مورخان ایرانی در دوره اسلامی از مساجدی نام برده‌اند که محل تعلیم علوم دینی و ادبی بودند . مثلاً در سیستان یکی از حاکمان عرب به نام عبدالرحمن بن سمره (سده اول هـ.ق.) مسجد آدینه‌ای ساخت که حسن بصری عالم معروف دینی سده اول و دوم مدتی در آنجا سرگرم تدریس و تعلیم مسایل دینی بود . این مسجد در مقابل زندان شهر زرنج واقع بوده است . مقدسی ضمن توصیف زرنج می‌گوید: مسجد جامع در آن است و زندان برابر آن ، شگفت انگیز ساخته شده است که دو آتشگاه (مناره) دارد، یکی کهن و دیگری را با مس پوشیده است و آن را یعقوب لیث ساخته است .
