عادت خاک خوری چه اثرات نامطلوبی دارد و چگونه می توان آن را درمان کرد؟
بهتر است ابتدا خاک خوری ( پیکا ) را تعریف کنیم و سپس به عوارض آن بپردازیم. به طور کلی، پیکا عبارت است از خوردن مواد غیر خوراکی نظیر خاک، گچ، مُهر، پلاستیک، کاغذ، پارچه، نخ، مو، شن، ماسه و مداد.
اغلب، کودک مبتلا از روی عادت هنگامی که احساس ناراحتی می کند و نیاز به آرامش دارد اقدام به خاک خوری می کند. کودکان مبتلا به پیکا معمولاً رفتارهای عادتی دیگری نظیر انگشت مکیدن و ناخن جویدن هم دارند. این گونه رفتارها برای رفع تنش و ایجاد آرامش به کار می روند.
خاک خوری منجر به آنمی ( فقر آهن )، کمبود روی، اسهال و گاهی یبوست، عفونت های انگلی، توکسوپلاسموز، مسمومیت با سرب و سوء تغذیه می شود.
خوردن خاک و چیزهای کثیف موجب اسهال یا عفونت های انگلی می شود و خوردن پلاستیک، سنگ، شن و مو به انسداد روده ای منجر می گردد. هم چنین خوردن سرِ مداد باعث مسمومیت با سرب می شود.
به طور معمول کودکان در دوره ی شیرخوارگی به خصوص در یک سال اول تولد به صورت ذاتی هر چه به دست بگیرند به دهان می برند و این رفتار کاملاً طبیعی است، همان گونه که انگشت مکیدن تا یک سالگی طبیعی است. ولی خوردن مواد غیر خوراکی طبیعی نیست.
افراد مبتلا به پیکا به طور انتخابی بعضی از مواد غیر خوراکی را برمی دارند و اقدام به خوردن آن ها می کنند. کودکانی که آنمی ( فقر آهن ) و یا کمبود روی و کلسیم دارند هم، به خاک خوری روی می آورند، حتی در مادران حامله گاهی این حالات دیده می شود. در این شرایط با درمان کم خونی، مشکل پیکا هم برطرف می گردد. در کودکان عقب مانده ی ذهنی هم این رفتار شایع است.
فقر، تنبیه فیزیکی، به حال خود رها کردن کودکان، تغذیه ی ناکافی از شیر مادر و خانواده های آشفته از عوامل زمینه ساز بروز خاک خوری هستند. اگر پیکا درمان نشود ممکن است تا دوره ی بلوغ ادامه پیدا کند. نوجوانان مبتلا به این اختلال ممکن است دچار افسردگی، تغییرات شخصیتی و رفتارهای دهانی دیگر ( انگشت مکیدن، ناخن جویدن، سیگار کشیدن، مصرف الکل ) هم بشوند.
در درمان پیکا مانند سایر اختلالات تغذیه ای کودکان، لازم است به رابطه ی مادر - فرزند توجه شود و مشاوره ی روان شناسی و روان پزشکی صورت گیرد. لازم است آزمایش خون از نظر آنمی و کمبود املاح و آزمایش مدفوع از جهت وجود انگل های روده ای انجام شود. در صورت وجود کم خونی یا کمبود املاح، درمان دارویی ضرورت دارد. در صورت ابتلا به انگل های روده ای باید آن را درمان نمود. کودکی که سرِ مداد، پارچه، پلاستیک، گچ و یا خاک می خورد باید از نظر مسمومیت با سرب بررسی شود.
روش های متفاوت رفتار درمانی وجود دارند که بر حسب مورد و از طریق مشورت با روان پزشک یا روان شناس می توان آن ها را به کار گرفت. حذف تنبیهات بدنی در هر شرایطی از اصول درمان پیکاست. حتی الامکان مواد غیر خوراکی مثل گچ و مهر و ... باید از دسترس کودکان دور نگه داشته شوند. در دوره ی شیرخوارگی تغذیه ی کافی با شیر مادر ( هر 2 تا 4 ساعت یک بار ) ضروری است. برای کودکان سنین بالاتر، استفاده از آدامس های فاقد مواد قندی، مفید است. مشاوره ی خانواده، برای خانواده هایی که مشکلات زناشویی و ناسازگاری دارند پیشنهاد می شود. توجه به تغذیه ی کودک به خصوص در زمان هایی که نیاز به آرامش بیش تری دارد ضروری است. بازی با کودکان و سرگرم کردن آن ها در زمان هایی که نیاز به آرامش دارند توصیه می شود.
منبع مقاله :
عطاری، عباس؛ (1387)، اختلالات تغذیه ای (مشکلات رفتاری تغذیه در کودکان)، تهران: نشر قطره، چاپ اول
