
نورگیری داخل ساختمان به وسیله پنجره‌های بزرگ سراسری شرق شبستان تأمین می‌گردد.
در قسمت شمال شرقی مسجد، مناره زیبای مسجد با بدنه آجری جای گرفته که 18 متر ارتفاع دارد. مناره مسجد به شکل 8 گوش و دارای خشخاش یا اضلاعی است که بین هر ضلع، طاق‌های باریک و بلندی ساخته شده است. بر بالای مناره یک گنبد کوچک هرمی شکل جای گرفته که دارای کاشی‌کاری با طرح‌های هندسی و به رنگ آبی آسمانی، زرد، سیاه (قهوه‌ای تیره) و سفید است.
نمای بیرونی مسجد از سمت شرق دارای طاق‌نماهای مرتفع بر روی درهای سه‌گانه‌ای است و بالای درها، پنجره‌ها و نورگیرهای بزرگی تعبیه شده است. دیوارهای این قسمت سنگ‌کاری شده و دارای کنگره‌های برجسته چلیپایی به شکل وارونه است که در قسمت فوقانی و زیر دامنه سقف جای گرفته است. میان طاق‌نماها، طره‌های بزرگ آونگ شکل ایجاد شده که رنگی تیره دارد. چنین تزئینی در بنای مساجد ایرانی سابقه نداشته است.
دیوارهای بیرونی سمت جنوبی از داخل کوچه پشت مسجد، بسیار مرتفع و مستحکم با پشتیبان‌های نیم‌دایره‌ای قطور است که در فاصله 3 متری از یکدیگر قرار گرفته‌اند. این پشتیبان‌ها هرچه به سمت بالا می‌روند، از قطرشان کاسته میشود.
درگاه و دروازه اصلی مسجد از آجر قرمزکار شده و در قسمت فوقانی دارای تزئینات کنگره‌ای برجسته آجری است. درِ ورودی مسجد بلند و قطور، چوبی و دو لنگه است.
با توجه به بیتی از شعر کتیبه مسجد، چنین استنباط میشود که این بنا به قصد عبادت، تعلیم و تعلم ساخته شده از این رو علاوه بر مسجد، مدرسه‌ای برای تعلیم علوم دینی نیز بوده است.
بنا به نوشته رابینو (سرکنسول دولت بریتانیا در شهر رشت در اوایل قرن بیستم)، این مسجد به علت سعایت بدخواهان حاکم وقت لاهیجان نزد شاه و کاخ نامیدن این مسجد، ناتمام ماند وگرنه یکی از مساجد و بهترین مسجد گیلان به شمار می‌رفت. در واقع شاید وجود تزئیناتی چون آونگ‌های قسمت شرقی و تزئینات کنگره‌ای چلیپا شکل، چنین حساسیتی را در آن دوره موجب شده باشد.
محمد مهدوی لاهیجانی در کتاب جغرافیای گیلان، این مسجد را به مسجد ایاصوفیه (در ترکیه) شبیه دانسته است.
در حال حاضر مسجد اکبریه لاهیجان شامل دو بخش مسجد نو و مسجد کهنه است که با یک درِ بزرگ به یکدیگر راه دارند. قدمت مسجد نو به حدود 100 سال می‌رسد.
