موزه مفاخر اراک؛ در محضر بزرگان استان مرکزی

تاریخ خبر :1394/07/12-موزه مفاخر استان مرکزی یکی از جاذبه های دیدنی این استان است که در زمینی به مساحت دو هزار و 800 متر مربع و با زیر بنای یک هزار متر مربع در ساختمان خاکباز در شهر اراک قرار دارد.
ساخت این بنا در اواخر دوره قاجاریه آغاز و پس از چهار سال عملیات اجرایی در سال 1308 خورشیدی به پایان رسیده است ، نقشه این ساختمان توسط یک مهندس روسی تهیه و اجرای کار توسط استاد مراد چمنی اراکی انجام شده است.
بنای موزه مفاخر استان مرکزی از نوع کوشکی با تزئینات آجری خاص دوره قاجاریه ساخته شده و دارای دو ایوان شرقی و غربی است.
این ساختمان دارای 11 اتاق، حمام خزینه ای قدیمی که در گوشه حیاط ساخته شده دو قنات که یکی در محوطه به نام قنات ده و دیگری در زیر آب انبار به نام قنات خان حاکم، می باشد
قنات ده موقوفه مرحوم حاج آقا محسن اراکی و قنات خان حاکم توسط میرزا علی اکبر خان تفرشی موسوم به دوام الدوله که حاکم عراق عجم (اراک فعلی و توابع ) در زمان ناصرالدین شاه بوده، احداث شده است.
بنای موزه مفاخر استان مرکزی در سال 1379 توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به شماره 3338 ثبت آثار ملی شد.
این بنا در سال 84 با همکاری استانداری استان مرکزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و ورثه مرحوم خاکباز خریداری و با هدف ایجاد موزه مرمت و در بهمن 88 به عنوان موزه مفاخر استان مرکزی افتتاح شد.
هم اکنون هشت تالار شامل تالار امام خمینی(ره)، تالار مفاخر دینی و مذهبی، تالار سرداران شهید و مفاخر سیاسی، تالار امیرکبیر، تالار قائم مقام فراهانی، تالار مفاخر علمی، فرهنگی و هنری، تالار مفاخر در قید حیات( هنرمندان) و تالار استاد سحاب در ساختمان سه طبقه موزه مفاخر استان مرکزی وجود دارد که در آنها سردیس ها، آثار مکتوب و لوازم شخصی برخی از مفاخر و سیاسیون نگهداری می شود.
در طبقه های نخستین این بنای آجری، سه تالار مفاخر و مشاهیر در قید حیات، تالار مفاخر علمی، فرهنگی و هنری و تالار استاد سحاب تفرشی قرار دارد.
عکس های استاد رستم پور، استاد بصیرت نژاد پیشکسوت معماری، استاد محمد حسین کریمی معروف به آهنگر شاعر و هنرمند، استاد رضوانی فرد رییس انجمن خوش نویسان استان مرکزی و در تالار مفاخر و مشاهیر در قید حیات در طبقه نخست این موزه نصب و نگهداری می شود.
کمی جلوتر در سمت چپ سرسرا ، تالار مفاخر علمی، فرهنگی و هنری واقع شده است که در این تالار سردیس استاد محمد قریب، استاد واشقانی، عیسی بهادری، دکتر سعید کاظمی آشتیانی، دکتر عباس اقبال آشتیانی، دکتر عبدالکریم قریب و پروفسور حسابی وجود دارد
محمد قریب (1288 – 1353) از اولین پزشکان متخصص طب اطفال و بنیانگذار طب نوین اطفال در ایران و از بنیانگذاران بیمارستان مرکز طبی کودکان بود.
فتحعلی واشقانی فراهانی ( 1309 1391) خوشنویس صاحب نام معاصر در خط نستعلیق و اولین مدرس انجمن خوشنویسان ایران است.
