منطقه مذکور برای نخستین بار جهت ارتقاء سطح حفاظتی به سازمان مرکزی پیشنهاد می گردد. شایان ذکر است به واسطه حیات وحش قابل توجه و وجود چشم اندازهای منحصر بفرد از گذشته های دور منجر به حضور تعداد زیادی از دامداران، شکارچیان و طبعیت گردان شده بود. لذا به صورت موردی توسط واحد گشت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بم و همچنین گشت سیار اداره کل منطقه کنترل می گردید. البته با جذب دو همیار افتخاری در چند سال اخیر امنیت نسبی در منطقه حاکم و وضعیت حیات وحش رو به بهبودی می باشد.
موقعیت جغرافیایی( عوارض و منابع فیزیکی، آدرس موقعیت جغرافیایی نسبت به شهر – روستا):
این منطقه از N2850 تا N2858 عرض شمالی و E5803 تا E5811 طول شرقی از نصف النهارگرینویچ قرار گرفته است. این منطقه در 205 کیلومتر ی جنوب شرق مرکز استان و در 20 کیلومتری جنوب شهرستان بم واقع شده است. وسعت منطقه45800 هکتار است.
دامنه تغییرات ارتفاع از سطح دریا
حداکثر ارتفاع 3400 متر مربوط به کوه سنگ مس( قدمگاه ) و حداقل ارتفاع 1550 متر در حوالی دشت تلبور می باشد.
نوع اقلیم
با توجه به قرار گیری بخش شمالی منطقه در حاشیه کویر گرم و خشک لوت و بخش جنوبی به نواحی کوهستانی، اقلیم منطقه بری، خیلی خشک، نیمه گرم تا خنک بوده و دارای تابستانهای گرم و خشک و زمستان های معتدل می باشد.
تشریح وضعیت طبیعی( شرح اجمالی سیمای منطقه):
از جمله نکات قابل توجه در خصوص سیمای طبیعی منطقه پیشنهادی سنگ مس می توان به تغییرات ارتفاعی زیستگاه و استقرار پوشش گیاهی اشاره داشت. وجود اراضی کویری، ریگ زار و شوره زار در حد فاصل شهر بم تا ابتدای منطقه یعنی دشت های آدوری و تلبور که فاقد هر گونه پوشش گیاهی بوده و سپس در تپه ماهورهای بخش شمالی و غربی شاهد استقرار انواع گونه های علفی بخصوص درمنه و گون و در نهایت رویش انواع درختان جنگلی در بخش های کوهستانی اشاره داشت. در خصوص زمین شناسی منطقه لازم به ذکر است که 50 درصد رسوبات در ارتباط به ائوسن بوده که رسوبات گرانودیوریتی، سیلتستون، داسیت و ریوداسیت را شامل می شود. در بخش های شمالی رسوبات ترشیری- پالئوژن با ساختار بادبزنی مشاهده شده که شامل لاواهای آندزیتی، آگلومرا، کنگلومرا و مقدار کمی رسوبات ولکانیکی می باشد باقیمانده رسوبات در ارتباط با دوره کرتاسه فوقانی بوده و آهک های تراورتنی، لیمونیتی و پیروکلاستیک ها و مقدار کمی رسوبات لیتوکلاستیک ها می باشد. شیب عمدتاً بین 0 تا 14 درصد و در بخش های جنوبی و غربی شیب غالب 14 تا 38 درصد می باشد. جهت غالب شمال غرب به سمت شمال شرق بوده و در قسمت های غرب، جنوب غرب و جنوب شرق شیب تغییر کرده و به سمت شمال غرب تا جنوب شرق تغییر می کند.
منابع بیولوژیکی( پوشش گیاهی – حیات وحش):
الف) تیپ گیاهی:
در بخش های دشتی منطقه دارای تیپ گیاهی درمنه- گون(Artemisia aucheri – Astragalus glaucacanthes) بوده و در نواحی مرتفع تیپ کیکم- قوسک (Acer persicum – Amygdalus eburnea) ، بادام – گون (Amygdalus sp. – Astragalus sp.) و ارس( Juniperus sp.) از جمله تیپ های غالب محسوب می گردند.
ب) درصد پوشش گیاهی:
60 درصد اراضی مرتعی با تراکم تاج پوشش گیاهی یکساله و چند ساله بین 25 تا 50 درصد، 37 درصد اراضی مرتعی با تراکم تاج پوشش گیاهی یکساله و چند ساله بین 5 تا 25 درصد، 3 درصد اراضی جنگلی با تراکم تاج پوشش بین 5 تا 25 درصد به صورت پراکنده در منطقه دیده می شود.
گونه های جانوری منطقه
با توجه به اطلاعات پرسنل محیط زیست شهرستان بم و افراد محلی منطقه، منطقه پیشنهادی سنگ مس در سه دهه قبل دارای کله های چند صدتایی از کل و بز و قوچ و میش زیست بوده که متاسفانه به دلیل ناامنی های دهه مذکور در حال حاضر تمامی قوچ و میش منطقه از بین رفته ولی با تلاش های همیاران محیط زیست منطقه، جمعیت کل و بز رو به احیاء می باشد. بر اساس آخرین اطلاعات کسب شده جمعیت کل و بز منطقه 140 راس، کبک 2000 قطعه و تیهو تا 1000 قطعه تخمین زده می شود. همچنین در چند سال اخیر جمعیت گوشتخواران اعم از پلنگ، گرگ، شغال و روباه نیز رو به افزایش گذاشته است که باعث تضاد منافع با دامداران منطقه شده است. شایان ذکر است در چند سال اخیر بومیان منطقه بصورت موردی حضور حداقل یک قلاده خرس سیاه را در بخش های شمالی منطقه را نیز تائید می نمایند.(سایر اطلاعات در جدول شماره 2).
