تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
معمولاً پدر و مادرها سعی می‌کنند هیچ‌گاه به کودک خود یک لیوان پر از قهوه ندهند، اما از طرف دیگر به آنها سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌دهند! نوشیدنی‌ها و غذاهای کافئین‌دار فراوانند؛ اما باید مصرف آنها را به حداقل رساند؛ به‌خصوص در مورد کودکان.
در حال حاضر هیچ توصیه‌ای برای مقدار مجاز مصرف کافئین در کودکان وجود ندارد، اما گروهی از پزشکان کانادایی معتقدند که کودکان زیر هفت سال نباید بیشتر از 45 میلی‌گرم کافئین در روز مصرف کنند. این مقدار کافئین معادل 355 میلی‌لیتر نوشابه یا 43 گرم شکلات است.
تأثیر کافئین روی کودکان
کافئین یک محرک است که تأثیر مشابهی روی کودکان و بزرگسالان دارد. این ماده دارویی است که به‌طور طبیعی در برگ‌ها و دانه‌های گیاهان زیادی تولید و به‌طور مصنوعی به برخی غذاهای خاص افزوده می‌شود. کافئین سیستم اعصاب مرکزی را تحریک می‌کند؛ به همین دلیل نوعی دارو به شمار می‌آید. مقدار کم آن باعث افزایش انرژی و بالا رفتن میزان هوشیاری بدن می‌شود.
عوارض مصرف بیش از حد کافئین
عصبانیت و ناآرامی آشفتگی معده سردرد عدم تمرکز کافی مشکلات مربوط به خواب افزایش تپش قلب افزایش فشار خون کودکانی که هر روز بیش از 355 میلی‌لیتر نوشابه مصرف می‌کنند، 60 درصد بیشتر از سایر کودکان در معرض چاقی هستند. معمولاً نوشیدنی‌های حاوی کافئین ارزش غذایی ندارند و مصرف آنها هیچ نوع ویتامین و املاحی به بدن کودکان نمی‌رساند و به این ترتیب آنها با کمبود مواد مغذی روبه‌رو می‌گردند.
کودکانی که نوشابه زیادی می‌خورند، معمولاً دچار کمبود کلسیم می‌شوند و کمبود کلسیم نیز به استخوان‌ها و دندان‌ها آسیب می‌رساند. مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های شیرین کافئین‌دار، باعث کرم خوردگی و فرسایش مینای دندان‌ها می‌شود؛ زیرا حاوی شکر بسیار زیادی هستند. 355 میلی‌لیتر نوشیدنی غیر رژیمی کربنات‌دار، حاوی 10 قاشق چایخوری شکر (حدود 49 میلی‌لیتر) و 150 کالری است.
کافئین ادرار آور است و باعث از دست رفتن آب بدن و در نهایت کم‌آبی می‌شود. بنابراین بهتر است از مصرف زیاد کافئین، به خصوص در هوای گرم، خودداری کنید. ترک یکباره نوشیدنی‌ها و مواد غذایی کافئین‌دار با علائمی همچون درد عضلانی، سردرد، افسردگی و حساسیت و زود رنجی همراه است؛ به‌خصوص در افرادی که مصرف بسیار زیادی داشتند.
کافئین، بیماری‌های قلبی و اختلالات عصبی را تشدید می‌کند. یکی از شایعات رایج در مورد مصرف کافئین این است که مصرف آن باعث کاهش رشد می‌شود؛ در حالی‌که تا به حال چنین چیزی ثابت نشده است. کودکان بیشترین میزان کافئین را از طریق نوشابه دریافت می‌کنند.
اما کافئین در قهوه، چای، شکلات، بستنی، ماست یخ زده و انواع مسکن‌ها نیز وجود دارد. برخی والدین به کودکان خود چای سرد می‌دهند؛ با این تصور که کافئین کمتری دارد؛ در حالی‌که چای سرد حاوی قند و کافئین بیشتری است (درست به اندازه نوشابه). هر 355 میلی‌لیتر نوشیدنی شیرین و اسیدی 71/2 میلی‌گرم کافئین دارد.
حساسیت به کافئین
حساسیت به کافئین به معنای تأثیر مصرف حد معینی از کافئین روی فرد می‌باشد که این تأثیر در افراد متفاوت است. حساسیت در اثر مصرف روزانه ایجاد می‌شود. افرادی که مرتباً کافئین مصرف می‌کنند، کم‌کم مقدار مصرف خود را افزایش می‌دهند تا به تأثیر دلخواه برسند.
تأثیر مصرف کافئین بستگی به وزن خود دارد؛ بنابراین کودکان تأثیر بیشتری از آن می‌گیرند. کافئین در عرض چند ساعت از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود. این ماده در بدن ذخیره نمی‌شود و کودکان تا شش ساعت پس از مصرف، اثرات آن را احساس می‌کنند.
کاهش مصرف کافئین
بهترین راه برای کاهش مصرف کافئین و البته قند اضافی این است که نوشابه را از فهرست غذایی حذف کرده و به جای آن آب، شیر و آب‌میوه‌های صددرصد طبیعی به کودکان خود بدهید. به همین منظور بهتر است کودکتان یا خود شما همیشه یک بطری آب به همراه داشته باشید تا در صورت تشنگی، به سراغ نوشابه نروید و فقط گاهی اوقات چای و نوشابه مصرف کنید.
همچنین به محتویات مواد غذایی نیز توجه کنید. برخی از آنها حاوی کافئین هستند و ممکن است شما متوجه آن نشوید. مصرف کافئین را باید آهسته‌آهسته کاهش داد. اگر این‌کار را به یکباره انجام دهید، کودکتان دچار سردرد و افسردگی خفیف می‌شود. سعی کنید نوشیدنی‌های بدون کافئین را جایگزین نوشابه‌های کافئین‌دار کنید؛ مثل آب، آبمیوه و چای بدون کافئین.
گاهی اوقات کاهش مصرف کافئین منجر به خستگی می‌شود. جای نگرانی نیست و این خستگی با استراحت بیشتر و افزایش سطح انرژی بدن برطرف می‌گردد. گاهی اجازه دهید کودکتان مواد کافئین‌دار نیز بخورد؛ مثلاً هیچ اشکالی ندارد اگر کیک تولدش طعم قهوه داشته باشد و یا در یک روز سرد، کاکائوی گرم بخورد. میانه روی و اعتدال در هر کاری کلید تندرستی و سلامت شما و کودکتان است. مصرف کافئین را می‌توان به راحتی کنترل کرد.