عیسی بهادری (متولد 1284 روستای آقچه کهریزمیلاجرد از توابع اراک، درگذشته 1365 پاریس) نقاش، طراح فرش و از برجسته ترین طراحان هنری و احیاگران هنرهای سنتی ایران است که نزدیک به سی سال سرپرست هنرستان هنرهای زیبا اصفهان بوده و در این مدت شاگردان بسیاری را پرورش داده و آثار ماندگاری از وی در موزه های مختلف داخلی و خارجی نگهدای می شود.
دکتر سعید کاظمی آشتیانی با همکاری دو تن از همکارانش به سال 1361، جهاد گروه پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی ایران تأسیس کرد، این گروه در واقع هسته اولیه جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران بود که در سال 1365 شکل گرفت.
عباس اقبال آشتیانی فرزند محمدعلی آشتیانی در سال 1275 خورشیدی در آشتیان زاده شد و پس از آموختن دروس ابتدایی در سال 1328 قمری به تهران آمد و ابتدا در مدرسه شرکت گلستان و سپس در مدرسه دارالفنون تحصیل کرد. پس از فراغت از تحصیل در دارالفنون به معلمی در همان مدرسه انتخاب شد و معاونت کتابخانه عمومی معارف را نیز به عهده گرفت.
سید محمود حسابی (زاده سوم اسفند 1281 – درگذشت 12 شهریور 1371) با نام اصلی محمود خان میرزا حسابی، معروف به پروفسور حسابی فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش و بنیانگذار فیزیک دانشگاهی در ایران بود.
تالار استاد سحاب تفرشی نیز که در طبقه نخست و روبروی درب ورودی قرار گرفته اولین نقشه هایی که استاد ترسیم کرده و اسناد مرتبط با خاندان پاکباز تفرشی در آن نگهداری می شود.
مهندس عباس سحاب، (زاده سوم دی 1300 در روستای فم در شهرستان تفرش – درگذشت 14 فروردین 1379 خورشیدی در تهران)، جغرافیدان و نقشه نگار برجسته ایرانی است.
همچنین سمت راست این طبقه راه پله های این موزه قرار گرفته که عکس هایی از اراک قدیم و سفر ناصرالدین شاه به استان مرکزی نصب شده و بازدید کننده ها را به طبقه بالا و زیر زمین این ساختمان هدایت می کند.
در طبقه دوم موزه مفاخر استان مرکزی تالار سرداران و مفاخر سیاسی قرار گرفته است که آن سردیس ها، آثار و وسایل شخصی قائم مقام فراهانی، شهید چمران، میرزا عیسی بزرگ( پدر قائم مقام)، سلمان ساوجی، فخر الدین عراقی، آقا علی اکبر خان فراهانی، شهید رحیم آنجفی و شهید احمد رضا عباسی شهید شاخص کشوری دانش آموزی کشور وجود دارد.
میرزا ابوالقاسم قائم مقام (زاده 1158 خورشیدی در هزاوه اراک – درگذشته 1214 خورشیدی در تهران) صدر اعظم ایران، سیاست مدار، ادیب، شخصیت برجسته و تأثیرگذار ایران زمین در عرصه حکومت، سیاست، ادب و هنر نیمهٔ اول قرن سیزدهم هجری بود.
مصطفی چمران (1310- 1360) فعال سیاسی- نظامی ایرانی و بنیانگذار ستاد جنگ های نامنظم در جنگ ایران و عراق بود.
سیدالوزراء میرزا عیسی، پدر میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، معروف به میرزا بزرگ از سادات حسینی و از مردم هزاوهٔ فراهان از توابع اراک بود.
خواجه جمال الدین سلمان بن خواجه علاءالدین محمد معروف به سلمان ساوجی ( 709 – 778 ه ق ) از شاعران اوایل قرن هشتم هجری و از بزرگترین قصیده سرایان و غزل گویان ایران است.
شیخ فخرالدین ابراهیم بن بزرگمهر بن عبدالغفار همدانی یا فخرالّدین عراقی و کمیجانی از شاعران فارسی زبان در سدهٔ هفتم هجری است که در کمیجان استان مرکزی به دنیا آمد.