تعداد و نوع منابع آبی
در ضلع غربی منطقه رودخانه دائمی آدوری واقع بوده و همچنین قنات کهنو به همراه تعدادی چشمه در داخل منطقه ( جدول شماره 3) و همچنین چشمه آب گرم سید در حاشیه منطقه، باعث عدم وجود مشکل آبی در منطقه پیشنهادی می باشد. شایان ذکر است به منظور دسترسی راحت تر جانوران دشتی زی بخصوص جبیر ساخت آبشخور در دشتهای آدوری و تلبور می تواند در مدیریت منطقه و حیات وحش نقش موثری داشته باشد. توضیح آنکه محل مناسب طی بررسی های کارشناسی و با در نظر گرفتن بیشترین محل حضور جانوران و حداقل تعارضات می بایستی تعیین گردد.
وجود آثار و ابنیه تاریخی- مذهبی-فرهنگی
عدم وجود موارد مذکور در منطقه
وجود آثار و پدیده های طبیعی( آبشار-غار و …):
الف) چشم اندازهای منحصر به فرد:
آبشار سرگر در حوالی تنگ آب توت
وضعیت جوامع محلی
الف) جمعیت مناطق مسکونی داخل:
بر اساس جدول شماره 4 از مجموعه آبادی های نام برده شده تنها سه آبادی در داخل منطقه واقع شده است و در حال حاضر مزین متروکه و آبادی های مقو و گروه دارای 2 خانوار می باشند.
ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
عمدتاً کشاورزی و بعضاً دامداری. شایان ذکر است در مجموع 1000 راس دام از منطقه پیشنهادی به صورت فصلی بهره برداری می نمایند و در صورت تصویب منطقه امکان انتقال دام ها به سایر نقاط نیز وجود دارد.
ج) میزان درآمد سالیانه افراد محلی:
حدوداً سی میلیون ریال هر خانوار عشایری که تعداد آنها در منطقه پیشنهادی کمتر از 10 خانوار می باشد. همچنین سالیانه سی میلیون ریال نیز از راه کشاورزی درآمد کسب می نمایند.
د) وضعیت وابستگی جوامع محلی به منابع موجود در منطقه:
تنها کمتر از 20 خانوار عشایر در فصل تابستان وابسته به مراتع منطقه می باشند.
ه) وضعیت آگاهی جوامع محلی از مسایل زیست محیطی:
با توجه به فعالیت همیاران محیط زیست در منطقه استقبال خوبی از سوی اهالی جهت ارتقاء سطح حفاظتی منطقه شده است. در باور آنها این اقدام سازمان حفاظت محیط زیست می تواند باعث رونق درآمد آنها از طریق مختلف بخصوص گردشگران طبیعت شود.
عوامل آسیب پذیری منطقه
شکار غیر مجاز و کوچ حیات وحش به واسطه ورود احشام، تخریب جنگل ها و بوته کنی از جمله عوامل آسیب رسان منطقه بوده و با ارتقاء سطح عمده آنها حذف خواهند شد.
کمبودها و نیازها
الف) تعداد آبشخور مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
با توجه به پتانسیل های منطقه جهت ایجاد امنیت بیشتر ساخت دو آبشخور برای زیستمندان محدوده دشتی پیشنهاد می گردد.
ب) تعداد پاسگاههای مورد نیاز( با تعیین محل بر روی نقشه):
آدوری در مختصات 3204155-608611 R 40
آبگرم سید در مختصات 3196072-612523 R 40
ج) تعداد وسایل نقلیه مورد نیاز:
ماشین کمک دار یک دستگاه
موتور سیکلت دو دستگاه
د) تعداد نیروی اجرایی مورد نیاز:
6 نفر
ه) سایر نیازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی
سایر قابلیت های منطقه
نقش موثر در احیاء جمعیت حیات وحش بخصوص کل و بز، قوچ و میش، جبیر، پلنگ خواهد داشت. همچنین به واسطه قرار گیری در دالان مهاجرتی هوبره ها گام مهمی در حفاظت از جمعیت های مهاجر زمستانه گونه مذکور خواهد بود.
حد و حدود پیشنهادی
شمالاً طی عبور از آبادی های دهویه، مقویه، گزدون و آدوری به دشت آدوری ختم می گردد.
شرقاً دشت تلبور، ده نو، آب گرم تا امتداد ارتفاعات سنگ مس (کوه قدمگاه).
جنوباً در امتداد کوههای سنگ مس (قدمگاه) ودرمجاورت آبادی های سردهنه و مزین.
غرباً از آبادی مزین به درهوریم، انارو، بکا کراه، باغ بالا، مقوئیه.
منبع : کویرها و بیابانهای ایران
