13 روش برای تسریع التیام زخم
تند و چابک و در حالی که مغرور از آنید که نیاز به استفاده از آسانسور ندارید، از پله ها بالا می روید و از برخورد پاهایتان با پله ها ریتم مخصوصی تولید می شود. بعد یک باره پایتان کمی می لغزد و تعادل تان را از دست می دهید. دست ها به جلو حرکت می کنند. زانوها خم می شوند تا مانع از زمین خوردن شما شوند. اما همه چیز در یک لحظه اتفاق می افتد. با این حال جان سالم بدر می برید. دست هایتان طوری زخم می شوند که گویی سگ آبی آن ها را گاز گرفته و جویده است. و وقتی به دست هایتان نگاه می کنید، چندین خراش که در حال خونریزی اند بر روی آن ها مشاهده می کنید. کار زانوها در جلوگیری از افتادن عالی بود. اما وقتی به زانوهایتان نگاه می کنید می بینید که یکی از آن ها زخمی شده و نهرهای کوچکی از خون تیره در حال سرازیر شدن از آن است. برای یک لحظه- قبل از آن که تیر کشیدن و درد زخم آغاز شود- به یاد زخم های زانوهایتان هنگامی که ده ساله بودید می افتید. در طول زندگی از این اتفاقات کوک زیاد رخ می دهد. مثلاً موقع سالاد درست کردن به جای خیار انگشتتان را می برید؛ محبت سگتان یک دفعه گل می کند و تصادفاً بازویتان خراش بر می دارد؛ هنگامی که مشغول تعمیرات خانه هستید دستتان می لغزد و در نتیجه زخم می شود؛ یا به جای مهره دستتان را با آچار فرانسه می پیچید. اما به کمک جعبه کمک های اولیه یا اقلام موجود در قفسه داروی آشپزخانه می توان به درمان این گونه زخم ها پرداخت. اطلاعاتی که در خصوص کمک های اولیه نیاز دارید به شرح زیرند:
خونریزی را متوقف کنید
سریع ترین راه برای متوقف کردن خونریزی وارد کردن فشار مستقیم به زخم است. یک تکه پارچه تمیز و جاذب (باند یا حوله) را روی زخم قرار دهید. سپس آن را محکم با دست فشار دهید. اگر پارچه در دسترس ندارید، به جای پارچه یا باند، از دست استفاده نمایید. با انجام این کار معمولاً خونریزی ظرف 1 تا 2 دقیقه متوقف می شود. اگر خون از باند بیرون زد، یک باند دیگر روی باند یا پارچه اول بگذارید و آن را به طور یکنواخت فشار دهید. در صورت لزوم باندهای بعدی را روی باندهای قبلی قرار دهید و از برداشتن باندهای قبلی خودداری کنید. زیرا این کار موجب کنده شدن لخته از روی زخم و خونریزی مجدد می شود. اگر با این کار خونریزی متوقف نشد عضو را بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا فشار خون در آن عضو و در نتیجه در زخم کاهش یابد. در تمام این مدت هم چنان به وارد آوردن فشار بر روی زخم اولیه دهید. با انجام این کارها طبعاً باید خونریزی قطع شود.
زخم را تمیز کنید
تمیز کردن زخم اهمیت زیادی دارد. زیرا این کار احتمال ایجاد عفونت، تیره رنگ شدن دایمی محل زخم و به جا ماندن آثار آن را کاهش می دهد. محل زخم را با آب و صابون و یا تنها با آب بشویید. این کار باعث کم شدن تعداد باکتری ها و خروج ضایعات زخم خواهد شد. به علاوه اگر سنگ و یا شن ریزه ها از داخل زخم خارج نشوند ممکن است موجب به جا ماندن رنگدانه ها در زیر پوست (درست مانند خالکوبی) شوند. پس زخم را روزی 2 بار با ملایمت تمیز کنید.
