شناخت علائم کم آبی

دهیدراسیون (Dehydration) یا کم شدن آب بدن مرحله‌ای است که در آن بدن دچار کمبود آب و انواع نمک می‌گردد. شناخت علائم کم شدن آب بدن در مراحل اولیه به منظور جلوگیری از عوارض بیشتر، حیاتی است...
دهیدراسیون به طور ساده کمبود آب و الکترولیت به اندازه کافی را گویند. الکترولیتها، نمک‌هایی هستند که بدن در فعالیتهای عمده‌ی سلولی، خصوصاً در سلول‌های عضلات و سلول‌های خونی از آنها استفاده می‌کند. از آنجا که 70% از وزن بدن ما را آب تشکیل می‌دهد، کم شدن آب بدن می‌تواند عواقب جد و خطرناکی بر سلامت فرد داشته باشد. چنانچه اقدامات درمانی در این خصوص اتخاذ نشود، شرایط تهدید کننده حیات می‌توانند در برخی موارد بوجود آیند. کم شدن آب بدن هنگامی رخ می‌دهد که دفع آب بیشتر از دریافت آن باشد. از دست دادن آب می‌تواند در حین تنفس، عرق کردن، و یا ادرار اتفاق افتد. به منظور جایگزینی آب از دست رفته، مصرف مقدار کافی آب در تمام طول روز دارای اهمیت است.

عوامل مؤثر

علائم کم آبی بدن به چند دلیل اتفاق می‌افتند. کم آبی می‌تواند در طول آب و هوای گرم رخ دهد خصوصاً چنانچه فرد به قدر کافی آب مصرف نکند. از دست دادن مایعات همچنین می‌تواند به دلیل انجام بیش از حد ورزش، که ممکن است بدن را بیش از اندازه گرم سازد، اتفاق افتد. مشکلات گوارشی همچنین می‌توانند موجب گردند فرد در معرض کم شدن آب بدن قرار گیرد. به عنوان مثال، استفراغ که به دلیل ابتلاء به آنفولانزا، مسمومیت غذایی، پرخوری و غیره رخ می‌دهد، می‌تواند به از دست دادن مایعات بدن بیانجامد. احتمال آن وجود دارد که فرد قادر به تحمل مایعاتی نباشد، که برای جایگزینی آب از دست رفته‌ی بدن مورد نیاز می‌باشند. در چنین مواقعی، مداخله‌ی پزشکی ممکن است ضرورت پیدا کند.
غیر از استفراغ، اسهال از علل شایع دهیدراتاسیون است. مانند استفراغ، اسهال نیز می‌تواند در اثر عدم پذیرش ماده‌ی غذایی خاصی توسط این سیستم بوجود آید. اسهال همچنین می‌تواند به دلیل یا مصرف مواد غذایی آلوده و یا نوشیدن آب آلوده ایجاد شود. با هر مرتبه رفتن به دستشویی، ضرورت دارد که مایعات بدن مجدداً تأمین شوند.
ورزش یکی دیگر از علت‌های کم شدن آب بدن است. هرگونه ورزش یا تمرینات بدنی که موجب شوند فرد عرق کند، می‌تواند به از دست دادن آب بدن منجر شود. همراه با انجام تمرینات بدنی، آب و هوای گرم و پوشیدن لباس نامناسب با فصل می‌توانند همچنین به کم آبی بدن منجر شوند.
علت اصلی کم آبی در افراد مسن به دلیل برخی داروهای تجویزی است که نیاز به مصرف دارند. به منظور جلوگیری از این وضعیت بایستی مراقبت‌های لازم انجام شود.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های این وضعیت در بزرگسالان و نوجوانان، سرگیجه، تیره بودن ادرار (به رنگ زردِ نارنجی و خصوصاً با بوی تند و قوی)، خشکی دهان، ضعف، ناتوانی در ادرار کردن، تهوع و استفراغ را شامل می‌شوند. اِدِم گوده گذار (ورمی که اثر انگشت در اثر فشار در پوست می‌ماند) نشانه‌ی دیگری است که امکان دارد در افراد مسنی که دچار کم آبی بدن شده‌اند، مشاهده شود. در افرادی که دچار ادم گوده گذار شده‌اند، تورم به علت تجمع مایع در بافت‌های بدن مشاهده می‌شود. هنگامی که فشار به ناحیه‌ی متورم اعمال می‌شود، فرو رفتگی در پوست برجای می‌گذارد به طوریکه حتی پس از برداشتن فشار از روی آن، این فرورفتگی برای مدتی به همین شکل باقی می‌ماند.
علائم کم آبی معمولاً به راحتی مشخص می‌شوند. این علائم شامل خشکی و چسبندگی دهان، ضعف، خشکی پوستی که معمولاً باید چرب باشد (البته بعضی از افراد به طور معمول پوست خشکی دارند)، افت فشار خون، سردرد، سرگیجه، و غیره می‌شود. پایین آمدن میزان ادرار، یبوست، تشنگی شدید، عدم تعرق و تب نیز برخی از علائم دیگر از دست دادن آب بدن می‌باشند. در مواقعی، گرفتگی عضلانی می‌تواند به علت کم شدن آب بدن رخ دهد. تپش قلب لزوماً همیشه اشاره به مشکلات قلبی ندارد، بلکه می‌تواند به دلیل کمبود آب و الکترولیت‌های بدن باشد. به طور مشابه، ضعف نیز به کاهش سطوح آب و الکترولیت‌ها اشاره دارد.
تشخیص علائم و نشانه‌های کم آبی در کودکان و نوزادان بسیار اهمیت دارد، به این دلیل که این افراد به اندازه‌ی کافی بزرگ نیستند که قادر باشند احساس و حال خود را به شما بگویند. گریه‌ی بدون اشک، گذشت حداقل سه ساعت بدون خیس کردن پوشک، خشکی دهان و زبان، خستگی عمومی و یا بدخلقی، تب بالا، ادم گوده گذار، گود افتادگی چشم‌ها، شکم، و یا گونه‌ها، و غیره، ممکن است نشان دهنده‌ی کم آبی در کودکان باشد.

