فرارو- 4روز دیگر تا برگزاری همه پرسی سرنوشت ساز استقلال اقلیم کردستان عراق باقی مانده است، اقلیم کردستان برای برگزاری این همه پرسی اصرار می کند در مقابل منتقدان داخلی و بین المللی تلاش های گسترده ای برای لغو آن صورت داده اند. انتقاد و تهدیدها روز گذشته کار را به جای رساند که اقلیم شرایط خود را برای لغو همه پرسی اعلام کرد. شرایطی که به نظر می رسد برای به نتیجه نرسیدن اعلام شده است.
به گزارش فرارو، مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، به دولت عراق فرصت داده است که یا در سه روز آینده بر سر یک "راه‌حل جایگزین که در نهایت به استقلال کردستان عراق منجر شود" با دولت این اقلیم توافق کند، یا اقلیم کردستان همه‌پرسی استقلال این منطقه را در موعد مقرر برگزار خواهد کرد.
بارزانی در یک تجمع در حمایت از استقلال کردستان عراق در شهر سوران اربیل گفت چنین توافقی با تضمین اجرای آن از سوی آمریکا و اروپا، مورد قبول است.
این شرایط در حالی مطرح می شود که دولت مرکزی عراق مواضع تندی علیه اقلیم اتخاذ کرده است. نوری مالکی معاون اول رئیس جمهوری عراق در گفتگو با سفیر آمریکا در بغداد تشکیل کشور کردستان مستقل را با تشکیل دولت اسرائیل مقایسه کرده و گفته است که اجازه نخواهیم داد که اسرائیل دیگری در منطقه شکل بگیرد.
برخی ناظران معتقدند پیشنهاد بارزانی 5 روز مانده به همه‌پرسی برای عملی نشدن مطرح شده است.
همه‌پرسی در سه استان تشکیل‌دهنده منطقه خودمختار کردستان و همچنین مناطقی برگزار خواهد شد که تحت کنترل نیروهای کرد هستند اما عراق، بر تعلق آنها به حکومت مرکزی تاکید دارد.
یکی از این مناطق کرکوک است. استانی نفت خیز که ساکنان آن را کردها، عرب ها و ترکمان ها تشکیل می دهند. این استان نزدیک به چهل درصد نفت عراق را تولید می‌کند.
در روزهای گذشته کرکوک شاهد درگیری ها قومیتی بوده است. ترکمان ها و عرب ها مخالف برگزاری همه پرسی در این منطقه هستند.
بنابر گزارش‌ها این درگیری زمانی روی داد که کاروان خودروهای کردهایی که اعلام همه‌پرسی استقلال کردستان را جشن گرفته بودند از مقابل دفتر یک گروه سیاسی که ترکمان‌ها از آن حمایت می‌کنند عبور می‌کردند.
گفته می شود در این درگیری ها یک شهروند کرد کشته شده است. براساس گزارش رسانه ها پس از این درگیری نیروهای امنیتی و پلیس در کرکوک مستقر شده اند.
حیدر عبادی نخست وزیر عراق اعلام کرد که اگر رفراندوم کردستان به خشونت منجر شود، بغداد آماده دخالت نظامی در این منطقه خواهد بود.
عبادی در مصاحبه خود، خطاب به مسئولان کردستان عراق گفت: «اگر شما قانون اساسی و مرزهای عراق و منطقه را به چالش بکشید، به معنی دعوتی عمومی به سایر کشورهای منطقه برای تجاوز به قلمرو عراق است که ابعاد آن، به طرزخطرناکی افزایش خواهد یافت.»
عبادی اعلام کرده است که آماده گفت و گو با مقامات اقلیم است.
دولت عراق همه پرسی کردستان را مخالف قانون اساسی می داند و دادگاه عالی عراق نیز رای به لغو آن داده است.
غیر از دولت مرکزی عراق گروه نظامی حشدشعبی نیز احتمال تقابل نظامی را مطرح کرده است.
در این باره دو روز پیش وب سایت المانیتور در گزارشی با عنوان «ایران و آمریکا علیه همه‌پرسی کردستان عراق» به نقل از یک منبع نزدیک یه اتحادیه میهنی کردستان نوشته است که قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس که در جریان مبارزه با داعش در بسیاری از مواقع در عراق حضور دارد به مقامات اتحادیه میهنی کردستان هشدار داده است: «تاکنون مانع حمله حشد‌الشعبی به شما بودیم اما من دیگر این کار را انجام نخواهم داد.»
به گزارش المانیتور در روزهای اخیر سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس بین بغداد، اربیل و سلیمانیه در رفت و آمد بوده است.
پیش از این مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق گفته بود نمی‌خواهد بر سر مساله استقلال کردستان وارد درگیری نظامی شود، اما در عین حال با کسانی که بخواهند با زور اسلحه بر سر کرکوک بجنگند، مقابله خواهد شد.
مخالفت غرب
در کنار مخالفت شدید دولت عراق با همه پرسی کردستان، این همه پرسی در عرصه بین المللی نیز منزوی است. تاکنون فقط اسرائیل به صورت رسمی حمایت خود را از همه پرسی اعلام کرده است، اتفاقا امریکا نیز که در بیشتر موارد موضعی همسان با متحد اصلی خود در منطقه دارد این باره با ایران دیدگاهی مشترک در این باره دارد.
کاخ سفید چندی پیش از اقلیم کردستان درخواست کرد که همه پرسی لغو شود. دیگر کشورهای غربی نیز موضعی مشابه دارند.