جدا کردن چسب از زخم
از چسب زخم استفاده کردید؟ چسب خونریزی را بند آورده؟ بله درست است. اما فقط تا وقتی که قصد کندن آن را از روی زخم نداشته باشید. در این جا به چند روش مفید برای کنده بدون درد چسب از روی زخم اشاره می کنیم.
0 به کمک یک قیچی کوچک و ظریف قسمت وسط چشب را که فاقد چسب است از دو طرف آن جدا کنید و به آرامی آن را از زخم دور نمایید. سپس به جدا کردن دو طرف باقیمانده چسب اقدام کنید.
0 اگر رویه ی زخم به چسب چسبیده است محل زخم را در آب گرم و نمک (یک قاشق چای خوری نمک را در حدود 4 لیتر آب حل کنید) فرو ببرید. کمی صبر کنید تا چسب از زخم جدا شود.
0 اگر چسب بر روی ساعد، ران یا ساق پا و موهای قفسه سینه چسبیده است، آن را در جهت رویش موهای محل زخم بکنید. قبل از کندن چسب از زخم، محل زخم را با یک تکه پنبه آغشته به روغن بچه و یا الکل خیس کنید و سپس اقدام به کندن چسب از روی پوست نمایید.
استفاده از یک پماد مجاز بدون نسخه
به قفسه ی داروها و وسایل کمک های اولیه هر داروخانه ای که نگاه کنید ممکن است در انتخاب پماد و داروی مناسب دچار سر در گمی و نگرانی شوید. چه انتخابی درست است؟ آیا باید از یک پماد ضد باکتری استفاده کرد؟ یا پمادی که نام آن «کرم کمک های اولیه» است، برای این منظور مناسب است؟ شاید هم اسپری های ضد دردی که تبلیغ می شوند مؤثر باشند. در یک تحقیق «جمیز لیدن» 9 نوع پماد مجاز بدون نسخه مختلف را برای التیام بخشیدن به زخم آزمود و دریافت که برخی از این محصولات در بهبود سریع تر زخم به شرط آن که زخم، خراش و یا سوختگی کوچک باشد، مؤثرترند. نتیجه تحقیق فوق الذکر به قرار زیر است:(1)
0 Ploysporin (که حاوی Polymyxin B و پماد Bacitracin است) ظرف 8/2 روز زخم را التیام بخشید.
0 Neosporin (که حاوی مایسین، Polymyxin B و پماد Bacitracin است) زخم را در مدت 9/2 روز التیام داد.
0 کرم کمک های اولیه Johnson & Johnson (که محافظ زخم و فاقد آنتی بیوتیک است) موجب التیام زخم در مدت 9/8 روز گردید.
0 مرکور کروم (که حاوی Merbromin است) ظرف 13/1 روز زخم را التیام بخشید.
0 بهبود زخم هایی که خود به خود و بدون استفاده از دارو التیام یافتند ظرف 13/3 روز صورت گرفت.
0 اسپری Bactine (حاوی Benzalkonium Chloride) طی 14/2 روز زخم را بهبود بخشید.
0 با استفاده از Merthiolate (حاوی Thimerosol)، زخم ظرف 14/2 روز شفا یافت.
0 آب اکسیژنه 3% ظرف 14/2 روز زخم را درمان کرد.
0 با Campho-Phenique (حاوی کافور و فنل) بهبود زخم 15/4 روز طول کشید.
0 تنتور یُد طی 15/7 روز موجب درمان زخم گردید.
پانسمان زخم
پس از قطع یا کاهش خونریزی، زخم را با پارچه ای محکم ببندید و یا از باندهای کشی که بدون جلوگیری از گردش خون به زخم فشار وارد می آورند، برای بستن زخم استفاده کنید. چنانچه زخم در بازو و یا ران ایجاد شده باشد با فشار دادن ناخن دست یا پا می توان از چگونگی وضعیت گردش خون در عضو پانسمان شده اطلاع کسب کرد. ناخن دست یا پا باید هنگان وارد آوردن فشار سفید شده و پس از برداشتن فشار دوباره به رنگ صورتی درآید. در صورت صورتی نشدن مجدد ناخن پس از فشردن آن، پانسمان را کمی شل کنید.
