نیش و گزش حیوانات

36 نکته درمانی

پشه ای به پشه دیگر می گوید: « شنیدم ولگردی داشت می گفت یک هفته است پشه نیشش نزده. من بدجنسی نکردم و نیشش زدم ». جوک بی مزه ای بود. نه؟ اما نیش حشرات اگر شما را بگزند آنقدرها هم خوشایند و با مزه نیست. خوشبختانه نیش بیشتر حشرات تنها به صورت خارش مختصر باعث آزار فرد می شود و اثر بدریخت آن ظرف یکی دو روز از بین می رود. نیش عاشقانه ی "فی فی" و "فیدو" اغلب برای اهانت به شماست، تا آسیب رساندن. بنابراین در مواردی که گزیدگی کمی شدیدتر است پزشکان عمل به دستورات زیر را توصیه می کنند.
- مگس و پشه
این حشرات مزاحم وقتی تصمیم به ملچ ملوچ کردن می گیرند بدجوری می توانند باعث ناراحتی شما شوند! الان می گوییم باید چه کار کنید.
- ضد عفونی کردن محل گزیدگی
پشه و مگس می توانند ناقل بیماری باشند. بنابراین لازم است محل گزیدگی را کاملاً با آب و صابون بشویید و سپس از یک ضدعفونی کننده استفاده کنید.
- مالیدن آسپیرین
دکتر« هربرت لوسکام » استفاده از آسپیرین را برای جلوگیری از التهاب ناشی از گزیدگی پیشنهاد می کند. پس از گزیدگی هرچه سریع تر محل گزیدگی را با آب مرطوب کنید و یک قرص آسپیرین را درست روی محل گزش بمالید. ولی افرادی که به آسپیرین حساسیت دارند نباید از این روش استفاده کنند.
- تسکین خارش
نیش پشه و مگس ممکن است موجب تورم شده و در نتیجه موجب تشدید خارش به مدت 3 تا 4 روز گردد. دکتر « فریزر » برای کنترل علایم گزیدگی نکات زیر را یادآور می شود:
0 محلول آنتی هیستامین خوراکی. از یک داروی ضد حساسیت مجاز بدون نسخه استفاده کنید.
0 محلول کالامین.
0 کیسه یخ.
0 نمک. کمی نمک را با آب مخلوط کنید تا به صورت خمیر درآید. سپس آن را روی محل گزیدگی بگذارید.
0 جوش شیرین. یک قاشق چایخوری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کنید. پارچه ای را داخل محلول فرو ببرید تا به محلول آغشته شود. سپس آن را به مدت 15 تا 20دقیقه روی محل گزیدگی قرار دهید.
0 نمک اِپسوم (سولفات دومنیزی). یک قاشق چایخوری نمک را در یک لیتر آب داغ حل کنید. بگذارید محلول خنک شود. سپس به روش فوق 15 تا 20 دقیقه محل گزیدگی را کمپرس نمایید.
- پیشگیری
شاید بتوان در درجه ی اول با استفاده از مواد دفع حشرات از گزیدگی پیشگیری نمود. به خاطر داشته باشید هر چه هوا گرم تر باشد مگس ها و پشه ها فعال تر می شوند. به ویژه پشه ها در هوای مرطوب مثلاً اطراف حوضچه ها و مرداب ها به اوج فعالیت خود می رسند. بعضی از گونه های پشه اواخر شب باعث اذیت و آزار ما می شوند و پس از تاریک شدن هوا در اطراف چراغ یا نور خارج خانه تجمع می کنند. بنابراین هنگام غروب مراقب باشید پشه ها وارد خانه نشوند.
- کلرید تیامین
به گفته ی دکتر « فریزر » این ویتامین B خوراکی می تواند باعث دور شدن و دفع حشرات گردد. البته دکتر « فریزر » در مورد ایجاد خارش و حساسیت ناشی از مصرف این دارو در بعضی افراد هشدار می دهد.
- وقتی که آن عنکبوت کوچولو موچولو می شود یک مزاحم حسابی!
