مسکن مجوسیان

مسکن مجوسیان یا قلعه خرانق مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان اردکان، بخش خرانق، روستای خرانق واقع شده و این اثر در تاریخ 24 اسفند 1383 با شمارهٔ ثبت 11509 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه را بهرام گبر که یکی از علمای مجوس بوده است احداث نمود. این قلعه دارای کوچه های پیچ در پیچ و هولناکی می باشد که برای غافلگیری راه زنان مورد استفاده قرار می گرفت. قدمت قلعه و برج وباروی آن ، زمان ساسانیان یعنی 1800 سال پیش ذکر شده است و وسعت آن 1/1 هکتار می باشد. یکی از عجایب قلعه کوچه های پیچ در پیچ و هولناک آن است که برای غافلگیر کردن دزدان وراهزنان مورد استفاده قرار می گرفته که یکی از این کوچه ها به کوچه ی گرگ معروف است. قلعه خرانق یکی از بزرگترین قلعه‌های مسکونی روستایی استان یزد است و همانند نمایشگاهی است که غرفه‌های آن از خشت و گل ساخته شده است. این قلعه از آن مجموعه‌هایی است که نشانه‌های مقاومت را برای حفظ موجودیت و اصالت برای استان یزد به ارمغان آورده است. مساحت این قلعه در حدود یک و یک دهم هکتار است و اطراف قلعه حصارهایی است که آن را احاطه کرده است و موجب استحکام آن می شود. این بافت قدیمی دارای ٨٠ خانه است که بیشتر آن دو یا سه طبقه است و متناسب با توانایی اقتصادی و موقعیت اجتماعی قلعه نشینان طراحی و ساخته شده است. دیواره‌های قلعه از خشت و گل است و سقف آن از تیرهای چون حصیرهای الیافی، چوب و پوشال است. این خانه دارای سقف‌های گنبدی و گهواره‌ای است و دارای شش برج نگهبانی است که متصل به بدنه قلعه است. همچنین این قلعه دارای چهار دروازه به نام‌های دروازه بالا، پایین، رضا خان سرداری و خالو است و اطراف قلعه کوچه‌های باریکی است که معروفترین آن کوچه گرگ است. در خصوص نامگذاری این کوچه به نام گرگ شایان ذکر است که در گذشته موقع ورود غارتگردان به قلعه، مردم این روستا آنها را به دنبال خود به این کوچه می‌کشاندند و بعد به آنها حمله می کردند. در استان یزد حدود ٤٥ قلعه تاریخی و باستانی شناسایی و نقشه بردای شده است که ٢٣ مورد آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.