به ویتامین D ، ویتامین آفتاب نیز می‌گویند، به این دلیل که این ویتامین می‌تواند با کمک نور خورشید توسط موجودات زنده تولید شود. در زیر، اختلالات و علائمی که به دلیل کمبود این ویتامین حیاتی رخ می‌دهد، توضیح داده شده است.
ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که به طور عمده به دو صورت، ویتامین D2 یا ارگوکالسیفرول، و ویتامین D3 یا کلکلسیفرول یافت می‌شود. در درجه اول این ویتامین مسئول حفظ سطح کلسیم و پتاسیم در بدن با تسهیل در جذب آنهاست. بنابراین، ویتامین D برای رشد و ترمیم استخوان بسیار مهم است. همچنین این ویتامین سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.
ویتامین D با کمک اشعه ماوراء بنفش نور خورشید عمدتاً در پوست تولید می‌شود. بنابراین، سنتز ویتامین D در پوست توسط چندین عامل از جمله آب و هوا، جغرافیا، مه، دود، و پوشش ابر تعیین می‌شود؛ تمام اینها می‌توانند قرار گرفتن در معرض نور خورشید را تحت تأثیر قرار دهند. کبد مهمترین اندام ذخیره سازی ویتامین D است.
چه عواملی باعث کمبود ویتامین Dمی‌شوند
قرار گرفتن ناکافی در معرض نور خورشید
یکی از شایع‌ترین علل کمبود ویتامین D قرار گرفتن ناکافی در معرض نور خورشید است، به این دلیل که نور خورشید برای سنتز ویتامین D در پوست بسیار مهم می‌باشد. بنابراین، عواملی همچون بیشتر وقت خود را در خانه ماندن و پوشیدن لباسهای ضخیم می‌توانند کمبود ویتامین D را به همراه داشته باشند.
وجود ملانین اضافی در پوست می‌تواند به توانایی بدن در تولید ویتامین D آسیب برساند. به همین دلیل است که افراد با پوست تیره، احتمال بیشتری برای ابتلا به کمبود این ویتامین دارند، به ویژه هنگامی که به مناطقی می‌روند که اشعه‌های UVB با شدت کمتری وجود دارند.
مصرف ناکافی از مواد غذایی سرشار از ویتامین D
مهمترین منابع غذایی ویتامین D مواد غذایی حیوانی شامل: ماهی و روغن ماهی، زرده تخم مرغ، شیر غنی شده و محصولات لبنی و کبد گاو هستند. این غذاها معمولاً در یک رژیم غذایی گیاهی وجود ندارند، و بنابراین افرادی که از چنین رژیمهایی پیروی می‌کنند، کمبود این ویتامین را تجربه می‌کنند.
شرایطی که بر جذب ویتامین D تأثیر می‌گذارند
گاهی اوقات، ممکن است به دلیل شرایط خاصی که بر جذب ویتامین D تأثیر می‌گذارند، با کمبود این ویتامین مواجه شوید. بیماری‌هایی مانند بیماری کرون و کولیت (ورم مخاط روده بزرگ) می‌توانند به پوشش دستگاه گوارش آسیب رسانده و در جذب بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم، از جمله ویتامین D اختلال ایجاد کنند.
بیماری کبد و کلیه
بیماریهای کبد و کلیه همچنین می‌توانند با کمبود ویتامینD همراه باشند. بیماریهای کلیه و کبد می‌توانند در تبدیل ویتامین D به فرم فعال آن اختلال ایجاد کرده که منجر به کمبود این ویتامین می‌شود.
دیگر علل
گاهی اوقات، کمبود ویتامینD نیز می‌تواند به وسیله‌ی برخی از داروها ایجاد شود. این داروها شامل استروئیدها، داروهای زخم معده، داروهای کنترل سطح کلسترول خون، و برخی از قرص‌های خواب آور هستند. مصرف بیش از حد الکل نیز می‌تواند منجر به کمبود ویتامینD شود. علت دیگر کمبود این ویتامین که کمتر متداول می‌باشد، یک اختلال ارثی است بنام هیپوفسفاتمی خانوادگی است که بر متابولیسم ویتامینD در کلیه‌ها تأثیر نامطلوب می‌گذارد.
علائم
بعضی وقتها کمبود ویتامین D ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. با این حال، برخی از افراد می‌توانند نشانه‌های ذیل را تجربه کنند.
آسم (در کودکان)
ضعف عضلانی
درد استخوان
گرفتگی عضلانی
درد مزمن
تمرکز پایین
یبوست یا اسهال
راشیتیسم (در کودکان)
سردرد و یا میگرن
ناخن‌های شکننده
به غیر از علائم ذکر شده در بالا، کمبود ویتامینD ممکن است با تعدادی از بیماری‌ها، مانند دیابت، پسوریازیس، بیماریهای قلبی عروقی، اسکیزوفرنی، فلج چند گانه، بیماری لثه، خستگی مزمن، و انواع خاصی از سرطان همراه باشد.
درمان
از کمبود ویتامینD می‌توان با قرار گرفتن کافی در معرض نور خورشید جلوگیری کرد. با این حال، قرار گرفتن در معرض بیش از حد به اشعه ماوراء بنفش نور خورشید می‌تواند موجب آفتاب سوختگی و پیری پوست شود، و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد. از این رو، بسیاری از افراد دوست ندارند مدت زمان زیادی را صرف ماندن در آفتاب کنند. بنابراین، می‌توانند مواد غذایی سرشار از ویتامین D را در رژیم غذایی خود به منظور جلوگیری از کمبود این ویتامین حیاتی وارد کنند. برخی از مهمترین منابع غذایی ویتامین D شامل:
روغن کبد ماهی
ماهی آزاد
ماهی خال مخالی
ماهی تن
ماهی ساردین
شیر غنی شده و فراورده‌های لبنی
کبد گاو
غلات غنی شده
قارچ
جدای از این، شما همچنین می‌توانید مکمل‌های ویتامین D را مصرف نمایید.
با این حال، همیشه توصیه می‌شود قبل از مصرف هر نوع مکمل ویتامین D با یک پزشک مشورت کنید. مقدار بیش از حد ویتامین D می‌تواند منجر به ایجاد مسمومیت توسط ویتامین D شود، که علائمی همچون از دست دادن اشتها، تهوع و استفراغ را ایجاد می‌کند. بنابراین، مصرف ویتامین و مواد معدنی همیشه باید تحت نظارت یک پزشک با تجربه انجام شود تا از هر گونه عوارض جانبی نامطلوب جلوگیری گردد.