دو روز پیش مایکل فالون، وزیر دفاع بریتانیا نگرانی خود را از از بین رفتن تمرکز در مبارزه با داعش در پی برگزاری این رفراندوم اعلام کرد و گفت: ما معتقد به یکپارچگی عراق هستیم و با همکاری سازمان ملل بدنبال گزینه جایگزین برای این همه پرسی خواهیم بود.
دبیر کل سازمان ملل متحد در بیانیه ای با تاکید بر ضرورت شکست دادن داعش در منطقه نگرانی خود را نسبت به از بین رفتن تمرکز مبارزه با این گروه ابراز کرد. آنتونیو گوترش وحدت و حاکمیت دولت مرکزی عراق را از سوی سازمان ملل متحد محترم دانست و گفت: «دولت منطقه ای کردستان و دولت فدرال عراق باید مشکلات خود را با گفتگو حل کنند.»
وزارت امور خارجه و تجارت استرالیا در بیانیه ای از موضع ایالات متحده درباره برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق استقبال و نسبت به از بین رفتن تمرکز مبارزه با داعش ابراز نگرانی کرد. سخنگوی وزارت امورخارجه استرالیا گفت: «دولت ما نگرانی های جدی ای نسبت به برگزاری رفراندوم استقلال توسط اقلیم کردستان در این زمان خاص دارد.»
تهدید به تحریم و بستن مرزها
این نگرانی ها بین المللی است اما مهترین نگرانی ها منطقه ای است. ایران و ترکیه دو همسایه اقلیم کردستان عراق و دولت مرکزی عراق در روزهای گذشته سخت ترین مواضع را علیه همه پرسی اتخاذ کرده اند. سوریه نیز مخالفت خود را اعلام کرده است. این کشور با توجه به این که متحد استراتژیک ایران است قاعدتا در این باره مخالف همه پرسی خواهد بود.
ترکیه ضمن اینکه بارها با تشکیل کشور مستقل کردی مخالفت کرده است، در روزهای اخیر به دنبال تدوین سازوکاری برای تحریم اقلیم کردستان است.
رجب طیب اردوغان با بیان اینکه قرار است تحریم اقلیم در شورای امنیت ملی ترکیه بررسی شود، افزود: «شورای امنیت ملی ترکیه تصمیمش را به دولت اعلام خواهد کرد و پس از آن کابینه دولت نشستی برگزار کرده و درباره آن بحث خواهد کرد و به نوبه خود آنها را ارزیابی و موضعش را درباره اینکه چه نوع تحریم‌هایی را می‌توان اعمال کرد و یا اینکه آیا این تحریم‌ها اعمال خواهد شد یا خیر اعلام می‌کند اما این تحریم‌ها معمولی نخواهد بود.»
ترکیه روابط تجاری قدرتمندی با کردستان عراق دارد. مبادلات تجاری اقلیم کردستان با ترکیه سالانه بیش از 8میلیارد دلار است. تحریم اقلیم از سوی ترکیه می تواند ضربه سختی به کردهای عراق وارد کند.
مولود چاووش اوغلو، وزیر امورخارجه ترکیه اخیرا در مصاحبه با شبکه العربیه گفت که رفراندوم استقلال کردستان صلح و ثبت منطقه را بهمراه نخواهد داشت. وی گفت: «موضع ما درباره تمامیت ارضی عراق و همه پرسی استقلال کردستان بسیار روشن است ما به وضوح گفته ایم که این همه پرسی را تصمیمی اشتباه می دانیم.»
ترکیه در آستانه برگزاری همه پرسی مانور نظامی در مرزهای خود با کردستان عراق برگزار کرده است.
اما ایران هرچه به روز برگزاری همه پرسی نزدیک تر می شویم موضع سخت تری علیه اقلیم می گیرد. ایران ماه هاست موضع صریح خود را درمخالفت با برگزاری همه پرسی اعلام کرده است، اما در روزهای اخیر لحن مقامات ایرانی بسیار تند شده است.
علی شمخانی اخیرا درباره همه پرسی گفت که ایران فقط دولت واحد، یکپارچه و فدرال عراق را به رسمیت می‌شناسد.
دبیر شورای عالی امنیت ملی افزود: «توافقات مرزی صرفا با محوریت دولت مرکزی عراق پابرجا بوده و جدایی اقلیم کردستان از دولت مرکزی عراق به معنای مسدود شدن تمامی معابر و گذرگاه‌های مشترک مرزی خواهد بود.»
او تاکید کرد: «جدایی اقلیم کردستان از خاک عراق به مفهوم پایان یافتن تمامی توافقات نظامی خواهد بود.»
شمخانی هشدار داد: «پس از آن ایران در چارچوب تأمین امنیت مرزهای مشترک در رویکرد خود برای مقابله با حضور و فعالیت ضدانقلاب ایرانی که در مناطقی از کردستان عراق تردد دارند به صورت جدی تجدید نظر می‌کند و با شیوه های کاملا متفاوت نسبت به گذشته رفتار خواهد کرد.»
تهدید بستن مرزها توسط ایران می تواند برای اقلیم کردستان بسیار جدی باشد. ایران با اقلیم سالانه 5 میلیارد دلار مراودات اقتصادی دارد.
اگر ایران، ترکیه، سوریه و عراق کشور مستقل کردی را به رسمیت نشناسند این باعث می شود این منطقه در محاصره اقتصادی قرار گیرد. چرا که اقلیم کردستان محصور در میان این چهار کشور است و هیچ مرز آبی و خاکی دیگری ندارد. اگر قرار بر بستن مرزها باشد احتمالا این کشورها غیر از مرز زمین مرزهای هوایی را هم بر اقلیم کردستان خواهند بست. در این شرایط اوضاع اقلیم پیچیده تر از همیشه خواهد شد.