افزایش فشار
در صورت ادامه یافتن خونریزی، احتمالاً جراحت از آنچه فکر می کنید جدی تر است و لازم است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. تا رسیدن به پزشک مقدار فشار وارده به زخم را افزایش دهید. نزدیک ترین نقطه به محل جراحت را که بین قلب و محل زخم قرار دارد، بفشارید. نقاط فشار همان نقاطی هستند که هنگام گرفتن نبض لمس می کنید. یعنی قسمت داخل مچ، قسمت داخلی بازوها در حد فاصل زیر بغل و آرنج و کشاله ران. جایی که ران به لگن متصل می شود. بر روی سرخرگ به سمت استخوان فشار وارد آورید. یک دقیقه پس از قطع خونریزی فشار را از روی عضو بردارید. در صورت شروع مجدد خونریزی، دوباره نقاط فشار را بفشارید.
از شریان بند استفاده نکنید
در مورد اکثر زخم ها و خراش هایی که در زندگی روزمره بسیار اتفاق می افتند، کمک های اولیه بسیاری وجود دارد. استفاده از شریان بند خطرناک است و باید به عنوان آخرین راه حل از آن کمک گرفت. بستن شریان بند موجب قطع کامل جریان خون شده و ممکن است باعث از دست رفتن آن عضو گردد.
استفاده از پمادهای آنتی بیوتیک
پمادهای آنتی بیوتیک با طیف وسیع بسیار مؤثرند. جراحت در افرادی که از پمادهای حاوی سه نوع آنتی بیوتیک، توأم با پانسمان مناسب استفاده می کنند، 30% زودتر از بقیه التیام می یابد. با این حال در مصرف داروهای حاوی نئومایسین و پمادهای حاوی مقادیر زیاد مواد حفاظت کننده دقت کنید. این داروها ممکن است باعث بروز واکنش های آلرژیک شوند. نشانه حساسیت به پماد، سرخی و خارش زخم و گاه عفونی شدن آن است. دکتر «مرتز» در این باره اظهار می دارد: «طی مطالعات دریافتیم بین داروهای موجود پماد Polysporin بهترین و پماد Merthiolate بدترین دارو از لحاظ ایجاد حساسیت است.
زخم را بپوشانید
هنگامی که زخم در معرض هوا قرار می گیرد، روند بهبودی آن به دلیل تشکیل پوسته ای بر روی زخم کند شده، رشد سلول های جدید به تعویق می افتد. دکتر «مرتز» باندهای پلاستیکی را که شبیه به نایلون های محافظ غذا هستند توصیه می کند. این نوع باندها در اندازه های مختلف موجودند. اغلب تولید کنندگان باند و وسایل پانسمان آن را نیز تولید می کنند. در غیر این صورت می توان از گاز وازلین استفاده کرد. چه باند پلاستیکی و چه گاز وازلین باعث حفظ رطوبت زخم (که التیام زخم را تسریع می کند) و رسیدن هوای کم به زخم می شوند. سلول ها در محیط مرطوب سریع تر تکثیر و بازسازی می کنند.
تزریق واکسن کزاز
آیا شست خود را با چاقوی تیزی بریده اید؟ میخ زنگ زده ای در دستتان فرو رفته؟ زمین خورده اید و زانویتان خراش برداشته؟ جراحات چه کوچک و چه بزرگ، باید شما را به یاد سیستم ایمنی بدن و حفاظت از آن بیندازند. چنانچه طی پنج سال گذشته واکسن کزاز تزریق نکرده اید لازم است آن را تجدید کنید. درمانگاه ها و مراکز خاصی (2) وجود دارند که با حداقل هزینه و یا به طور رایگان این واکسن را تزریق می کنند. اگر تاریخ آخرین تزریق را به خاطر ندارید بهتر است در صورت وارد شدن جراحت حداکثر ظرف 24 ساعت اقدام به تزریق واکسن کزاز نمایید.