گزینه‌های درمانی

پیشگیری بهتر از درمان است. از اینرو، اقدامات لازم به منظور حفظ سطوح آب و الکترولیت‌های بدن بایستی اتخاذ شوند. نوشیدن جرعه‌های کوچک آب در فواصل منظم به جلوگیری از کم آبی بدن کمک می‌کند. نوشیدنی‌های الکترولیتی ثابت کرده‌اند که به درمان و همچنین جلوگیری از کم آبی کمک می‌کنند. نوشیدنی‌های ورزشی، مانند گتورید (Gatorade) وجود دارند که بایستی قبل، بعد و در طول مسابقات ورزشی در دسترس باشند. بیشتر این نوشیدنی‌ها همچنین می‌توانند در طول بیماری به جهت جلوگیری از کم آبی بدن، مورد استفاده قرار گیرند. در صورتی که فرد دچار اسهال و یا استفراغ باشد، می‌تواند معجونی تهیه شده از مخلوط نصف قاشق چای خوری نمک، یک قاشق چای خوری شکر و آب را در فواصل منظم دریافت نماید. این کار به جلوگیری از کم آبی بدن کمک کرده و همچنین مشخص شده است که در صورت کم آبی بدن مفید خواهد بود.
بهترین کاری که در این وضعیت می‌توان انجام داد، درخواست فوریتهای پزشکی و یا رساندن آنها به پزشک در اسرع وقت است. در برخی موارد، تأمین مجدد آب بدن تنها می‌تواند با مایعات و الکترولیتهای درون وریدی انجام شود. با این حال، دستورالعملی وجود دارد که در دهه‌ی 1960 توسط WHO (سازمان بهداشت جهانی) ارائه شده که به جهت جلوگیری از کم آبی دریافت می‌شود. این دستورالعمل همچنین می‌تواند در اختیار کسانی که بسیار بیمار می‌باشند و متأثر از استفراغ‌ یا اسهال‌های مکرر می‌باشند، قرار داده شود. این دستورالعمل با توجه به ذائقه‌ی فرد می‌تواند تغییر کند. تمام مواد اولیه‌ای که در ادامه اشاره می‌شود را بایستی با یکدیگر ترکیب کرده تا این معجون بدست آید.
نمک طعام ـ "3" /"4" قاشق چای خوری
بیکینگ پودر ـ 1 قاشق چای خوری
شکر ـ 4 قاشق غذاخوری
آب پرتقال ـ 1 فنجان
آب ـ 1 کوارت یا لیتر
علاوه بر اُ.آر.اِس (ORS)، بسیاری از فروشگاه‌های مواد غذایی در ایالات متحده وجود دارند، که نوشیدنی‌های ویژه نوزادان و کودکان بسیار کوچک که دچار اسهال و استفراغ شده‌اند را به منظور جلوگیری از کم آبی بدن عرضه می‌کنند. با این حال، بسیاری از این نوشیدنی‌های تجاری در غلظت و مواد تشکیل دهنده از یکدیگر متفاوت می‌باشند، به همین دلیل است که به منظور انتخاب برند و نشان تجاری درست بایستی به پزشک مراجعه نمود.
کم شدن آب بدن یک وضعیت قابل پیشگیری است، که می‌تواند تحت شرایط شدید کشنده باشد. بایستی در تمام اوقات مراقب باشید که از این وضعیت از جمله در طول فعالیتهای ورزشی و در طول بیماری جلوگیری نمایید. به منظور اطمینان از دچار نشدن افراد مسن و خردسالان به کم آبی بدن، مراقبتهای ویژه را بایستی به عمل آورد.