به گفته ی « جف راستین » پزشکیار، اساساً همه ی عنکبوت ها سمی اند. اما اکثر آن ها آنقدر بزرگ و قوی نیستند که به پوست نفوذ کنند و به آن آسیب بزنند. با این حال در صورت گزیدگی با عنکبوت می توانید توصیه های زیر را بکار ببندید:
0 محل گزش را بشویید و آن را با یک ماده ی ضدعفونی کننده ضدعفونی کنید.
0 به منظور جلوگیری از انتشار زهر، روی موضع کیسه ی یخ بگذارید.
0 می توان با مرطوب کردن محل گزیدگی و مالیدن یک قرص آسپیرین روی آن تا حدودی سم را خنثی نمود. افرادی که به آسپیرین حساسیت دارند نباید به این توصیه عمل کنند. توجه داشته باشید که نیش عنکبوت سیاه ماده می تواند موجب ایجاد درد شدید شکمی که گاهاً با آپاندیس اشتباه گرفته می شود، گردد. در صورت گزیده شدن توسط عنکبوت حتماً پزشک خود را جهت تجویز گلوکونات کلسیم در جریان بگذارید. نیش عنکبوت های قهوه ای نیز ممکن است برای فرد مشکلاتی ایجاد کند. در صورت برآمده شدن شدید محل گزش (گاهی چند هفته پس از گزیدگی) به پزشک مراجعه نمایید.
- دیت (DEET)
دکتر « فریزر » هم چنین مصرف هرنوع ماده ی دافع حشره، حاوی ان -ان دایتیل - ام - تولامید (DEET) را توصیه می کند. نقاطی از بدن را که در معرض گزیدگی قرار دارند کاملاً با این ماده پوشش دهید. اما مراقب باشید با اطراف چشم تماس پیدا نکند. زیرا اگر در اثر تعریق پوست وارد چشم شود موجب سوزش شدید چشم می گردد. به طور کلی نباید از این ماده به خصوص برای کودکان دایماً استفاده کرد.
- سفید کننده ی حاوی کلر
دکتر « لوسکام » استحمام با یک محلول سفید کننده ی بسیار رقیق شده را قبل از خروج از منزل توصیه می کند. دو پیمانه سفید کننده را در وان پر از آب گرم بریزید و 15 دقیقه در وان بمانید. دقت کنید محلول وارد چشم ها نشود. اثر این محلول برای دفع حشرات تا چند ساعت باقی می ماند.
- روغن حمام
انواع خاصی از روغن های حمام مانند آلفاکری (Alpha Keri) و Skin - So - Soft، محصول شرکت آوُن، دارای خاصیت دفع کنندگی حشراتند.
- کرم ضد آفتاب
برخی از کرم های ضد آفتاب نیز موجب دفع حشرات می شوند به عنوان نمونه به نظر می رسد کرم پریسان (Presun) چنین خاصیتی داشته باشد.
- ویکس
به گفته ی « لوسکام » در مورد بعضی از افراد بوی تند این پماد باعث دفع حشرات می شود.
- روی
یکی از متخصصان مصرف روزانه مقداری روی (حداقل 60میلی گرم) را برای دفع حشرات توصیه می کند. توجه داشته باشید که برای رسیدن به نتیجه ی مطلوب حداقل یک ماه زمان نیاز است. (قبل از مصرف روی یا هر گونه مکمل غذایی دیگر لازم است با پزشک خود مشورت نمایید).
- کنه
برای کنه اصلاً مهم نیست که غذایش از چه نوع حیوانی تأمین شود. از نظر کنه انسان غذای مناسبی است. به نکات زیرتوجه کنید.
- کنه را دور کنید
کنه از آنجا که آرواه های کوچکش را در پوست شما فرو می برد تا زندگی شیرینش را همانجا سپری کند، مشکلات خاصی برای فرد ایجاد می کند. سعی کنید کنه ها را از بدن جدا و دور کنید.
جدا کردن این حشرات از بدن با شدت و ضرب ممکن است باعث به جای ماندن اعضای دهان آن ها در پوست و در نتیجه ایجاد عفونت گردد. در زیر به روش های ملایم تری برای جدا کردن کنه از بدن اشاره می کنیم.