هشدار پزشکی
کمک های اولیه همیشه کافی نیستند
گاهی اوقات مراجعه ی به پزشک ضروری است. این موارد عبارتند از:
0 وجود خون جهنده و به رنگ قرمز روشن. در این صورت امکان پاره شده سرخرگ وجود دارد.
0 عدم امکان شستشوی کامل زخم از پوسته ها.
0 اگر زخم بر روی صورت یا اعضایی ایجاد شده باشد که لازم است کمترین اثر را به جای گذارد.
0 چنانچه خطوط قرمز رنگی اطراف زخم پدید آمده، زخم ترشح چرکی داشته باشد و یا قرمزی آن بیش از ضخامت یک انگشت به اطراف زخم پخش شده باشد.
0 در صورتی که زخم بزرگ باشد و بتوانید کاملاً داخل آن را ببیند. در این صورت زخم باید بخیه شود. اما هرگز این کار را در خانه انجام ندهید. حتی اگر دسترسی به مراکز پزشکی برایتان غیر ممکن است.
روشی متفاوت
التیام می تواند یک موفقیت شیرین باشد
آیا دچار بریدگی یا جراحت شده اید؟ به گفته «ریچارد ای. ناتسون» روند التیام زخم را می توان با کمی شکر تسریع نمود. او طی ده سال گذشته بیش از 5000 زخم اعم از بریدگی، خراش، سوختگی و یا انگشت قطع شده را با مخلوطی از ید ضعیف شده و شکر درمان کرده است. (لازم به ذکر است که مصرف ید خالص باعث سوختگی پوست می شود). شکر موجود در این ترکیب مانع از رسیدن مواد غذایی لازم به باکتری ها برای رشد و تکثیر می شود. به این ترتیب زخم سریع تر بهبود یافته، پوسته بر روی آن تشکیل نمی شود. اثر کمی از آن به جای می ماند و ایجاد کلوئیدها(3) (آثار باقی مانده بزرگ و نا منظم) به حداقل می رسد. با مخلوط کردن شکر و بتادین (که یکی از محلول های ضد باکتری حاوی ید است) به تهیه مخلوط شکری دکتر «ناتسون» بپردازید. برای تهیه این مخلوط 15 گرم محلول بتادین را با حدود 142 گرم شکر و 42/5 گرم پماد بتادین مخلوط نمایید. پس از شستشوی زخم آن را به پماد آغشته کنید و روی زخم را به آرامی و با دقت با گاز استریل بپوشانید. روزی 4 مرتبه زخم را با ملایمت با آب و آب اکسیژنه بشویید و روی آن پماد بگذارید. با مشاهده علایم بهبودی زخم از تعداد دفعات شستشو بکاهید.
هشدار: قبل از مالیدن پماد بر روی زخم از تمیز بودن آن و قطع خونریزی مطمئن شوید. زیرا شکر، خونریزی زخم در حال خونریزی را بیشتر می کند. از پودر شکر یا شکر قهوه ای استفاده نکنید. البته این نوع شکرها نیز همین کار را انجام می دهند. اما نشانه موجود در آن ها باعث خنثی شدن ید می شود. استفاده از این نوع شکرها باعث تشکیل پوسته بر روی زخم می گردد.
پی نوشت ها :
42- متأسفانه یا خوشبختانه، اکثر ترکیبات ذکر شده، در ایران موجود نیستند.«ویراستار پزشکی»
43- در ایران، مراکز بهداشتی درمانی، این کار را انجام می دهند. «ویراستار پزشکی»
44- Keloid آثار معمولاً بد شکلی است که پس از بهبود زخم به جا مانده و در اصطلاح عام به آن «گوشت اضافی» هم می گویند. «ویراستار پزشکی»
منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان های خانگی، مترجم: مینا اسماعیلی، ویراستار پزشکی: نوید محمدی، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم 