منطقه حفاظت شده درمیان

این منطقه با وسعت 80000 هکتار بین E594000 طول شرقی تا E600100 طول شرقی و بین N323600 و N325800 عرض شمالی واقع گردیده است. منطقه فوق در فاصله 68 کیلومتری شهرستان بیرجند و در فاصله 25 کیلومتری شمال شهرستان سربیشه واقع شده است. پستانداران مختلف از جمله قوچ و میش، گربه پالاس، گرگ، روباه، شغال، کفتار، خرگوش، تشی و انواع موش وپرندگان مختلفی از جمله کبک، تیهو، کبوتر چاهی، قمری، عقاب دشتی، عقاب طلایی، دلیجه، هما، کرکس. در این منطقه زیست می کنند. پوشش گیاهی مرتعی از قبیل قیچ، نسترن وحشی، اورمک، اسپند، گز، کما، زول،کلاه میرحسن، پرند، خارشتر، نخود وحشی، گون،گل ماهور،گل میمون، زنبق، آویشن، سالویا،یال اسبی، پوا، چوبک، خارگونی،کاهوی وحشی ، چرخه، کنگر،شکر تیغال،گل گندم، درمنه، تلخه است.وجود آبشار و چشمه معدنی آب ترش، قلعه باستانی حسن صباح و چنار هزار ساله دوشنگان از اماکن گردشگری در منطقه محسوب می شوند.

منطقه درمیان طی مصوبه شماره 284 شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ 1386/11/12 با وسعت 84039 بعنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است. منطقه حفاظت شده درمیان در فاصله 68 کیلومتری شهرستان بیرجند و در فاصله 25 کیلومتری شمال شهرستان سربیشه در استان خراسان جنوبی واقع گردیده است.

حدود اربعه منطقه

شمالاً: از روستای مسک در امتداد جاده خاکی به طرف شرق پس از گذشتن از روستاهای مرغدر، خونیکباز، نوزاد، چک، تخویچ، تشوند، کلاته آهکی تا سه راهی برقندوک و از این نقطه در امتداد جاده خاکی تا سه راهی غوزشک و در ادامه همان جاده خاکی تا تقاطع جاده آسفالته اسدآباد به درمیان و از این نقطه پس از گذشتن از سه راهی فورگ تا روستای درمیان.

شرقاً: از روستای در میان در امتداد جاده آسفالته درمیان سربیشه به طرف جنوب تا دو راهی جاده خاکی جاجینگ درمیان و در امتداد همین جاده خاکی تا روستای دشت آباد و از این نقطه پس از گذشتن از سه راهی کلاته نو به طرف جنوب تا دو راهی تقندیک و از این نقطه در امتداد همان جاده خاکی تا روستای دهیک و در امتداد جاده خاکی اسکیوند تا روستای دوغ و از این نقطه بطرف جنوب تا تقاطع جاده خاکی آبگرم حسن کلنگی و جاده آسفالته سربیشه درح و از این نقطه در امتداد همان جاده آسفالته تا جاده خاکی کنگان و زولسک.

جنوباً: از سه راه جاده آسفالته سربیشه به درح با جاده خاکی کنگان زولسگ در امتداد جاده خاکی به طرف سه راهی روستای کنگان و از آن نقطه در امتداد جاده خاکی پس از گذشتن از روستای زولسگ به طرف شرق در امتداد همان جاده پس از گذشتن از تقاطع جاده خاکی قدمگاه و نیروی هوایی در امتداد همان جاده تا تقاطع جاده خاکی آب ترش با جاده دوم نیروی هوایی در امتداد همان جاده تا تقاطع جاده آسفالته باغستان شیرک و در امتداد همان جاده خاکی پس از گذشتن از دو راهی میانکی و روستای درویش آباد، بیژایم، بشگز تا روستای اسفزار.

غرباً: از روستای اسفزار به سمت شمال در امتداد جاده خاکی تا سه راهی اسفزار – مسک – درمیان از این نقطه به طرف شمال در امتداد همان جاده پس از گذشتن از روستای اسدیه تا روستای مسک.

منطقه حفاظت شده درمیان از گذشته های دور به دلیل دارا بودن قابلیت های فراوان بویژه وجود گله های قوچ و میش مطرح بوده است. این منطقه به علت داشتن مراتع زیبا و تپه ماهورهای متعدد می تواند مامن مناسبی برای پرورش قوچ و میش وحشی در استان خراسان جنوبی باشد. توپوگرافی منطقه عمدتا کوهستانی و صخره ای و در بعضی نقاط تپه ماهوری می باشد. ارتفاعات منطقه شامل ارتفاعات جوزان، کوه کنده ای، اره کوه، قلعه حسن صباح، تیغ سیاه، خلیل آباد، نصرآباد می باشد.

منطقه حفاظت شده درمیان در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار دارد و تقریبا تمامی پدیده های طبیعی مثل کوه، تپه، چشمه، رودخانه و قنات های مختلف در آن به چشم می خورد و منطقه دارای آب و هوای گرم و خشک بوده و در نواحی کوهستانی به علت ریزش باران و برف از آب و هوای معتدل تری برخوردار است. طبیعت بکر درمیان، وجود آبشار و چشمه معدنی آب ترش، قلعه باستانی حسن صباح و چنار هزار ساله دوشنگان بر ارزش منطقه افزوده است. نام این منطقه از بزرگترین روستای پیرامون منطقه، یعنی روستای درمیان گرفته شده است.جاذبه های اکوتوریستی: تاکنون هیچگونه سرمایه گذاری برای امر گردشگری در داخل منطقه صورت نگرفته است. وجود آبشار و چشمه معدنی آب ترش، قلعه باستانی حسن صباح و چنار هزار ساله دوشنگان از جاذیه های گردشگری این منطقه به شمار میروند.

وضعیت اجتماعی

اکثر مردم منطقه به امر کشاورزی و دامداری اشتغال دارند و متاسفانه خشکسالی های اخیر در وضعیت معیشتی مردم تاثیر گذار بوده است. منطقه درمیان بین شهرهای سربیشه، بیرجند و اسدیه قرار گرفته که از غرب به بیرجند، از جنوب غربی به سربیشه و از شمال شرق به اسدیه ختم می شود. علاوه بر شهرهای ذکر شده روستاهائی نیز در اطراف و داخل منطقه وجود دارد که مشخصات آنها به شرح ذیل است. لازم به ذکر است اکثر روستاها در حاشیه منطقه واقع شده و بیشتر روستاهای داخل منطقه خالی از سکنه می باشند. روستای زولسک 63 خانوار، روستای کنگان 53 خانوار، روستای دسته قیچ 18 خانوار، روستای دوغ 15 خانوار، روستای اسکیونگ 92 خانوار، روستای سرش آباد 19 خانوار، روستای کلاته حاجی عطا 27 خانوار، روستای اسکندر 44 خانوار، روستای فخرآباد 2 خانوار، روستای جاجنگ 53 خانوار، روستای ربیع آباد 17 خانوار، روستای قیک پایین 46 خانوار و روستای دادران دارای 66 خانوار می باشد.

حفاظت از منطقه: منطقه حفاظت شده درمیان در حال حاضر دارای دو پاسگاه محیط بانی با تعداد 4 نفر نیرو می باشد.

گونه های شاخص جانوری

حیات وحش منطقه حفاظت شده درمیان شامل پستانداران مختلف از جمله قوچ و میش، گربه پالاس، گرگ، روباه، شغال، کفتار، خرگوش، تشی و انواع موش و پرندگان مختلفی از جمله کبک، تیهو، کبوتر چاهی، قمری، عقاب دشتی، عقاب طلایی، دلیجه، هما و کرکس می باشد.

در این منطقه آهو نیز وجود دارد ولی با جمعیت پراکنده، بسیار اندک و در آستانه انقراض.

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده درمیان عبارت است از: قیچ، نسترن وحشی، اورمک، اسپند، گز، کما، زول، کلاه میرحسن، پرند، خارشتر، نخود وحشی، گون، گل ماهور، گل میمون، زنبق، آویشن، مریم گلی، یال اسبی، پوا، چوبک، خارگونی، کاهوی وحشی، چرخه، کنگر، شکر تیغال، گل گندم، درمنه، تلخه

تعارضات و تهدیدهای منطقه

1- چرای بیرویه: عدم تعادل دام و مرتع باعث هجوم رقابتی دامداران به منطقه گردیده و این امر باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و افزایش روان آبها در سطح منطقه گردیده است.

2- عدم اجرای ممیزی مراتع از یک طرف و صدور پروانه مرتعداری بدون تعریف مشخص حد و حدود آن برای دامداران توسط اداره منابع طبیعی و بدون در نظر گرفتن ضوابط زیست محیطی و حتی عدم نظارت و رعایت بازه زمانی مندرج در پروانه.

3- تخریب و تصرف اراضی: عدم تفکیک مستثنیات و اراضی کشاورزی یا تفکیک غیر صحیح و غیر کارشناسی و عدم انطباق نقشه های موجود در اداره منابع طبیعی با اراضی افراد، متأسفانه باعث سوء استفاده افراد گردیده است.

4- بهره برداری رقابتی و بیش از حد از منابع گیاهی:
الف) استفاده از گیاهان دارویی ب) گیاهانی که جنبه اقتصادی دارند ج ) گیاهانی که جنبه مصارف کاربردی در صنایع دستی و زندگی عشایری دارند، د) گیاهانی که جنبه خوراکی دارند.

5- راه های ارتباطی: علاوه بر راههای آسفالته و خاکی روستایی، راههای مالرو زیادی نیز در سطح منطقه پراکنده اند.

6- شکار بیرویه: با توجه به موقعیت منطقه از نظر نزدیکی به مرز ایران – افغانستان و به تبع آن مسلح بودن بیشتر اهالی منطقه بر حسب سنت قدیمی خود، متأسفانه دست اندازی به حیات جانوری و شکار غیر مجاز وحوش ادامه دارد. شکار حیواناتی از قبیل قوچ و میش، خرگوش و غیره حتی حیوانات گوشتخوار که به نحوی باعث آسیب رساندن به دام های اهلی می شوند مانند شغال، روباه و گرگ.

7- عدم وجود نیروی انسانی و پرسنل کافی برای حفاظت: متأسفانه نیروی حفاظتی این منطقه مطابق با استاندارد تعریف شده نمی باشد. از طرفی نیروهایی که بکار گرفته شده اند بصورت طرحی بوده و هیچگونه پشتوانه تجهیزات دفاعی فردی از قبیل اسلحه با توجه به تهدیدات موجود ندارند.

8- اماکن مسکونی: وجود اماکن مسکونی در حاشیه و داخل منطقه باعث گردیده است که:

الف ) افراد سودجو با کمترین مانعی بطور سریع به تخریب یا شکار غیرمجاز خود پرداخته و در فاصله زمانی کوتاهی به خانه هایشان مراجعت کنند بدون اینکه مأموران محیط زیست بتوانند اقدامی انجام دهند.

ب ) محیط های صخره ای زیبا در مجاورت سکونتگاهها باعث جذب افراد برای امر تفریح و تفرج گردیده است که این موضوع باعث ایجاد ناامنی و استرس در حیات وحش میگردد، لذا با مدیریت صحیح و زون بندی منطقه در آینده می توان از تبعات منفی آن جلوگیری و آن را به فرصت تبدیل کرد.

9- معادن: خوشبختانه معادنی که قبل از ارتقاء منطقه فعالیت می کرده اند بصورت غیرفعال و متروکه درآمده و هیچگونه مجوزی نسبت به واگذاری معادن جدید صادر نگردیده است

10- وزش بادهای 120 روزه که منطقه را تحت تاثیر قرار داده است.

11- هجوم شکارچیان بدون مجوز شکار از استان های همجوار به خصوص سیستان و بلوچستان. این شکارچیان جهت شکار تفریحی از زابل و زاهدان مسافت زیادی را تا منطقه طی می کنند.

12- جاده سازی، نصب دکل های مخابراتی و ماهواره ای و عبور خط انتقال گاز

13- اشغال شدن چشمه ها و آبشخورهای طبیعی توسط دام های اهلی

14- خشکسالی: در سالهای اخیر خشکسالی های مکرر و فقر مراتع و کاهش منابع آبی بر علل تهدید حیات وحش افزوده است و روند صعودی کاهش جمعیت این پستانداران را تسریع نموده است.

منبع : کویرها و بیابانهای ایران