- کنه را وادار به رفتن کنید
دکتر« لوسکام » خارج کردن کنه را از پوست به کمک یک موچین توصیه می کند و می گوید: « کنه را با سرعت بیرون نکشید. اگر موفق به خارج کردن کنه نشدید می توانید پشت کنه را کمی گرم کنید. کبریتی را روشن کنید و به دقت به کنه نزدیک کنید. شاید گرما کنه را به خروج از پوست ترغیب کند ». اگر موچین در دسترس ندارید می توانید یکی از روش های زیر را به کار گیرید.
- تحریک کنه
بنا به گفته ی دکتر « فریزر » ریختن یک قطره گازوییل، بنزین، نفت یا الکل روی سر کنه باعث شل شدن چسبندگی کنه می شود. اما باید کمی صبر کنید - شاید جدا شدن کنه 10 دقیقه یا کمی بیشتر طول بکشد. فراموش نکنید این مواد قابل اشتعالند و نباید تؤام با شعله کبریت از این روش استفاده کرد.
- کنه را خفه کنید
یک روش دیگر مشابه روش فوق ریختن یک قطره پارافین یا لاک ناخن روی کنه است. هر یک از این مواد باعث مسدود شدن راه تنفس کنه و خفه شدن آن می شوند.
- روش "بن فورادو" را امتحان کنید
دکتر « جوزف بن فورادو » روش زیر را برای جدا کردن کنه ها از پوست ابداع کرده است: « میخ بزرگی بردارید و آن را روی شعله ی کبریتی بگیرید. تیغه ی یک چاقوی جیبی را زیر بدن کنه قرار دهید. نوک میخ داغ را روی پشت کنه بگذارید تا کنه بین تیغه ی چاقو و نوک میخ پرس شود. هنگامی که پاهای کنه در اثر حرارت شروع به تکان خوردن کردند، چاقو را 90درجه بچرخانید تا کنه روی سرش بایستد. به وارد آوردن فشار ادامه دهید. بعد کنه را به آرامی بکشید تا چسبندگی اش با پوست کم شود. اگر کنه دست و پا نزد نشانه ی آن است که میخ به حد کافی گرم نشده. در این صورت لازم است این عمل را دوباره تکرار کنید. هدف اصلی در این روش اذیت کنه است نه سوزاندن آن.
- تمیز کنید
پس از خارج شدن کنه، موضع را با آب و صابون بشویید. سپس برای پیشگیری از عفونت روی زخم بتادین یا یک ضدعفونی کننده ی دیگر بمالید.
- هوشیار باشید
هرچند تیر و مرداد ظاهراً بهترین زمان برای حمله ی کنه است، اما خطر گزیدگی توسط کنه از ابتدای بهار تا آخر پاییز وجود دارد. اگر مجبورید زمانی را خارج از خانه به خصوص در نواحی جنگلی و علفزار یا حتی سواحل پوشیده از علف بگذرانید به نکات زیر توجه کنید.
0 برای آن که بدانید در محلی کنه وجود دارد یا نه لازم است پارچه ی پشمی سفیدی را لوله کنید و آن را روی علف ها یا زیر بوته بکشید. این آزمایش را چند بار تکرار کنید. اگر کنه ای وجود داشته باشد به پارچه پشمی می چسبد.
0 اگر در منطقه ای هستید که کنه وجود دارد تا حد ممکن بدن را بپوشانید. این بدان معناست که باید شلوار بلند، جوراب بلند و لباس آستین بلند بپوشید.
0 قبل از خواب بدن خود را بازرسی کنید تا از نچسبیدن کنه به پوست مطمئن شوید. بعضی از گونه های کنه بسیار کوچکند و ممکن است اگر با دقت آن ها را جستجو نکنید از نظرتان مخفی بمانند.
- سگ و گربه
در اینجا به نکاتی اشاره می کنیم که وقتی یک موجود چهار پای صمیمی با شما دشمن می شود، لازم است انجام دهید.
- ارزیابی میزان جراحت
در مورد همه ی زخم ها به جز زخم های خیلی کوچک به پزشک مراجعه نمایید.
- شستن محل گاز گرفتگی
محل گازگرفتگی حیوانات - به خصوص گربه - ممکن است عفونت کند. دکتر« استفان روزنبرگ » شستشوی کامل زخم با آب و صابون به منظور خارج کردن بزاق و هر نوع آلودگی دیگر از زخم را پیشنهاد می کند. 5 دقیقه به شستشوی زخم ادامه دهید.
