تالاب هامون جازموریان

تالاب هامون جازموریان بین استانهای کرمان و سیستان و بلوچستان واقع است. هامون جازموریان ما بین کوه های مکران و شاهسواران قرار دارد که از خاور به باختر تقریبا به درازای 300 کیلومتر و از شمال به جنوب به پهنای 100 کیلومتر گسترده شده است. در اصطلاح محلی پوشش گیاهی را جاز می نامند و انبوهی و کثرت آن را موریان می گویند. به همین سبب، این ناحیه به جازموریان معروف شده است. این دریاچه فصلی، در باختر بلوچستان قرار دارد و نیمی از آن در استان کرمان واقع شده است. مساحت حوزه ی آب ریز آن 69000 کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 300 متر است. محدوده آب گیر کامل دریاچه در مواقع پر آبی 3300 کیلومتر مربع و در مواقع کم آبی به طور متوسط 2500 کیلومتر مربع است.

رود های هلیل رود و بمپور به این هامون می ریزند. بر خلاف تمام هامون های بسته درونی ایران، خاک های هامون جازموریان چندان شور نیست و زمین آن از قلوه سنگ ها و لایه های شنی و آهکی تشکیل شده است. هامون جازموریان در دوره های اخیر زمین شناسی مسدود شده است و در گذشته رودهای هلیل رود و بمپور در جنوب باختری آن به دریای عمان می ریختند. چین خوردگی زمین، دره را مسدود ساخته و آن را به صورت هامون کنونی درآورده است. هامون جازموریان بر خلاف هامون های دیگر ، آب شیرین دارد و شوری آن بسیار کم است. علت شیرینی این است که آب در آن ساکن نیست و زهکش طبیعی دارد. در فصول بارانی در قسمت های عمیق این دریاچه آب مشاهده می شود ولی در سایر مواقع به شکل مرداب و باتلاق در می آید.

هامون جازموریان، یک فرونشست زمین‎ ساختی جوان در 150 کیلومتری باختر ایرانشهر است که و بلندی آن از سطح دریای آزاد 350 متر می‎باشد. وسعت این هامون در فصول پرباران، 3300 کیلومترمربع است و به دلیل شرایط اقلیمی ویژه، در بیشتر مواقع سال، بخش اعظم آن به کفة نمکی وکفه‎های رسی تبدیل می‎شود. رودها و آبراهه‎های متعدد دائمی و موقت، به این هامون می‎ریزند که از میان آنها، رود بَمپور و هلیل‎رود اهمیت بیشتری دارند. در بارة شوری رودهای وارده و درصد نمک آب دریاچه گزارش‎های موجود هماهنگی دارد. در گزارش‎ اوبرلندر (1988)، آب هامون قابل شُرب دانسته شده ولی فیشر (1968) آب هامون را شور می‎داند. بنابر دانسته‎های موجود، شوری آب جازموریان تا حد فوق اشباع از نمک است. کرینسلی (1970) گسترة هامون جازموریان را شامل سه بخش زیر دانسته است:

دریاچة فصلی که گسترة آن در فصول خشک و مرطوب تغییرات زیادی دارد و در بیشتر جاها در اواخر تابستان و اوایل پاییز ناپدید می‎شود.
پهنة مرطوب که سطحی در حدود 22 درصد می‎پوشاند.
پهنة باتلاقی که 59 درصد از منطقة مرطوب را زیر پوشش دارد و مرز بالایی آن به پهنه‎های سیلتی- رسی است.

در اصطلاح محلی پوشش گیاهی را «جاز» می نامند و انبوهی و کثرت آن را «موریان» می گویند. به همین سبب، این ناحیه به «جازموریان» معروف شده است. این دریاچه فصلی، در غرب بلوچستان قرار دارد و نیمی از آن در استان کرمان واقع شده است. مساحت حوضه آبریز آن 69000 کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 300 متر است. محدوده آبگیر کامل دریاچه در مواقع پرآبی 3300 کیلومترمربع و در مواقع کم آبی به طور متوسط 2500 کیلومترمربع است. هامون جازموریان مابین کوه های «مکران» و «شاهسواران» قرار دارد که از شرق به غرب تقریبا به طول 300 کیلومتر و از شمال به جنوب به عرض 100 کیلومتر گسترده شده است. رودهای «هلیل رود» و «بمپور» به این هامون می ریزند. برخلاف تمام هامون های بسته درونی ایران، خاک های هامون جازموریان چندان شور نیست و زمین آن از قلوه سنگ ها و لایه های شنی و آهکی تشکیل شده است. هامون جازموریان در دوره های اخیر زمین شناسی مسدود شده است و سابقا رودهای هلیل رود و بمپور در جنوب غربی آن به دریای عمان می ریختند. چین خوردگی زمین، دره را مسدود ساخته و آن را به صورت هامون کنونی درآورده است. هامون جازموریان برخلاف هامون های دیگر، آب شیرین دارد و شوری آن بسیار کم است. شیرینی آن نیز به این دلیل است که آب در آن ساکن نیست و زهکش طبیعی دارد. در فصول بارانی در قسمت های عمیق این دریاچه آب مشاهده می شود، ولی در سایر مواقع به شکل مرداب و باتلاق درمی آید.