آقا علی اکبر فراهانی (1236 یا 1242 – 1274 ه ق )، مشهور به جناب میرزا، یکی از برجسته ترین نوازندگان دربار ناصرالدین شاه و استاد نواختن تار بوده است.
شهید رحیم آنجفی در سال 1332در روستایی واقع در شش کیلومتری اراک( مرزیجران) متولد شد، خانواده او از طبقات مذهبی و متوسط جامعه بود.
تالار امام خمینی(ره) یکی دیگر از تالاره های این طبقه است که عکس های تولد، تبعید، هجرت، دوران انقلاب، ارتحال و تشییع امام (ره) در آن قرار دارد و در سمت چپ این تالار بالکن جماران با اندازه ها و ابعاد اصلی نهاده شده و سمت راست آن نیز نقاشی سردر باغ نوفل لوشاتو در زمان تبعید امام (ره) به فرانسه ترسیم شده است به گونه ای که گویی بازدید کننده در این باغ قرار گرفته و از ذهن انسان این فکر عبور می کند که کاش بتواند وارد باغ شده و از نزدیک محل استقرار و مجاهدت های امام (ره) در آن زمان را از نزدیک ببیند.
سید روح الله مصطفوی موسوی خمینی (ره) مشهور به امام خمینی در اولین روز از ماه مهر سال 1281 در خمین دیده به جهان گشود و در 13 خرداد سال 1368 به ملکوت اعلا پیوست.
بیش از چهل کتاب در زمینه های اخلاق، فقه، عرفان، فلسفه، حدیث، شعر و تفسیر از امام خمینی(ره) برای مسلمانان ایران و جهان به یادگار مانده است.
در سمت راست طبقه دوم موزه مفاخر استان مرکزی تالار امیرکبیر قرار دارد که در این تالار کتاب ها، سردیس و اسناد مرتبط با میرزا محمد تقی خان فراهانی، دست خط ناصرالدین شاه و مادر امیر کبیر بر روی دیوار این تالار نصب شده که جلوه زیبایی به این تالار داده است.
پس از گذر از تالار امیر کبیر وارد تالار مفاخر دینی و مذهبی می شویم که در این تالار سردیس آیت الله العظمی اراکی، آقا نورالدین عراقی، ملا مهدی نراقی، کربلایی کاظم ساروقی، آقا ضیاء الدین عراقی، سید جمال الدین آشتیانی و میرزا حسن آشتیانی قرار دارد.
در این تالار کتاب ها و دست نوشته هایی از علما و بزرگان دینی در خصوص کربلایی کاظم ساروقی بر دیوار ها و و در قفسه های این تالار قرار داده شده است .
آیت الله محمد علی اراکی از عالمان قرن چهاردهم و مراجع تقلید شیعه است او در 24 جمادی الثانی 1312 ق. در اراک دیده به جهان گشود.
آیت الله آقانورالدین عراقی (1278 ه. ق – 1341 ه. ق ) از مجتهدان و مراجع تقلید شیعه و از علمای پرنفوذ منطقه عراق عجم و از شاگردان و پیروان آخوند خراسانی بود.
حاج ملا محمد مهدی بن ابی ذر فاضل نراقی (م 1209 ه.ق) معروف به «محقق نراقی» کنار فرزندش ملا احمد نراقی در نجف اشرف مدفون است.
کربلایی محمدکاظم کریمی ساروقی ( 1262 ساروق اراک – 1339 قم) فردی بی سواد بود که یک شبه حفظ کل قرآن شد. ضیاءالدین علی ابن ملا محمد عراقی، فقیه، اصولی، مجتهد شیعی و معروف به آقا ضیاء الدین عراقی، فرزند آخوند ملا محمدکبیر (مسجد آخوند در اراک به نام وی نامگذاری شده است) در سال 1278 در محله حصار قدیم سلطان آباد اراک به دنیا آمد.
میرزا حسن آشتیانی از علمای بنام شیعه در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه است وی در نجف درس خواند و معروف ترین استادش شیخ انصاری بود و مروج افکار شیخ انصاری در تهران همین شاگردش یعنی میرزای آشتیانی بود.