- کنترل خونریزی
در صورت خونریزی مختصر زخم، تمام سطح زخم را با گاز استریل یا یک تکه پارچه ی تمیز بپوشانید. اگر به هیچ نوع پانسمانی دسترسی ندارید دست هایتان را کاملاً بشویید و با دست ها محکم روی زخم فشار بیاورید. می توان یک تکه یخ روی پانسمان (و نه مستقیماً روی پوست) گذاشت و برای کمک به قطع خونریزی عضو آسیب دیده را بالاتر از سطح قلب نگه داشت.
- پانسمان موضع
پس از قطع خونریزی زخم را با گاز استریل یا پارچه ی تمیزی بپوشانید. پارچه یا گاز را خیلی محکم نکنید.
- کاهش درد
برای کاستن درد می توان از استامینوفن یا آسپیرین استفاده کرد. این دو دارو حتی در مواردی که پوست پاره نشده نیز مناسبند. عضو آسیب دیده را بالا نگه دارید. در صورت وجود تورم از یخ کمک بگیرید.
- تزریق واکسن کزاز
هر نوع گازگرفتگی توسط حیوانات می تواند به بروز کزاز منتهی شود. چنانچه 5الی 8 سال گذشته واکسن کزاز تزریق نکرده اید، لازم است پس از وقوع گازگرفتگی واکسن تزریق نمایید.

هشدار پزشکی

هر نوع گازگرفتگی ممکن است عوارضی را در پی داشته باشد. پس لازم است نسبت به بروز مشکلات احتمالی آگاه باشید.
- عفونت
محل گاز گرفتگی را مرتباً بازرسی نمایید. در صورت مشاهده ی قرمزی و یا احساس درد یا گرما احتمال عفونی شدن زخم وجود دارد و باید به متخصص مراجعه کنید.
- زخم های بسته
گاهی سگ های بزرگ، مثلاً سگ های گله ی آلمانی، فرد را گاز می گیرند، بدون این که پوست پاره شود. چنانچه در دو انتهای محل گازگرفتگی آثار گاز گرفتگی مشاهده شود، احتمال صدمه دیدن بافت های داخلی وجود دارد در صورت تشدید سوزش یا تغییر رنگ دو انتهای زخم، (مثلاً آبی رنگ شدن آن) احتمال آسیب دیدگی بافت وجود دارد. فوراً به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه نمایید.
- هاری
تمامی حیوانات خونگرم می توانند حامل بیماری هاری باشند. با صاحب حیوان تماس بگیرید و تاریخ آخرین ترزیق واکسن هاری به حیوان را سؤال کنید. درمان هاری را بدون هیچ خطری می توان تا وقتی علایم بیماری در حیوان بروز نکرده اند و به شرطی که گاز گرفتگی خیلی شدید نبوده و نزدیک به سر نباشد به تأخیر انداخت(1). شاید لازم باشد مراتب را به مسئولین، مثلاً پلیس، اطلاع دهید.
- تب دانه دار کوه های راکی (2)
اگر کنه شما را نیش بزند، ممکن است در اطراف مچ دست یا مچ پا خارش داشته باشید و این خارش به نقاط دیگر بدن نیز سرایت کند. احتمال بروز تب بالا و سر درد شدید نیز به دنبال خارش وجود دارد. این بیماری می تواند کشنده باشد. بنابراین در صورت بروز علایم فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- بیماری لایم
بیماری لایم نیز متعاقب گزش کنه به صورت حلقه ی کِرم مانندی در محل گزیدگی ظاهر می شود. این بیماری با این که اگر معالجه نشود بسیار خطرناک است، به راحتی با آنتی بیوتیک قابل درمان است، امکان دارد علایم تا چند هفته ظاهر نشوند. بنابراین باید محل گزش را مرتباً بازرسی کرد.

پی نوشت ها :

1. در ایران با توجه به شرایط متفاوت، هرگونه گازگرفتگی را در اولین فرصت به مراکز بهداشتی درمانی ارجاع دهید تا اقدامات لازم انجام شود. تأخیر در مداوا به هیچ وجه جایز نیست. «و - پ»
2. این بیماری همان طور که از نامش پیداست، بومی منطقه ی آمریکای شمالی است. «ویراستار پزشکی»