پل پهلوی دژ

این پل بر روی گرگان رود ، در شهرستان آق قلعه (پهلوی دژ) و حدود 18 کیلومتری شمال گرگان واقع گردیده و از آثار دوره صفوی است که در دوره اخیر تعمیرات و مرمت هایی در آن صورت گرفته و اکنون نیز مورد استفاده است. پل آق قلا به طول حدود 70 متر و عرض گذرگاه حدود 30/4 متر و حداکثر ارتفاع حدود 14 متر – از سطح آب – یکی از نمونه های منحصر به فرد در این منطقه است. مصالح اصلی پل ، آجر و ملات گچ و آهک بوده و در تعمیرات دوره اخیر ، از سیمان و مصالح جدید نیز در آن استفاده شده است. پل مزبور دارای چهار دهانه با طاق جناغی و پایه‌هایی مستحکم است.

پایه های پل در جهت شرقی (مخالف جریان آب) برای شکستن فشار آب به صورت مثلثی (موج شکن) شکل گرفته و در جهت غربی (موافق جریان آب) به صورت نیم دایره است. موج شکن های پل که اندازه هر یک از اضلاع مثلثی آن به 45/3 متر می رسد ، در دوره اخیر با سیمان اندود شده است. بخش نیم دایره پایه ها در نمای غربی ، علاوه بر اینکه به عنوان پشتیبان بدنه پل است ، با تمهیدات درنظر گرفته شده و آجرکاری زیبا ، به صورت عامل تزیینی درآمده است. موج شکن های مثلثی و پشتیبان های نیم دایره پل تا نزدیک سطح پل بالا آمده است. در بالای تعدادی از پشتیبان های پل ، قاب های مستطیل شکلی تعبیه شده که امروزه دو عدد از آنها باقی است. این قاب ها احتمالاً برای تزیین یا قرار دادن کتیبه درنظر گرفته شده است.

سطح گذرگاه پل که از طرفین با جان پناهی به ارتفاع 10/1 متر و پهنای 50 سانتی متر محدود شده است ، در گذشته سنگ فرش بوده ؛ ولی در دوره اخیر با آسفالت پوشش یافته است. پهنای گذرگاه پل (فاصله بین جان پناه ها) از 20/4 تا 40/4 متر متغیر است. جان پناه های پل نیز در دوره اخیر با سیمان اندود شده است. این تغییرات ، به اصالت تاریخی پل لطمه وارد ساخته است. عرض دهانه های پل ، از شمال به جنوب به ترتیب : 5/7 ، 6 ، 7 و 40/6 متر است. ارتفاع دهانه ها نیز از تیزه قوس تا سطح آب ، به ترتیب : 75/9 ، 40/11 ، 12 ، 70/10 متر و ضخامت بخش فوقانی پل ، از تیزه طاق ها تا لبه پل ، به ترتیب : 10/2 ، 80/2 ، 40/2 و 2 متر است. درون اولین چشمه از جهت شمال غربی ، سکوی مستطیل شکل و بلندی به عرض 10/2 متر با آجر ساخته اند که ظاهراً همزمان با احداث پل بوده و به عنوان صفه ای جهت استراحت و نشیمن به کار می رفته است. پل آق قلا به شماره 919 به ثبت تاریخی رسیده است.