سردیس پروین اعتصامی، شیخ فخر الدین عراقی، سلمان ساوجی و قائم مقام فراهانی نی زدر این موزه نگهداری می شود.
در طبقه زیر زمین این موزه نگارخانه زنده یاد محمد مهدی هدایتی محل برگزاری کلاس های هنری است که دارای دیوارهای آجری و نمای قدیمی است که هم اکنون در آن نمایشگاه فسیل و سنگ واره یکی از مجموعه داران استان مرکزی که از تمام سطح کشور جمع آوری شده است، به نمایش در آمده است.
موزه مفاخر استان مرکزی با همه جذابیت هایی که دارد هنوز به خوبی معرفی نشده به طوری که حسین سلیمانی یکی از شهروندان اراکی گفت: تبلیغات لازم برای شناسایی و جذب مخاطب در این مجموعه انجام نداده است.
وی ادامه داد: تالار های این موزه مزین به سردیس ها و عکس های مفاخر و شخصیت های بزرگ سیاسی است ولی دست خط ها و لوازم شخصی که برای مخاطب جذاب و قابل توجه است وجود ندارد در صورتی که هر یک از مفاخری که در این موزه هستند از ظرفیت های بسیار بالاتری برخوردار هستند که می توان آنها را نیز به این مجموعه ها اضافه کرد.
مدیر موزه مفاخر استان مرکزی گفت: از ابتدای سال جاری تا کنون سه برنامه خیریه و یک نمایشگاه فسیل و سنگواره برای معرفی هرچه بیشتر و جذب بازدید کننده در محل این موزه برگزار شده است.
سید مهدی رحیمی افزود: برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی ضمن درآمد زایی برای استان و شهرستان و ایجاد اشتغال افزایش بازدید کننده و در آمد زایی برای موزه های استان را نیز به همراه دارد.
وی ادامه داد: همچنین آموزش پرورش با برنامه ریزی های مشخص برای بازدید دوره ای دانش آموزان مدارس سطح استان از موزه ها می تواند ضمن فرهنگ سازی، نقش موثری در آشنایی قشر جوان و نوجوان جامعه با مفاخر و آثار تاریخی کشور ایفا کند.
رحیمی گفت: این موزه آمادگی دارد هرگونه همکاری را با رسانه های مکتوب و شنیداری برای شناسایی آثار و مفاخر استان مرکزی در سطح کشور و جهان داشته باشد.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان مرکزی نیزگفت: با توجه به اینکه موزه مفاخر استان مرکزی در نقطه پر رفت و آمد شهر قرار دارد نصب نوشته ها و عکس ها در یادمان های مختلف برای معرفی مفاخر و جایگاه این مجموعه در اولویت این اداره کل قرار دارد.
سید محمد حسینی افزود: برگزاری نمایشگاه های فصلی، صنایع دستی، عکس و جشنواره غذا از دیگر فعالیت های این اداره کل برای تمرکز رسانه ها در این مجموعه و شناسایی آن است.
وی ادامه داد: رونمایی از تمبر موزه مفاخر، برگزاری برنامه های نوروز و جشن های شاهنامه خوانی، برگزاری مراسم ماه محرم و صفرو اجرای تعزیه از دیگر فعالیت های این اداره کل برای معرفی موزه مفاخر استان مرکزی است.
مدیر کل میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری استان مرکزی گفت: بازدید نماینده یونسکو، سفرا و هیات های اقتصادی از موزه مفاخر این استان از برنامه های جاری این اداره کل برای شناسایی و معرفی مفاخر در سطح کشور و جهان است.
حسینی افزود: همچنین هم اکنون علاقه مندان بازدید از موزه مفاخر استان مرکزی می توانند با انتخاب نشانه تور مجازی موزه ها که در تارنمای این اداره کل قرار دارد سردیس ها و عکس های موزه را در هر نقطه از کشور و جهان به صورت مجازی بازدید کنند.